NSND Minh Huệ - đắm đuối cùng tiếng hát chèo

NSND Minh Huệ tên đầy đủ là Vũ Thị Minh Huệ, sinh năm 1946 tại Chí Linh, Hải Dương. Năm 15 tuổi bà bước chân vào nghề tại Đoàn Nghệ thuật chèo Hải Dương; gần chục năm sau, từ Hải Dương, bà chuyển về Đoàn Nghệ thuật Quảng Ninh và gắn bó với Vùng mỏ kể từ đó...

NSND Minh Huệ cùng con, cháu trong buổi lễ phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân.

Về Vùng mỏ, bà đã sớm khẳng định được tài năng của mình. Chỉ một năm sau khi về Quảng Ninh, Minh Huệ đoạt huy chương vàng với vai Tiểu Quế trong vở “Tiếng hát người Dao” tại Hội diễn chèo toàn quốc năm 1970. Năm 1971, Minh Huệ tham gia Đội văn công xung kích của Quảng Ninh vào tuyến lửa, kịp thời có mặt ở Trường Sơn, đường mòn Hồ Chí Minh, ở Lào, Campuchia để hát chèo cho các chiến sĩ nghe. Năm 1973, bà còn có tên trong đoàn nghệ sĩ tháp tùng phái đoàn ta đi dự Hội nghị Pari nhưng do đang bận biểu diễn ở chiến trường nên không tham gia được. Ở nơi chiến trường ác liệt, nhưng Minh Huệ vẫn kiên cường bám trụ, say mê diễn phục vụ chiến sĩ. Sau 2 năm ở chiến trường, Minh Huệ trở về. Do ảnh hưởng của chất độc màu da cam, tóc bà rụng hết, nhưng tiếng hát của bà càng vang xa hơn, tài năng của bà ngày càng toả sáng hơn. Những năm sau đó, Minh Huệ đã tới Ấn Độ, Liên Xô (cũ) để biểu diễn quảng bá nghệ thuật chèo…

Với giọng hát truyền cảm và khuôn mặt khả ái, nghệ sĩ Minh Huệ được đánh giá là rất hợp với những vai nữ chính, giọng đào thương. Bà hát giọng đào thương thể hiện hình tượng chị Mạc Thị Bưởi trong vở chèo “Sóng Kinh Thầy” gây xôn xao làng sân khấu suốt những năm thập niên 60, 70 của thế kỷ trước. Đến tận bây giờ, khán giả yêu sân khấu vẫn không thể nào quên nhân vật Tiểu Quế do Minh Huệ thủ vai trong vở “Tiếng hát người Dao”. Đây là một lớp diễn hết sức phức tạp, đầy tâm trạng, nhưng đã được Minh Huệ nhập vai rất tốt và chuyển tải thành công nhờ giọng hát “trời phú” của mình. Đấy là còn chưa kể đến nhiều vai diễn khác cũng hay không kém, như Thị Kính (trong “Quan Âm Thị Kính”), chị Cả Khương (trong “Ngôi sao Hạ Long”) chị Nhân (trong “Nhớ về Bắc Mã”), cô Tấm (trong “Tấm Cám”), bà Nhiên (trong “Nỗi đau tình mẹ”), vai Nhũ Mẫu (trong vở “Cầu Phúc”) v.v..

NSƯT Bằng Thái, người bạn đời của Minh Huệ, mặc dù là nghệ sĩ sân khấu kịch nói, nhưng cũng rất say giọng hát chèo của Minh Huệ. Ông bảo: “Nghe Minh Huệ hát, tiếng hát từ chỗ trầm buồn gợi nhớ, nghe đến não nuột xa xăm. Tiếng hát cứ từng giọt, từng giọt nhỏ xuống trong cánh mũi nằng nặng se buốt rồi bất ngờ tiếng hát ấy lặng đi trong một giây, Minh Huệ khẽ thở dài rồi lại cất tiếng hát vút lên cho mỏng tiếng như làn khói vương trong tĩnh mịch của hư vô và nhỏ dần cho đến mất hút”.

Minh Huệ không chỉ thành công khi hát chèo mà còn hát văn, hát quan họ và ngâm thơ rất hay. Bà đã từng được vinh hạnh ngâm thơ, hát chèo cho Bác Hồ nghe. Có lần, khi bà hát bài “Dáng đứng Bến Tre” xong, đồng chí Nguyễn Thị Định, lúc đó đang làm Phó Chủ tịch Hội đồng Nhà nước, chạy xuống ôm hôn Minh Huệ, tặng Huệ một bó huệ.

Giọng hát Minh Huệ đầy nội lực, quyến rũ đến “ma mị”, bàn tay Minh Huệ múa dẻo, nhuần nhuyễn và đầy sáng tạo. Có được điều đó là do bà đã hát bằng cả trái tim, bằng mồ hôi nước mắt khổ luyện và thậm chí bằng cả máu… Bởi thế sẽ rất xứng đáng khi sân khấu, khán giả và cả cuộc đời đã đáp đền lại những cống hiến cho Minh Huệ. Nhân vật do Minh Huệ đóng từ trên sân khấu đã bước thẳng ra cuộc đời. Thậm chí người ta không gọi bà bằng cái tên thực nữa mà gọi là cô Tấm, là Tiểu Quế - những nhân vật mà bà đã nhập vai xuất sắc.

Trong đợt xét tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú đầu tiên (năm 1984), Minh Huệ cũng là nghệ sĩ duy nhất của Quảng Ninh được nhận danh hiệu cao quý này. Từ đó cho đến lúc về hưu, bà còn gặt hái được thêm 3 huy chương vàng khác nữa (trong các vở: “Tiếng hát người Dao”, “Nỗi đau tình mẹ” và “Cầu phúc”). Sau khi nghỉ hưu, Minh Huệ vẫn say sưa hoạt động phong trào văn nghệ quần chúng ở địa phương, kèm cặp, giúp đỡ các diễn viên trẻ, truyền ngọn lửa đam mê hát chèo cho các em. Đầu năm mới 2016 này, bà đã vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân. Đây là lần đầu tiên Quảng Ninh có nghệ sĩ sân khấu được nhận danh hiệu cao quý này.

Phạm Học