Hội Văn nghệ dân gian Quảng Ninh: Vượt khó từng bước khẳng định mình

Ở Quảng Ninh, Hội Văn nghệ dân gian (VNDG) tỉnh chưa được tính là hội đặc thù nên không được cấp kinh phí hoạt động, cộng với đội ngũ lãnh đạo chủ chốt một số là cán bộ đã nghỉ hưu thì Hội gặp không ít khó khăn. Song với sự chủ động, sáng tạo, Hội đã nỗ lực hoàn thành tốt các phần việc của mình, rất đáng được biểu dương, khích lệ.

Năm vừa qua, Hội đã hoàn thành Dự án nghiên cứu, sưu tầm, bảo tồn và phát huy giá trị hát nhà tơ - hát múa cửa đình tại Vân Đồn, Đầm Hà, Hải Hà và Móng Cái. Còn nhớ, sau khi UBND tỉnh ra Quyết định số 1849/QĐ-UBND ngày 30-6-2011, giao cho Hội VNDG tỉnh thực hiện dự án kể trên, các cán bộ, hội viên của Hội đã dành hơn 300 ngày công đi điền dã nhiều vùng, miền các địa phương trong tỉnh tìm, ghi lại được 1.462 câu hát thuộc 9 làn điệu hát nhà tơ, hát múa cửa đình ở Quảng Ninh. Họ cũng lặn lội đến tận các vùng ven biển miền Trung, nơi vốn là gốc gác của nhiều cư dân Vạn Ninh nhằm xác định nguồn gốc hát nhà tơ, hát múa cửa đình ở Quảng Ninh. Họ cũng đến các vùng hát ca trù xứ Kinh Bắc như tỉnh Hưng Yên, các CLB Ca trù quận Ba Đình, quận Đống Đa, thôn Lỗ Khê (xã Liên Hà, huyện Đông Anh) của TP Hà Nội... để khảo cứu, chứng minh di sản văn hoá phi vật thể hát nhà tơ, hát cửa đình ở Quảng Ninh là có cơ sở khoa học.

Nghệ nhân Nông Thị Sin (phải), Hà Thị Phương (trái, hàng đầu tiên) là 2/43 Nghệ nhân dân gian Việt Nam và là 2/19 Nghệ nhân Ưu tú của Quảng Ninh, tham gia trình diễn Nghi lễ Then cổ tại lễ Trao Bằng công nhận Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia hát nhà tơ - hát múa cửa đình và tôn vinh các danh hiệu vinh dự nhà nước đối với các nghệ sĩ, nghệ nhân của tỉnh, tháng 2-2016.

Ông Nguyễn Quang Vinh, Chủ tịch Hội VNDG Quảng Ninh chia sẻ: “Vì di sản hát nhà tơ, hát cửa đình có tính đặc trưng riêng, đã bị mai một đi nhiều nên sau khi sưu tầm, nghiên cứu, chúng tôi đã phải tiến hành so sánh với các dòng ca trù khác để tìm ra những điểm giống, khác nhau của các loại hình. Qua đó, góp phần chứng minh, bảo vệ thành công di sản hát nhà tơ, hát cửa đình trước Hội đồng Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia. Tháng 6-2015 vừa qua, di sản đã được Bộ VH-TT&DL công nhận, đưa vào danh sách Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia...”.

Không chỉ làm tốt công tác sưu tầm, bảo tồn di sản văn hoá dân gian, Hội còn gắn công tác sưu tầm, bảo tồn di sản văn hoá dân gian với bảo tồn nghệ nhân dân gian. Năm qua, Hội đã điều tra, nghiên cứu, lập hồ sơ báo cáo Hội VNDG Việt Nam phong tặng danh hiệu Nghệ nhân dân gian Việt Nam cho 13 nghệ nhân, nâng tổng số Nghệ nhân dân gian Việt Nam của tỉnh lên 43 người. Các nghệ nhân thuộc các lĩnh vực văn hoá phi vật thể, như: Hát nhà tơ - hát múa cửa đình, hát giao duyên, hát đối, hát dân ca Dao, hát then cổ - đàn tính, lễ cấp sắc, may thêu trang phục dân tộc Dao Thanh Y, bảo tồn và truyền dạy điêu khắc dân gian. Đặc biệt, trong đó có 19 nghệ nhân đã được Chủ tịch Nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú lần đầu tiên, tháng 11-2015 vừa qua.

Năm qua, Hội đã tham gia thực hiện sưu tầm, nghiên cứu 7 chuyên đề về phong tục, tập quán các dân tộc Quảng Ninh. Đây cũng là năm Hội xuất bản nhiều nhất các tác phẩm của hội viên với 6 tác phẩm văn hoá dân gian, gồm: Văn hoá dân gian làng Vạn Ninh, Vòng đời dân tộc Sán Dìu Quảng Ninh, Lễ hội dân gian đền Cửa Ông, Ca dao Vùng mỏ - một loại hình văn học dân gian mang tính sử thi, Bảo tồn và phát huy lễ hội dân gian vùng biển Quảng Ninh, tập nhạc Xuân Yên Tử. Các tác phẩm đều do hội viên tự túc kinh phí in ấn. Đặc biệt, công trình sưu tầm, nghiên cứu về ca dao, dân ca của dân chài trên Vịnh Hạ Long do tác giả Tống Khắc Hài làm chủ biên sắp xuất bản đã được nhận giải nhì và cuốn sách Văn hoá dân gian làng Vạn Ninh của tác giả Nguyễn Quang Vinh đã được nhận giải ba của Hội VNDG Việt Nam năm 2015.

Bên cạnh đó, nhằm bồi dưỡng lực lượng hạt nhân cơ sở về di sản văn hoá phi vật thể các dân tộc Quảng Ninh, Hội phối hợp với Phòng VHTT Bình Liêu mở 1 lớp học sử dụng đàn tính, hát Then cổ cho 22 học viên trong thời gian 10 ngày. Chi hội VNDG TP Móng Cái tổ chức lớp dạy hát nhà tơ, hát múa cửa đình cho 24 học viên là học sinh tiểu học, THCS trên địa bàn xã Vạn Ninh. Chi hội VNDG huyện Hải Hà phối hợp cùng Phòng VHTT huyện mở 1 lớp dạy may thêu, bảo tồn trang phục dân tộc Dao cho 28 người...

Năm 2016 này, Hội VNDG đang đặt ra nhiều mục tiêu mới. Chia sẻ về điều này, ông Nguyễn Quang Vinh cho biết: Hội sẽ phối hợp với Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam sưu tầm, bảo tồn, giới thiệu Di tích Bác Hồ với công nhân mỏ tại Mỏ than Đèo Nai, di tích Mỏ than đầu tiên ở Quảng Ninh tại Vân Đồn và di tích “Binh đoàn than” lên đường tham gia giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Cùng với đó, triển khai thực hiện đề án Địa danh tỉnh Quảng Ninh và dự kiến tổ chức một số hoạt động phục vụ cho bảo tồn các di sản văn hoá lịch sử gắn với văn hoá dân gian, phát triển du lịch ở các địa phương...

Ngọc Mai