Người nghệ nhân "truyền lửa"

Ở xã Bằng Cả (Hoành Bồ) tất cả mọi người đều biết và yêu mến nghệ nhân Trương Thị Quý, bởi sự gắn bó, tâm huyết với văn hóa dân tộc, gửi cả tâm hồn, tình cảm để gìn giữ, "truyền lửa" cho thế hệ trẻ.

Nghệ nhân Trương Thị Quý.

Lần đầu tiên gặp nghệ nhân Trương Thị Quý trong đợt khảo sát du lịch năm 2016 ở xã Bằng Cả. Sự chân thành, hiếu khách toát ra từ chính khuôn mặt hiền hậu, giọng nói chân chất và nụ cười cởi mở của bà đã tạo ấn tượng đặc biệt với chúng tôi.

Sinh ra và lớn lên ở xã Bằng Cả, với người mẹ, vốn nổi tiếng am tường về phong tục tập quán người Dao, hát hay, thêu giỏi, người nghệ nhân sinh năm 1959 sớm say mê văn hóa truyền thống của dân tộc mình. “Từ nhỏ tôi sớm tiếp xúc và yêu thích nghệ thuật thêu truyền thống cùng những làn điệu hát giao duyên. Hàng ngày nhìn mẹ thêu, nghe mẹ hát rồi được xem ở những lễ hội làng truyền thống khiến tôi yêu thích từ lúc nào không biết. Người thầy đầu tiên và lớn nhất của tôi không ai khác chính là mẹ”, bà Quý chia sẻ.

Ở vào tuổi mười tám, đôi mươi, bà Trương Thị Quý đã có thể thuộc làu làu và am hiểu những làn điệu hát giao duyên truyền thống, rành rẽ kỹ thuật thêu đẹp nhất, tinh xảo nhất của người Dao Thanh Y. Cũng bởi say mê mà bà Quý học hỏi và tìm hiểu kỹ hơn về ý nghĩa những bài hát giao duyên từ những người già, người hiểu biết trong bản. Vì thế, bà nhớ rất lâu và hiểu rõ giá trị của nó trong đời sống tinh thần của người Dao.

“Từ lúc trẻ bà Quý đã nổi tiếng là người ham học hỏi, hát hay, thường tham gia hát trong lễ hội, lễ cấp sắc, đám cưới, đám hiếu, vốn là nét văn hóa đóng vai trò rất quan trọng, không thể thiếu trong phong tục người Dao Thanh Y. Hễ cứ ai mời thì bà Quý đều nhiệt tình tham gia", ông Đặng Văn Mạnh, Chủ tịch xã Bằng Cả cho biết.

Vì đam mê, bà Quý đã cất công sưu tầm và học hỏi từ người già những làn điệu hát cổ truyền, kỹ thuật thêu đặc sắc, ít được lưu truyền của người Dao. Vì thế cho tới nay, trong “kho” kiến thức của bà có trên trăm làn điệu hát giao duyên, bà cũng là một trong những người nắm vững nhất kỹ thuật thêu những “vuông” thổ cẩm bền đẹp nhất.

Nghệ nhân Trương Thị Quý truyền dạy kỹ thuật thêu cho chị em phụ nữ Dao Thanh Y.

Điều đáng quý là bà Quý luôn tâm niệm phải truyền dạy lại cho thế hệ trẻ, để văn hóa dân tộc được lưu giữ và phát huy. "Hiểu được những giá trị văn hóa truyền thống quý giá, tôi mong muốn truyền dạy cho lớp trẻ. Nếu không dạy lại cho họ, tôi sợ rằng nét văn hóa này sẽ dần bị mai một...", bà Quý bộc bạch.

Chính vì vậy, bà Quý là người tham gia tích cực với vai trò hướng dẫn tại các lớp học thêu, dạy hát của huyện Hoành Bồ tổ chức từ năm 2016; tổ chức thêu thổ cẩm truyền thống, hát giao duyên giao lưu với du khách tham quan tại Khu bảo tồn văn hóa người Dao Thanh Y (xã Bằng Cả, Hoành Bồ).

Với những đóng góp của mình, tháng 12/2011 bà Trương Thị Quý đã được Hội Văn nghệ dân gian tỉnh công nhận là nghệ nhân dân gian.

Hà Phong