Giao quyền và trách nhiệm cao hơn cho địa phương

Quảng Ninh là một trong những địa phương trong nước khá mạnh dạn khi ban hành quy định phân cấp quản lý di tích lịch sử - văn hoá và danh lam thắng cảnh. Sau khi UBND tỉnh ra quyết định ban hành, quy định trên chính thức có hiệu lực từ ngày 1-1-2017.

Quy định này có một số điểm mới. Theo đó, trách nhiệm quản lý nhà nước phân cấp hẳn cho các địa phương. Các địa phương chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về các hoạt động tu bổ, bảo tồn, phát huy giá trị các di tích và quản lý trực tiếp tất cả các di tích trên địa bàn. Quan trọng hơn, trước đây, tất cả các dự án tu bổ, tôn tạo di tích, từ di tích nằm trong danh mục kiểm kê phân loại cho đến di tích cấp quốc gia, quốc gia đặc biệt, Sở VH-TT đều tham mưu trình UBND tỉnh phê duyệt. Nay theo quy định phân cấp, thẩm quyền này sẽ được phân cấp mạnh cho cơ sở.

Theo quy định phân cấp quản lý di tích, địa phương sẽ chịu trách nhiệm quản lý trực tiếp với di tích trên địa bàn. Trong ảnh: Du khách hành hương, tham quan Khu di tích quốc gia đặc biệt Yên Tử (TP Uông Bí).

Cụ thể: Với các dự án tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị di tích, UBND tỉnh chỉ phê duyệt với các dự án cấp quốc gia, quốc gia đặc biệt sau khi có ý kiến thẩm định của Bộ VH-TT&DL. Sở VH-TT sẽ tham mưu, hướng dẫn theo chuyên ngành; thoả thuận, phê duyệt chủ trương, nhiệm vụ, đồ án quy hoạch di tích, chủ trương, dự án tu bổ di tích đối với các di tích đã được xếp hạng cấp tỉnh; thoả thuận phê duyệt chủ trương để các địa phương thực hiện đối với di tích được kiểm kê phân loại. Còn lại, các địa phương sẽ thẩm định và phê duyệt dự án đối với các di tích trong danh mục kiểm kê phân loại (chiếm khoảng 80% số lượng các di tích toàn tỉnh hiện nay). Như vậy, việc phê duyệt các dự án tu bổ, tôn tạo di tích đã được phân cấp cụ thể tuỳ theo cấp độ xếp hạng của di tích, trong đó các địa phương được giao quyền lớn hơn, trách nhiệm rõ ràng hơn, sát với di tích hơn.

Ông Hồ Chí Đức, Phó Giám đốc Sở VH-TT, phân tích: Việc phân cấp mạnh trong quản lý di tích không có nghĩa là tỉnh buông lỏng quản lý hoặc đẩy trách nhiệm cho cấp dưới mà UBND tỉnh vẫn là cơ quan quản lý toàn diện hệ thống di tích trên địa bàn. Các dự án tu bổ, tôn tạo di tích trước đây đều do tỉnh phê duyệt, quá trình triển khai nếu có sai phạm xảy ra, chính quyền địa phương thường đùn đẩy trách nhiệm với lý do di tích thuộc quyền quản lý của Sở VH-TT. Xuất phát từ thực trạng ấy, đồng thời để nâng cao hơn nữa vai trò quản lý ở các cấp địa phương, Sở VH-TT đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành Quy định này. Theo đó, với việc giao quyền mạnh hơn, trách nhiệm của địa phương cũng gắn chặt hơn: Địa phương thẩm định, phê duyệt, làm chủ đầu tư nên phải biết rõ hơn về các hạng mục của dự án nguồn lực đầu tư, không như trước kia khi UBND tỉnh ra Quyết định xuống thì địa phương chỉ thực hiện; chưa kể có khi cấp huyện lại giao cho cấp xã làm chủ đầu tư thì mức độ quản lý còn lỏng lẻo hơn. Phân về cho địa phương rồi, trách nhiệm của địa phương phải nâng cao lên. Ví như xảy ra việc xâm hại di tích thì trách nhiệm đầu tiên là cấp huyện, không thể trốn tránh, đùn đẩy...

Bên cạnh đó, quy định cũng phân cấp thẳng cho các địa phương  (thay vì phải có ý kiến của cơ quan quản lý văn hoá cấp tỉnh) được quyền thẩm định, đưa các đồ thờ, hiện vật vào trong di tích cấp tỉnh và di tích trong danh mục kiểm kê, phân loại (trừ di tích kiến trúc nghệ thuật). Sở VH-TT nay chỉ tiến hành thẩm định với di tích cấp quốc gia trở lên và di tích kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh. Thêm nữa, trước đây 5 năm/lần mới tiến hành tổng kiểm kê, phân loại di tích trong danh mục di tích, thì nay việc này sẽ tiến hành định kỳ hàng năm. Cách làm này sẽ giúp các địa phương kịp thời đưa các di tích đang là công trình, địa điểm “trôi nổi” nhưng thực sự có những giá trị về dấu tích di tích được đưa vào danh mục di tích để quản lý tốt hơn.

Ông Hồ Chí Đức cho biết thêm, mặc dù mới bắt đầu có hiệu lực nhưng quy định đã nhận được sự đồng thuận cao của các địa phương. Như TP Cẩm Phả, Hạ Long đều có di tích đang lập dự án tu bổ, tôn tạo và làm theo hướng trình lên Sở VH-TT xin ý kiến, còn địa phương chủ trì trong việc thẩm định, phê duyệt dự án. Hiện một số địa phương đang lúng túng liên quan đến “giao việc” thẩm định dự án tu bổ, tôn tạo di tích cho phòng VHTT, phòng quản lý đô thị hay ban quản lý di tích. Tuy nhiên, dù giao cho đơn vị nào thì đơn vị đó đều phải lấy ý kiến của các cơ quan chuyên ngành (Sở VH-TT, Sở Xây dựng, Sở TN&MT và đơn vị cùng cấp là phòng VHTT, phòng TN&MT) trước khi trình phê duyệt dự án, chứ không phải phân cấp “trắng” cho địa phương, đảm bảo tính chặt chẽ, hiệu quả cao trong quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị di tích.

Phan Hằng