'Blade Runner 2049': Bộ phim lột tả chân thực toàn cảnh thế giới 2017

Ai muốn xem một bộ phim luôn rót vào tai mình rằng mọi thứ đều sai và chúng ta đang sống trong cảnh khốn cùng? Sự thật, đấy lại chính là kiểu phim khiến mọi người đang thích thú nhất.

Hậu thảm họa (dystopia), với bối cảnh là thế giới điêu tàn sau thảm họa, đang là dòng phim ăn khách nhất hiện nay. Không tin, hãy nhìn vào các bom tấn gần đây: The Hunger Games, Planet of the Apes, Divergent và giờ là phần tiếp theo của Blade Runner.

Chủ đề cho hàng ngàn luận án

Những bộ phim hậu thảm họa có thể được bọc đường bằng những cảnh quay tráng lệ hay chuyện tình lãng mạn, nhưng bản chất bên trong là một viên thuốc đắng. Nó chỉ cho chúng ta thấy ta đang đi sai đường và cái ta sợ sệt.

Rất ít người muốn nghe những gì bản gốc Blade Runner nói vào thời điểm năm 1982. Bởi khi đó nền kinh tế bắt đầu thoát khỏi cuộc suy thoái mà Blade Runner lại chỉ rằng thế giới là nói mọi thứ đều sai trái: môi trường bị hủy hoại, sự phát triển của đô thị, công nghệ loạn xạ.

Joi, cô bạn gái nhân bản của K trong phim có khi còn thực hơn cả con người

Thực tế, đó là viễn cảnh của hầu hết những phim khoa học viễn tưởng (mà hiện thực đã chứng minh là đúng). Thế nhưng, trong khi các phim khác nhanh chóng lụi tàn, Blade Runner lại ngày một lớn mạnh theo thời gian. Tất nhiên rồi! Bởi nó luôn là một chuyến đi kỳ diệu khác thường, chi tiết một cách tráng lệ, tiến sâu vào không khí neo-noir (là các phim ra đời sau thập niên 1960, có chứa nhiều đặc điểm của phim đen) thời kỳ hoàng kim, nhưng cũng chứa nhiều triết lý sâu sắc về con người và công nghệ, có thể khơi nguồn cho hàng ngàn luận án tiến sĩ.

Nhà lý luận người Pháp Jean Baudrillard, trong chủ đề về nhân tạo, từng phân tích rằng sẽ chẳng còn gì là thực nữa. Và một giảng viên từng chiếu Blade Runner cho học sinh và nói: “Các em có thể tiếp thu được nhiều thứ từ đây hơn là nghe tôi giảng”.

Giữa hai bộ phim, Blade Runner và Blade Runner 2049, chuyển thể từ cuốn tiểu thuyết Do Androids Dream of Electric Sheep? của Philip K Dick, có thể thấy nỗi sợ hãi của con người về hậu thảm họa đã thay đổi như thế nào qua nửa thế kỷ.

Khi Dick viết câu chuyện vào năm 1968, ông đã nghĩ tới sự mất nhân tính của phát xít. Những “nhân bản” của ông “tồi tệ vì họ không có trái tim, không có tâm hồn, luôn tự cho mình là cái rốn của vũ trụ, họ không quan tâm tới chuyện gì xảy đến với những sinh vật khác”.

Thế giới viễn tưởng trong "Blade Runner 2049" gần gũi với thực tại hơn chúng ta tưởng

Hay thực tế của năm 2017?

Bộ phim mới của đạo diễn Ridley Scott phần nào cũng xoay quanh nội dung này. Nhưng ở đây không phải là những cỗ máy vô hồn, mà ngược lại, “con người hơn cả con người”, như nhà sản xuất chúng Eldon Tyrell nhận định. Bởi vậy, vấn đề bận tâm mới giờ là, như Baudrillard nói: cái gì là “thật” khi mà bản sao chép tốt hơn cả bản gốc? Bạn có thể tin vào ký ức của mình không khi nó có thể là đồ cấy ghép? Làm sao biết được mình có thật là con người?

Phim mới cũng làm tăng nỗi sợ hãi của phim cũ, về sức mạnh của tập đoàn, thứ có thể chiếm cả chính phủ; và đặc biệt là mối quan hệ của con người trong thời đại kỹ thuật số, nơi một chữ ký phê duyệt có thể khiến tên lửa được phóng.

Tạm gác những câu chuyện vĩ mô, Blade Runner 2049 đưa ra cái nhìn cận cảnh hơn. Như trước đây, nhân bản được sản xuất hàng loạt như nô lệ cho những người có quyền cao chức trọng. “Mỗi nền văn minh vĩ đại đều được xây dựng bằng loại sức lao động dùng một lần” - như CEO nhà máy sản xuất nhân bản Jared Leto nói.

Lời tuyên bố này đúng với năm 2017 hơn là 2049. Không nói tới chế độ thuộc địa hay nô lệ trong quá khứ, trong phim có những cảnh về xưởng lao động trẻ em, những người nhặt rác sống trên bãi phế liệu khổng lồ, những nông dân chìm trong cuộc sống bùn lầy khốn khổ. Thậm chí chúng ta thấy một người lau dọn - có lẽ là người đầu tiên trong phim khoa học viễn tưởng Hollywood. Và đó chính là thế giới của chúng ta, vào chính lúc này.

Trong khi nhà lý luận Baudrillardian hỏi “Làm sao chúng ta biết mình là con người?” thì Blade Runner 2049 đi xa hơn với câu hỏi về ý nghĩa của việc làm người, và mạnh dạn đưa ra những gợi ý: Đó là khả năng kết nối, thấu cảm người khác, là yêu thương và có giá trị. Đó cũng là khả năng đứng lên hành động để bảo vệ những giá trị đó. “Chết vì điều đúng đắn là thứ con người nhất bạn có thể làm”, như một nhân vật trong phim nói. Tức là cách mạng, không phải vào ngày mai, mà vào chính bây giờ.

Blade Runner 2049 xứng đáng với lời nhận định của một số nhà phê bình, rằng đây có lẽ là phim xuất sắc nhất năm nay.

Theo Giả Bình/ Thể thao & Văn hóa