Hội họa Quảng Ninh với đề tài "tam nông"

Lâu nay, nói đến thành công của mỹ thuật Quảng Ninh người ta thường nhớ ngay đến các tác phẩm về đề tài ngành Than và đề tài Vịnh Hạ Long. Tuy nhiên, mảng tranh về nông nghiệp, nông thôn, nông dân ước tính chiếm ngót một phần ba và cũng không hề thua kém những mảng tranh khác.

Không những thế, Quảng Ninh còn có một dòng tranh chịu ảnh hưởng nhiều của tranh dân gian, đi sâu  vào các đề tài làng quê, nông nghiệp, nông thôn, nông dân, hoạt động đánh bắt cá. Đó là Làng tranh Yên Hưng với phong cách hơi thật thà, dân dã, nhưng lại tạo nên nét riêng, giữ được cái hồn quê mà không bị gò vào một thứ lý luận nào cả. Có thể kể ra những cái tên như: Vũ Tư Khang, Đinh Thanh, Đặng Đình Nguyễn, Hồ Cấn, Vũ Nhụy, Đào Thế Am, Nguyễn Sỹ Chuyên, Vũ Thị Đậm, Hà Quý Phong, Vũ Văn Phong, Nguyễn Văn Hiệp, Đỗ Thành Duy, Vũ Văn Tâm, Lê Minh Phúc, Phạm Thị Huệ v.v.. Hoạ sĩ Vũ Quý, Chi hội trưởng Chi hội Mỹ thuật Việt Nam tại Quảng Ninh, lý giải: Sở dĩ ở Quảng Yên dòng tranh này rất  phát triển bởi nơi đây vừa có hiện thực đời sống sản xuất nông nghiệp, lại vừa có lực lượng sáng tác hùng hậu nắm bắt, chuyển tải được cái hiện thực đó.

“Xây dựng nông thôn mới” (Tranh khắc gỗ của họa sĩ Vũ Tư Khang).

Nổi bật nhất trong giới cầm cọ ở Quảng Yên có lẽ là Vũ Tư Khang, người thuộc lòng các động tác lao động ở nông thôn. Ông vẽ nhiều tranh khắc gỗ, tranh sơn khắc về nông nghiệp rất đạt như: “Thuyền chở đất sông Khoai”, “Lễ hội miếu Tiên Công”, “Cha rồng, mẹ phượng”, “Điện, đường, trường, trạm”, “Xây dựng nông thôn mới” v.v.. Tranh khắc gỗ và tranh sơn khắc của Vũ Tư Khang phản ánh sự trù phú của một làng đảo. Cùng với Vũ Tư Khang, Hồ Cấn cũng đã để lại nhiều dấu ấn. Tranh vẽ làng quê của Hồ Cấn giàu chất thơ với luỹ tre, nắng vàng, cây rơm quê, đất quê óng ả, thôn nữ ngủ trưa trên cánh võng. Những bức tranh màu nước của ông được nhiều người biết đến như: “Ngõ quê”, “Chợ quê”, “Xưởng đóng tàu Hà An”... Ở Quảng Yên hiện nay còn có một số cây cọ kế cận đã vững vàng về nghề như: Hoạ sĩ Vũ Thị Đậm có đường nét chuyển động, màu sắc hài hoà và kín đáo rất nữ tính, hoạ sĩ Hà Quý Phong đi vào khám phá đề tài dân gian cổ điển, còn hoạ sĩ Nguyễn Văn Hiệp lại trầm tư trong bút pháp, trong khi đó hoạ sĩ Đinh Quang Tuyến thì thu hút người xem với một loạt tác phẩm về đề tài tam nông ngồn ngộn sức sống v.v..

Nhìn rộng ra cả các hoạ sĩ như: Lê Chuyền, Lê Na, Nghiêm Vinh, Lê Vân Hải... nay đã tìm cho mình được sân chơi lớn hơn ở Hạ Long, Hà Nội nhưng cũng xuất phát từ Làng tranh Yên Hưng. Ví như hoạ sĩ Lê Na là người chung thuỷ theo đuổi dòng tranh phong cảnh đồng quê với chất liệu bột màu. Làng quê hiện ra qua nét cọ của ông thật trù phú thơ mộng, mềm mại, êm ả với cây đa, bến nước, đám trẻ con đánh đu, cảnh chăn trâu, tắm sông. Rồi đến cả bờ tre, đàn gà, với những bờ ruộng, con trâu, cái cày, những ao làng, mương máng, cây rơm quê, mái đình cong cong gợi nhớ, ngõ chùa tĩnh lặng, cây cầu gỗ đơn sơ, bờ tre đổ nắng, đàn cò bay trên đồng nước hiền hoà... đều hiện ra rất đẹp. Ông còn giữ được nhiều bức tranh đẹp như: “Đàn lợn gia đình”, “Làm thuỷ lợi”, “Điện về làng”, “Nắng quê”... Riêng hoạ sĩ Lê Vân Hải sinh ra từ làng đảo Hà Nam, vẽ tranh từ nhỏ nhưng sớm có bước bứt phá thoát ra khỏi lối vẽ lệ thực, vốn là nét đặc trưng của Làng tranh Yên Hưng. Sinh ra và lớn lên ở vùng biển Quảng Yên, ông chắt lọc thực tế, vốn sống để vẽ những tác phẩm có tính khái quát cao vừa toát lên cảm xúc của cuộc sống, gần gũi với con người lao động. Tranh của ông có những gam màu phong phú tạo nên âm thanh hay bằng những bố cục lạ mắt với đường nét khoẻ khoắn tạo thành nhịp điệu cho tác phẩm.

Có thể nói từ khi Nghị quyết 26-NQ/TW về nông nghiệp, nông dân, nông thôn do Ban Chấp hành Trung ương Đảng ban hành thì đề tài “tam nông” đã trở thành một vấn đề mang tính thời sự trong các sáng tác VHNT nói chung, hội hoạ nói riêng. Hưởng ứng phong trào xây dựng nông thôn mới, từ năm 2012, Ban Xây dựng nông thôn mới Quảng Ninh phối hợp với Hội VHNT tỉnh đã mở cuộc vận động sáng tác về đề tài xây dựng nông thôn mới. Trong cuộc vận động này, nhiều tác giả đã tập trung khai thác, phản ánh sự đổi mới của nông thôn khu vực miền núi, vùng biển, đặc biệt là khát vọng vươn lên của người nông dân trong giai đoạn mới.

Lý giải về sự phong phú của những sáng tác về đề tài “tam nông”, hoạ sĩ Lê Vân Hải, nguyên Phó Giám đốc Sở Văn hoá - Thông tin Quảng Ninh, cho rằng, thực ra những cây cọ ở Quảng Ninh phần lớn đều có quê quán, gốc gác từ những vùng sản xuất nông nghiệp, quen với luỹ tre, con trâu, mái rạ, cây đa, bến nước, sân đình. Bởi thế, dù đi đâu họ vẫn không xa được ký ức về làng quê.

Huỳnh Đăng