Tất cả chuyên mục
Thứ Tư, 24/04/2024 17:40 (GMT +7)
Tìm lại giá trị gốc di sản nhà Trần
Thứ 5, 12/10/2017 | 06:58:23 [GMT +7] A A
Nằm trong định hướng phát triển du lịch bền vững của tỉnh, TX Đông Triều xác định du lịch văn hóa tâm linh là một trong 3 “trụ cột”, trong đó điểm nhấn trọng tâm là Khu di tích (KDT) lịch sử nhà Trần tại Đông Triều.
Làm rõ quy mô, diện mạo, giá trị di tích
Khảo cổ học tại khu vực am - chùa Ngọa Vân, tháng 8/2017. Ảnh: Phan Hằng |
Các di tích nhà Trần ở Đông Triều có một điểm đặc biệt là đều ở dạng phế tích. Dù hoành tráng như Quỳnh Lâm tự, Thái miếu, đền An Sinh hay ở tận trên núi cao, đường sá gập ghềnh như Hồ Thiên, Tư Phúc, cụm di tích Ngọa Vân… trải qua mấy trăm năm lịch sử, đến hôm nay, tất cả đều đã bị chôn vùi dưới lòng đất hoặc trở nên hoang hóa. Với những giá trị lịch sử, văn hóa độc đáo, Nhà nước đã đặc cách công nhận KDT nhà Trần ở Đông Triều là Di tích cấp quốc gia ngay từ đợt đầu tiên vào năm 1962. Năm 2013, di tích được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tổng thể bảo tồn và phát huy giá trị, được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt.
Tuy vậy, rất nhiều điểm di tích nơi đây chưa được khai quật khảo cổ. Các tài liệu bằng văn bản còn lưu trữ được cũng chưa có những ghi chép đầy đủ, vì vậy nhiều di tích không chỉ chưa rõ về diện mạo, quy mô mà thậm chí nhiều giá trị gốc vẫn “ngủ yên” dưới lòng đất. KDT nhà Trần có 14 di tích nhưng thực tế, như Ngọa Vân lại là một quần thể với cả chục điểm di tích phân bố rải rác trên núi cao. Vì vậy, việc khai quật khảo cổ rất vất vả, mất nhiều thời gian cũng như kinh phí. Cách đây gần chục năm, Đông Triều đã phối hợp với các cơ quan chức năng rải rác tiến hành khảo cổ một số điểm di tích, như Thái Lăng, đền Thái – Thái miếu, chùa Ngọa Vân… 5 năm trở lại đây, việc khai quật khảo cổ đã được thị xã quyết tâm đẩy nhanh với hàng loạt các di tích.
Vật liệu kiến trúc bằng đá được phát lộ sau khai quật tại di tích Đá Chồng, KDT nhà Trần ở Đông Triều. Ảnh chụp tháng 8/2017. Ảnh: Phan Hằng |
Qua kết quả khai quật khảo cổ học đã từng bước hé mở ý nghĩa của các di tích. Đặc biệt, có những kiến trúc rất lớn được phát hiện khiến các nhà khảo cổ, nghiên cứu phải bất ngờ, sửng sốt. Đó là khi phát hiện mặt bằng đền Thái có tới 39 công trình kiến trúc lớn, nhỏ khác nhau, đã trải qua 3 giai đoạn kiến trúc đời Trần, có mặt bằng hình chữ Vương độc đáo, duy nhất còn nguyên vẹn hiện nay. Kết quả khai quật cộng với nghiên cứu đã đưa ra một phát hiện quan trọng, làm thay đổi về nhận thức lịch sử. Đó là Phật hoàng Trần Nhân Tông đã nhập niết bàn tại am Ngọa Vân ở TX Đông Triều chứ không phải am Ngọa Vân tại Yên Tử (TP Uông Bí)…
Dấu vết tường bao phát lộ tại mặt bằng khảo cổ đền An Sinh - công trình dự kiến sẽ được xây dựng lại theo quy mô ngôi đền xưa sau khảo cổ. Ảnh: Phan Hằng |
Gần đây nhất, 4 di tích đều là lăng mộ của các vua Trần, đã hoàn tất quá trình khai quật, báo cáo khảo cổ học lại tiếp tục khám phá được nhiều điểm thú vị, khác biệt. Đơn cử, các loại hình vật liệu kiến trúc phát hiện được tại lăng Tư Phúc, nhất là các trang trí kiến trúc có nhiều nét tương đồng với các loại hình trang trí kiến trúc phát hiện trong các lăng tẩm ở Long Hưng (tỉnh Thái Bình). Đồ gốm men, đặc biệt là đồ sứ cao cấp tìm được tại đây có niên đại thế kỷ XIII dường như cho thấy khi chuyển thần tượng các lăng từ Long Hưng về Yên Sinh, nhà Trần cũng cho chuyển cả vật dụng, vật liệu còn dùng được tại đó về để xây dựng lăng. Khi khảo cổ Phụ Sơn lăng - lăng mộ vua Trần Dụ Tông cũng tìm thấy khá nhiều lá đề cân trang trí hình vũ nữ Apsara, kiểu trang trí vốn hầu như không gặp ở các di tích lăng tẩm khác. Kết quả các đợt khai quật kết hợp với nghiên cứu thư tịch đã khẳng định, Ngải Sơn lăng là lăng tẩm thực sự chứ không phải lăng tưởng niệm, cũng không chỉ là nơi thờ thần tượng, chấm dứt nỗi băn khoăn về vị trí lăng tẩm của vua Trần Hiến Tông…
Phụ Sơn lăng hiện đang được các nhà khảo cổ đề xuất xây dựng lại. Ảnh do Trường ĐH KHXH - NV Hà Nội cung cấp. |
Trả lại giá trị gốc cho di sản
Khai quật khảo cổ học để nghiên cứu cấu trúc, quy mô, đánh giá giá trị di tích làm cơ sở cho việc quy hoạch, đề xuất phương án bảo tồn và phát huy giá trị di tích là nhiệm vụ quan trọng, cần đi trước một bước. Xác định rõ điều này, Đông Triều thể hiện quyết tâm cao trong việc tìm lại các kiến trúc xưa, thậm chí chấp nhận cả việc tháo dỡ để xây lại nếu thực sự phù hợp, cần thiết. Nói vậy là bởi, có giai đoạn, một số di tích đã được trùng tu lại khang trang, như đền An Sinh, tháp chuông chùa Quỳnh Lâm, Ngải Sơn lăng. Tuy nhiên, sau khi khai quật, hiện nay chùa Quỳnh Lâm đang được tôn tạo, khác hẳn về kiến trúc, quy mô, hướng so với công trình được trùng tu trước đây. An Sinh dự kiến sẽ được xây dựng lại tương đương quy mô ngôi đền xưa. Chính tẩm (nơi đặt lăng mộ) của Ngải Sơn lăng cũng được các nhà khảo cổ kiến nghị xây lại, thay thế công trình đã được đầu tư tôn tạo từ năm 1994. Cùng với đó, nhiều di tích đã và đang được trùng tu lại từ kết quả khảo cổ học, như chùa Ngọa Vân, chùa Trung Tiết, Thái miếu…
Chùa Ngọa Vân được xây dựng trên mặt bằng gốc của di tích sau khai quật khảo cổ. Ảnh: Phan Hằng |
Với 4 di tích mới khai quật kể trên cho thấy, các vùng bảo vệ đều nhỏ hơn nhiều so với quy mô thực tế của di tích. Tuyến đường kết nối giữa các di tích với hệ thống giao thông kết nối Khu di tích nhà Trần cũng còn những bất cập. Tương tự, tuyến đường lên chùa quán Ngọc Thanh hiện đang cắt ngang khu tẩm điện trung tâm… Rà soát, điều chỉnh lại vị trí xây dựng các di tích, cũng như hệ thống giao thông đi kèm khi xây dựng phương án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị các di tích, là việc làm cần thiết đã và đang được TX Đông Triều từng bước hiện thực hóa.
Phan Hằng
Liên kết website
Ý kiến ()