Người nối dài những làn điệu của đồng bào Dao Thanh Y

Nhiều năm qua, nghệ nhân Trần Xuân Bích (61 tuổi), thôn 1, xã Bằng Cả, huyện Hoành Bồ, đã tích cực truyền dạy và phát triển nghệ thuật hát, múa cổ của đồng bào dân tộc Dao Thanh Y.

Nghệ nhân Trần Xuân Bích được bà con dân bản gọi bằng cái tên trìu mến là “Thầy giáo cổ truyền ở bản”. Với tình yêu và niềm đam mê nghệ thuật truyền thống của dân tộc mình, ông Bích đã và đang “tiếp lửa” cho các thế hệ sau gìn giữ và bảo tồn, phát triển nghệ thuật cổ truyền thông qua các làn điệu hát, múa của đồng bào Dao Thanh Y.

Ông Bích tâm sự: “Tôi sinh ra trong một gia đình có 3 đời biết các làn điệu hát, múa truyền thống của đồng bào Dao Thanh Y. Đời trước, ông nội tôi hát, múa ở Lạng Sơn, Bắc Giang. Sau đó, ông truyền cho bố tôi. Ngày còn nhỏ, gia đình tôi sống ở Bắc Giang, bố tôi thường cho tôi đi theo những canh hát diễn ra cả mấy đêm, mấy ngày, hát mệt lại ngơi, nhóm khác lại vào. Sau đó, bố truyền dạy cho tôi, và cứ thế tôi đi hát, múa phục vụ bà con”.

Ông Bích (thứ ba, trái sang) cùng các thành viên CLB tập luyện các bài hát, múa của người Dao Thanh Y.

Các làn điệu hát, múa cổ truyền đã ngấm vào “máu” của ông lúc nào không hay. Ông cho biết: Hát, múa truyền thống của người Dao Thanh Y gồm có nhiều loại, như: Múa cầu mùa, múa rồng, múa gà, múa hát giao duyên, múa chiêu binh… Mỗi một loại lại có những nét đặc sắc riêng. Ví dụ như hát múa cầu mùa, nhất định phải có từ 4 đến 8 người (nam, nữ thành cặp), mặc trang phục của người Dao. Khi hát, múa nhất thiết phải theo điệu trống và chiêng hoặc xập xòe (một loại nhạc cụ làm bằng kim loại mỏng khi gõ vào nhau phát ra tiếng kêu). Các bài hát, múa được dàn dựng công phu, người nữ sẽ hát trước người nam.

Tuy nhiên, trải qua nhiều thăng trầm, các làn điệu hát, múa cổ, truyền thống của người Dao Thanh Y ở Bằng Cả có những lúc bị thất truyền. Đến nay, số lượng người biết loại hình nghệ thuật này rất ít. Đứng trước nguy cơ mai một bản sắc, ông Bích đã cùng các bậc cao niên trong làng tập hợp các thành viên biết hát, múa để bảo tồn nét văn hóa này. Ông Bích cho biết thêm: Câu lạc bộ (CLB) hát, múa cổ truyền của người Dao Thanh Y, xã Bằng Cả ra đời nhằm gìn giữ vốn nghệ thuật của cha ông mình cho thế hệ mai sau. Chính quyền địa phương khi thấy tôi đề xuất thành lập CLB đã hết sức ủng hộ, giúp đỡ cả về vật chất cũng như động viên tinh thần.

Ông Bích đọc lại lời những bài hát bằng chữ Nho.

Hiện nay, CLB hát, múa ở xã Bằng Cả có 20 thành viên, mỗi người một lứa tuổi. Những thành viên ngày ra đồng, lên nương làm việc, tối đến đều nhiệt tình tham gia sinh hoạt. Bên cạnh đó, CLB còn duy trì giảng dạy các lớp học về hát giao duyên, nhảy cấp sắc, thêu may, học chữ Nho..., thu hút nhiều học viên trong xã tham gia.

Đến nay, ông đã thuộc hơn 10 làn điệu hát, múa của đồng bào dân tộc Dao Thanh Y. Không chỉ sưu tầm và truyền dạy các làn điệu hát, múa cổ truyền của dân tộc, ông Bích còn tổ chức các lớp dạy học chữ của người Dao miễn phí cho nhiều người Dao trong xã và các xã lân cận. Năm 2015, ông Bích được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân dân gian Việt Nam cho những đóng góp của ông về văn hóa dân tộc Dao Thanh Y.

Chị Lý Thị Quyên, cán bộ văn hóa xã Bằng Cả, cho biết: Ông Trần Xuân Bích là một nghệ nhân có trách nhiệm và nhiệt tình tham gia vào các hoạt động văn hóa của xã cũng như huyện tổ chức. Hằng năm, ông thường huấn luyện và tổ chức dạy các làn điệu hát, múa cổ truyền cho các thành viên CLB tham gia Canarval Hạ Long hay Ngày hội văn hóa các dân tộc thiểu số ở xã, huyện… Không chỉ thế, ông Bích còn tham gia vào đội văn nghệ của xã để đón khách du lịch đến tham quan Khu bảo tồn văn hóa người Dao Thanh Y ở xã Bằng Cả, được đông đảo du khách quý mến và thích thú.

Long Vũ (CTV)

[links()]