Tất cả chuyên mục
Thứ Sáu, 29/03/2024 01:57 (GMT +7)
An Sinh - Quen mà... lạ
Thứ 2, 05/02/2018 | 14:28:01 [GMT +7] A A
Đền An Sinh (xã An Sinh) là một di tích trọng yếu được thị xã Đông Triều ưu tiên, quyết tâm dành nguồn lực đầu tư vào diện sớm nhất trong hệ thống các di sản nhà Trần trên địa bàn (năm 1997). Lễ hội đền An Sinh là lễ hội lớn, được thị xã đứng ra tổ chức thường niên. Quen là vậy nhưng kết quả khảo cổ học quy mô lớn thời gian qua đã cho thấy ẩn chứa nơi đây biết bao điều mới lạ...
Dày đặc dấu vết kiến trúc
Các chân tảng kê cột tìm thấy tại khu vực đền An Sinh phần nào cho thấy quy mô lớn của di tích. |
Ông Nguyễn Quang Nhạ, nguyên lãnh đạo của Đông Triều cách đây hơn 20 năm từng chia sẻ rằng, khi xây dựng công trình đền An Sinh hiện nay, không có được sự vào cuộc mạnh mẽ của các nhà khoa học như bây giờ. Khi ấy phục hồi được di tích này là nhờ quyết tâm chính trị rất lớn của địa phương, sự mong mỏi của cán bộ, nhân dân trên địa bàn...
Có lẽ đó cũng là vấn đề thuộc về một giai đoạn lịch sử. Bởi thực tế thì cho đến thời Lê Trung hưng (thế kỷ XVII) mới có những tài liệu bia ký, thư tịch cho biết đền là nơi thờ các vị hoàng đế nhà Trần và phối thờ An Sinh vương Trần Liễu. Cho đến nay, các nhà nghiên cứu cũng chưa tìm được bất cứ tư liệu thư tịch nào ghi chép về điện An Sinh dưới thời Trần cũng như tính chất của nó. Và kể cả thời Trần hay thời Lê thì quy mô, cấu trúc của đền ra sao đều là một khoảng trống. Trả lời được những câu hỏi của lịch sử, khoả lấp những khoảng trống kể trên là khao khát của các nhà khoa học và khảo cổ học là một phương pháp hiệu quả, khi mà các tài liệu thành văn không có, di tích đền An Sinh chỉ còn là phế tích và bị vùi lấp trong lòng đất.
Chậu gốm hoa nâu phát hiện qua khảo cổ cho thấy tính chất hoàng gia của kiến trúc điện An Sinh thời Trần. |
Thăm hiện trường khai quật khảo cổ tại đền An Sinh trong vài tháng trở lại đây, bất cứ du khách nào có lẽ cũng phải bất ngờ với quy mô, số lượng di tích đã phát lộ. Các hố khai quật được mở ở nhiều vị trí khác nhau trong khuôn viên rộng lớn của đền lên tới gần 13.000m2, đã phát hiện mật độ dày đặc dấu vết kiến trúc thời Trần, Lê Trung hưng và Nguyễn. Đến nay, các nhà khảo cổ đã tìm thấy dấu vết 25 công trình kiến trúc khác nhau của các thời, trong đó có 16 mặt bằng kiến trúc, 6 khoảng sân vườn, 1 móng tường bao, 2 cống nước… được bao quanh bởi tường bao. Qua đây cũng xác định được trục thần đạo, hướng của kiến trúc thời Trần, tuy nhiên lại không trùng khớp với hướng chính của công trình đền An Sinh hiện nay. Vì vậy, các nhà khảo cổ kiến nghị điều chỉnh hướng chính của đền An Sinh theo hướng của kiến trúc ở An Sinh thời Trần.
Di vật lạ và độc đáo
Cuộc khai quật trên quy mô lớn cũng đã thu được số lượng lớn mảnh gạch ngói và gốm sứ gia dụng thời Trần, Lê Trung hưng và Nguyễn. Trong đó, các loại vật liệu kiến trúc bao gồm gạch chữ nhật, gạch vuông lát nền, ngói mũi sen, ngói mũi nhọn, ngói bò nóc… với nhiều kích cỡ to, nhỏ khác nhau. Gạch ngói các loại khá bình thường, phổ biến, tuy nhiên việc phát lộ một bồn hoa kè đá tròn và khối gạch xếp hoa chanh trang trí cho bồn hoa thì cực kỳ độc đáo, lần đầu thấy ở các di tích thời Trần tại Đông Triều. Ngắm nhìn trang trí này, PGS.TS Tống Trung Tín, Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam, thốt lên: Giống y Hoàng thành Thăng Long nhỉ!
Di vật tượng chim phượng bằng đồng tìm thấy ở đền An Sinh lần đầu tiên được phát hiện tại các di tích thời Trần trong cả nước. |
Đặc biệt, đoàn khảo cổ đã phát hiện một số di vật đặc biệt thời Trần, đó là chậu hoa nâu kích thước lớn trang trí hình rồng và hoa sen, một tượng chim phượng nhỏ bằng đồng. Chậu gốm hoa nâu này có đường kính miệng và chiều cao lớn hơn so với chậu hoa nâu tương tự từng được phát hiện ở mặt bằng khảo cổ Thái Miếu vào năm 2009. Các nhà khảo cổ đánh giá rằng, việc phát hiện các đồ gốm hoa nâu, nhất là chậu gốm hoa nâu cho thấy tính chất hoàng gia của kiến trúc điện An Sinh thời Trần, đồng thời hé lộ thông tin về niên đại khởi dựng của An Sinh dưới thời Trần.
Ngược lại, tượng chim phượng bằng đồng thì nhỏ xíu, chỉ dài cỡ một ngón tay (dài 5,3cm, rộng 1,6cm và cao 2,3cm). Tuy nhiên, điểm độc đáo ở đây là di vật tượng chim phượng bằng kim loại lần đầu tiên được phát hiện. Các nhà nghiên cứu khảo cổ cho hay, hình tượng chim phượng và đầu chim phượng là một trong những trang trí đất nung, đá, gỗ… tương đối phổ biến thời Lý - Trần. Các di tích thời Lý - Trần đều phát hiện ít, nhiều dấu tích các đầu phượng lớn bằng đất nung hoặc hình tượng lá đề cân và lệch đều có hình tượng chim phượng, nhưng phát hiện toàn bộ hình chim phượng bằng đồng thì đây là lần đầu tiên.
Khối gạch xếp hình hoa chanh trang trí cho bồn hoa tìm thấy tại An Sinh là phát hiện độc đáo, lần đầu thấy ở các di tích thời Trần tại Đông Triều. |
Việc khai quật đền An Sinh đến nay vẫn còn tiếp tục, nhưng với kết quả sơ bộ hiện nay đã cho thấy cần điều chỉnh quy hoạch chi tiết tổng thể công trình cho phù hợp với kết quả nghiên cứu của khảo cổ học. Cùng với kiến nghị này, đoàn khảo cổ tiếp tục đề nghị phát huy giá trị di tích trên cơ sở kết nối đền An Sinh với di tích lăng Tư Phúc tạo thành một tổng thể, khai thác tối đa tính đa dạng địa hình và cảnh quan xung quanh để biến nơi đây thành khu công viên lịch sử, văn hóa; trung tâm đón tiếp và giới thiệu về quần thể di sản nhà Trần tại Đông Triều.
Cuộc khai quật đền An Sinh đang tiến đến giai đoạn kết thúc, nhưng rất có thể sẽ còn phát hiện thêm những bất ngờ phía trước. Chúng ta hãy cùng chờ xem!
Phan Hằng
Liên kết website
Ý kiến ()