"Chung tay quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hoá"

 (Đồng chí Hà Quang Long, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao, trả lời phỏng vấn Báo Quảng Ninh)

- Quảng Ninh được ví như “Việt Nam thu nhỏ” với hệ thống di sản văn hoá giàu có cả về số lượng, loại hình cũng như giá trị di sản. Những năm gần đây, công tác quản lý các di sản được thực hiện đạt kết quả ra sao, thưa ông?

+ Quảng Ninh hiện có 608 di tích lịch sử văn hoá và danh lam thắng cảnh, trong đó có 4 di tích quốc gia đặc biệt, 51 di tích quốc gia, 72 di tích cấp tỉnh, còn lại là di tích đã được kiểm kê, phân loại; gần 300 di sản văn hoá phi vật thể đã được kiểm kê, đánh giá giá trị. Bên cạnh đó, hệ thống di vật, cổ vật, địa điểm khảo cổ của tỉnh cũng hết sức đa dạng, mang nhiều giá trị về lịch sử, văn hoá, khoa học.

Khối lượng di sản phong phú lại được phân bố trải dài từ Đông Triều đến Móng Cái, bên cạnh thuận lợi thì đây cũng là một trong những khó khăn cho công tác quản lý. Tuy nhiên, trong những năm qua, với sự chung tay, phối hợp của các cấp, ngành; sự quan tâm, chỉ đạo của tỉnh và sự vào cuộc quyết liệt của các địa phương, công tác quản lý di sản đã đạt được những kết quả đáng khích lệ. Trên cơ sở các quy định hiện hành, Sở VH-TT đã tham mưu, đề xuất xây dựng được 3 quy hoạch tổng thể, đề án có quy mô, mức đầu tư lớn đối với các Khu di tích trọng điểm, quy hoạch chi tiết đối với Di sản thiên nhiên Vịnh Hạ Long làm cơ sở để các địa phương triển khai dự án. Ngoài ra, đối với các di tích khác trên địa bàn, Sở cũng làm tốt công tác quản lý đối với các hoạt động tu bổ, tôn tạo; việc đưa các đồ thờ, hiện vật vào di tích... Mới đây, Sở cũng đang trình UBND tỉnh Quy định phân cấp quản lý di tích lịch sử - văn hoá và danh lam thắng cảnh, nhằm chuyển dần việc phân cấp quyền quản lý di tích về phía chính quyền địa phương để nâng cao trách nhiệm trong công tác quản lý.

Ngoài ra, trước, trong và sau khi tổ chức các lễ hội truyền thống, Sở đều có các văn bản hướng dẫn, kiểm tra việc xây dựng kế hoạch, các phương án đảm bảo vệ sinh, an toàn cho nhân dân và du khách khi đến với di tích, lễ hội. Do đó, trong nhiều năm nay, công tác tổ chức lễ hội của tỉnh luôn được Bộ VH,TT&DL ghi nhận và lấy làm điểm tham quan, học tập của nhiều địa phương trong cả nước.  

- Chủ trương xã hội hoá trong đầu tư, tôn tạo di tích được xem là một thành công của Quảng Ninh trong vài năm trở lại đây. Vậy Quảng Ninh đã có những giải pháp gì để thu hút được mạnh mẽ các nguồn lực đầu tư cho các di sản văn hoá trên địa bàn?

+ Song song với sự đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước, tỉnh cũng khuyến khích các hoạt động đầu tư bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hoá từ nguồn vốn xã hội hoá và các nguồn vốn huy động hợp pháp khác. Theo thống kê, tính từ năm 2012 đến nay, số kinh phí cho tu bổ di tích là khoảng 2.059 tỷ đồng, trong đó nguồn vốn xã hội hoá đạt khoảng 1.997 tỷ đồng. Để làm được như vậy, Sở VH-TT đã tham mưu cho tỉnh ban hành quyết định giao cho các địa phương, Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo tỉnh, các đơn vị, doanh nghiệp làm chủ đầu tư các dự án tu bổ, tôn tạo di tích, Sở VH-TT phối hợp với các sở, ngành liên quan hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc tiến độ thực hiện. Do đó, hoạt động đầu tư không chỉ giữ gìn được các yếu tố gốc cấu thành di tích, mà còn thúc đẩy du lịch văn hoá tâm linh, phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội địa phương.

- Hệ thống di sản văn hoá phi vật thể cũng là một điểm mạnh của Quảng Ninh với nhiều giá trị đặc sắc. Ngành đã có cách làm như thế nào để vừa bảo tồn, vừa phát huy được các giá trị này trong đời sống hôm nay?

+ Như trên đã nói, theo kết quả tổng kiểm kê, đến nay trên địa bàn có gần 300 di sản văn hoá phi vật thể, thông qua mỗi loại hình thể hiện bản sắc riêng có của các tộc người trên địa bàn. Những năm qua, Sở đã tiến hành lựa chọn ra các di sản văn hoá phi vật thể để đề nghị đưa vào Danh mục Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia, đến nay đã có 2 di sản được công nhận là Hát nhà tơ (hát cửa đình) tỉnh Quảng Ninh và Then nghi lễ tộc người Tày. Trong năm tới, Sở sẽ tiếp tục trình hồ sơ các lễ hội Tiên Công, đình Trà Cổ, đình Quan Lạn...

Bên cạnh đó, Sở cũng xây dựng các hồ sơ công nhận cho 19 nghệ nhân dân gian được phong tặng vinh dự cấp Nhà nước “Nghệ nhân Ưu tú” trong lĩnh vực di sản văn hoá phi vật thể. Trong các mùa Carnaval Hạ Long, Sở cũng tham mưu cho tỉnh đưa một số trích đoạn do các nghệ nhân dân gian biểu diễn để tuyên truyền, quảng bá tới nhân dân và du khách quốc tế về di sản văn hoá đặc sắc, riêng có của tỉnh.

- Công tác quản lý di sản vốn là lĩnh vực khá nhạy cảm, ở Quảng Ninh hoạt động này liệu có phải đối diện với những khó khăn, thách thức gì không, thưa ông?

+ Trong bối cảnh kinh tế thị trường, mở cửa hội nhập thế giới hiện nay, di sản văn hoá không tránh khỏi bị tác động bởi những yếu tố, điều kiện mới với những thách thức không nhỏ, như là sự xâm nhập của các yếu tố văn hoá mới, các đồ thờ, biểu tượng, linh vật lạ không phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam, sự hiểu biết chưa đầy đủ trong hoạt động bảo tồn di tích... Những vấn đề này đòi hỏi ngành phải thường xuyên cập nhật, tham mưu cho cấp có thẩm quyền ban hành các biện pháp, chính sách phù hợp. Công tác tập huấn, tuyên truyền cho các đối tượng trong ban quản lý di tích, những người trực tiếp trông coi di tích, sư trụ trì hiểu về di tích... cũng rất quan trọng. Cùng với đó, việc tỉnh ban hành quy định phân cấp quản lý cũng có ý nghĩa quan trọng, phân cấp để nâng cao vai trò, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân và cộng đồng trong việc bảo vệ và phát huy giá trị di tích.

- Xin cảm ơn ông về cuộc trò chuyện!

Phan Hằng (Thực hiện)