Chiến sĩ tình báo Diêu Nhật Định

Tháng 10 này, Chi tình báo Hải Ninh kỷ niệm 69 năm thành lập (1947-2016). Hoạt động và chiến công của đơn vị tình báo này gắn liền với tên tuổi của chiến sĩ tình báo Diêu Nhật Định.

Ông Diêu Nhật Định còn có bí danh là Chí Liêm và Đoàn Linh, sinh năm 1924 tại Móng Cái trong một gia đình có truyền thống yêu nước. Trước năm 1945, ông Diêu Nhật Định được đồng chí Đào Phúc Lộc tuyên truyền giác ngộ cách mạng. Sau ngày Nhật đảo chính Pháp, ông gia nhập tổ chức Đoàn Thanh niên cứu quốc và là thành viên Đội tự vệ của Móng Cái. Cuối năm 1945, khi ấy Móng Cái còn do Quốc Dân Đảng nắm chính quyền, ông Định đã làm nhiệm vụ thu thập tin tức tình báo cho cách mạng.

Chiến sĩ tình báo Diêu Nhật Định (thứ hai, trái sang) và đồng đội tại Móng Cái năm 1948. Ảnh: Tư liệu của gia đình ông Thăng

Đầu năm 1946, ông Định về Hải Phòng để liên lạc với tổ chức, khi trở ra Móng Cái thì bị bọn Quốc Dân Đảng phát hiện và bắt giam. Gia đình phải dùng tiền đút lót cho bọn cai ngục mới trốn được ra khỏi nhà tù. Trong hồ sơ tự khai tại Trường Công đoàn Trung ương năm 1964, ông Diêu Nhật Định cho biết: Động cơ tham gia cách mạng xuất phát từ lòng yêu nước của một người không muốn làm nô lệ. Hàng ngày ông đã mắt thấy tai nghe sự áp bức bóc lột, nhân dân thì cùng khổ, đời sống vô cùng khó khăn vất vả. Thêm vào đó, tuổi còn trẻ nên ông thích cái mới nên nhanh chóng được lôi cuốn vào phong trào cách mạng.

Đến tháng 3-1947, thực dân Pháp tái chiếm Móng Cái, ông Định đưa gia đình tản cư sang Đông Hưng (Trung Quốc), tiếp tục hoạt động kháng chiến. Đến tháng 10-1947, khi Chi tình báo Hải Ninh (thuộc Bộ Tư lệnh Liên khu ba) được thành lập thì người đầu tiên chắp mối với tổ chức là chiến sĩ Diêu Nhật Định. Cuốn “Lịch sử lực lượng vũ trang Móng Cái 1945-2005”, ghi: “Tháng 10-1947, Chi tình báo Hải Ninh được thành lập do Đoàn Tính (Thanh Quang) là Chi đội trưởng; Diêu Nhật Định (Chí Liêm) làm tổ trưởng”.

Sau đó, ông Định đưa gia đình hồi cư về Móng Cái với lý do để trông nom bàn thờ tổ tiên, nhưng thực chất là làm cơ sở liên lạc của tổ tại vùng địch hậu, tiếp tục hoạt động tình báo ở ngay quê hương. Theo các tài liệu lịch sử, trên cơ sở những “hạt nhân” là những thanh niên từng được Đào Phúc Lộc giác ngộ, đào tạo thành chiến sĩ Việt Minh, Chi tình báo Hải Ninh đã ra đời với số thành viên khoảng 15 thanh niên ưu tú. Trong đó, ông Diêu Nhật Định làm Chi đội phó, đồng thời là tổ trưởng phụ trách tổ tình báo Móng Cái.

Chi tình báo Hải Ninh đã có nhiều đóng góp đáng ghi nhận cho cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Năm 1948, tổ tình báo Móng Cái do đồng chí Diêu Nhật Định làm tổ trưởng đã chuyển bức thư của ông Hoàng Mậu Thành, Đại biểu Quốc hội khoá I, Phó Chủ tịch Ủy ban hành chính kháng chiến tỉnh Hải Ninh, tới tay của Voòng A Sáng, đại tá, tỉnh trưởng của “Xứ Nùng tự trị”. Đây là lá thư quan trọng, có ý nghĩa rất lớn trong công tác địch vận nhằm chuẩn bị tập kích vào TX Móng Cái đầu năm 1949. Nhờ bức thư này, quân của Voòng A Sáng hầu như án binh bất động, quân ta cũng “rảnh tay” tiêu diệt bọn lính Pháp.
Trong thời gian này, ông Diêu Nhật Định cũng đã gây dựng được cơ sở cách mạng ở xã Xuân Lan và ở Lục Lầm, vận động bán công phiếu kháng chiến, vận động Việt Kiều ở Đông Hưng và quần chúng yêu nước vùng địch hậu ủng hộ gạo, tiền cho kháng chiến, phối hợp tiêu diệt tên Chạc Nhốc, mật thám quan trọng của Pháp.

Năm 1949, Chi tình báo Hải Ninh giải thể, ông Diêu Nhật Định chuyển sang làm du kích thoát ly tập trung, tham gia cả 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Ông đã đảm nhiệm nhiều trọng trách như: Cán bộ văn xã của Ủy ban Quân chính Móng Cái, Ủy viên thường trực Ủy ban hành chính TX Móng Cái, huyện ủy viên, bí thư đoàn thanh niên, thư ký công đoàn huyện Hà Cối, học viên Trường Công đoàn Trung ương (nay là Đại học Công đoàn). Sau đó, ông về Hòn Gai tham gia Ban Chấp hành Công đoàn tỉnh Quảng Ninh. Năm 1993, ông Diêu Nhật Định qua đời vì bệnh lao phổi, một phần cũng vì di chứng sốt rét rừng trong những năm kháng chiến.

Kể về người anh trai Diêu Nhật Định, ông Diêu Nhật Thăng ở phường Hà Tu (TP Hạ Long) bùi ngùi nhớ lại: “Anh trai tôi là một chiến sĩ cách mạng kiên trung, một người tháo vát và bền bỉ trong công tác. Chính anh đã định hướng dìu dắt chúng tôi vào con đường làm cách mạng”.

Huỳnh Đăng