Người dân xã đảo Minh Châu (Vân Đồn): Mong muốn phục dựng đình cổ Quang Châu

Vài năm gần đây, đời sống của người dân Minh Châu (huyện Vân Đồn) đã có nhiều khởi sắc nhờ phát triển du lịch sinh thái tại xã đảo này. Và khi cuộc sống vật chất khấm khá, người ta lại thấy tiếc và mong muốn phục dựng lại ngôi đình cổ của làng đã bị phá dỡ vào năm 1962...

Một góc xã đảo Minh Châu hôm nay. Ảnh: Phạm Học

Theo kết quả khảo sát của đoàn khai quật khu mô Đá Bạc vào năm 1968 và qua lưu truyền trong dân, đình Quang Châu (tên cũ của đình Minh Châu) được xây dựng vào thế kỷ 18, cùng thời gian làng Minh Châu được liệt kê vào danh sách làng xã Việt Nam. Đình được kiến tạo trên một khu đất rộng, thế đất cao so với mặt bằng toàn xã. Khu đất trên thuộc về xóm Nhắn, nay là thôn Tiền Hải. Đình nhìn về hướng tây, trước mặt có 3 đỉnh núi, giữa có mặt bằng dân địa phương gọi là “Yên Ngựa”. Phía sau đình tựa vào dãy núi kéo dài từ thôn Tiền Hải vòng đến núi Hòn Trụi. Núi này có 5 đỉnh nhô lên bên sau đình tựa thế ngũ nhạc. Trước mặt đình là luồng sông Mang, nơi ghi dấu ấn lịch sử trong chiến công của Nhân Huệ vương Trần Khánh Dư, cùng với vua tôi nhà Trần tiêu diệt đoàn thuyền chở 70 vạn thạch lương và toàn bộ khí giới của triều đình Nguyên Mông, hỗ trợ đắc lực cho trận thuỷ chiến Bạch Đằng năm 1288.

Cũng theo lời kể của các cụ già, đình được dựng phía ngoài 5 gian gồm 3 gian và 2 gian chái. Phía sau nhô ra khá dài và rộng gọi là nội cung. Ngôi đình có cột bằng gỗ lim, đường kính 0,35m, 3 gian giữa có chiều cao tối đa 5 mét. Xung quanh đình ghép bằng ván lõi đèo heo lợp bằng ngói vẩy. Trên nóc đình có đắp hai con rồng “Lưỡng long chầu nguyệt”. Mái đình cong có hình rồng quay xuống đối diện với con cá được đắp trên bờ mái cong. Toàn bộ khuôn viên trong mái đình và nội cung ngoài sân đình được lát bằng gạch Hà Bắc. Phía trong nội cung có hai bát nhang, một bát thờ Đức Khai canh, khai cơ tức là Thành hoàng làng có công khai phá mở mang Quang Châu (Minh Châu ngày nay); một bát nhang thờ ba vị đức ông họ Phạm, có công  bảo vệ dân làng. Bên trên tiếp giáp với bái đường là bức đại tự cỡ lớn; hai trái đình mỗi bên đều có một bức đại tự. Hàng cột 3 gian giữa đều có câu đối sơn son thếp vàng. Đáng tiếc rằng do thiếu quan tâm bảo quản, giữ gìn, những bức đại tự câu đối đã thất lạc, hư hỏng. Về các hoa văn chạm khắc trang trí trong đình, theo các cụ già kể lại thì rất công phu tỉ mỉ, đường nét rất tinh tế mạch lạc, có sự gắn kết với nhau. Hầu hết có hình ảnh như chim, lá, hoa, mây mưa, chớp lửa, long ly quy phượng v.v.. thể hiện nhiều trên các đầu bẩy đầu dư trên của võng, xà, kèo, cuốn và chắn gió. Mỗi con rồng được thể hiện trong mây, hàng cột trong nội cung được chạm khắc trúc hoá rồng, cúc hoá rồng, cá hoá rồng…

Phía ngoài sân đình có xây một thiên quan khá rộng đặt một bát nhang thờ chúng sinh. Bên cạnh đình, người xưa còn xây một ngôi đền nhỏ đặt bát nhang thờ chân linh tướng quân đời nhà Trần hy sinh trong trận chiến đấu trên sông Mang. Bên trong có ghi 4 chữ “Trần Triều Hiển Thánh”. Xung quanh đình có nhiều cây đa cổ thụ hàng mấy người ôm, tán lá xum xuê bao cả một vùng rộng. Cách đình làng Quang Châu về phía đông khoảng 800 mét, có một cái giếng xếp bằng đá hộc gọi là giếng Đình. Giếng Đình và đình làng có mối quan hệ chặt chẽ với nhau trong những ngày tổ chức tế lễ ở đình vào ngày 25 tháng Chạp và mồng 6 tháng Giêng (Âm lịch) hàng năm. Ngày này, các bô lão trong làng ra giếng đình lấy nước pha trà đưa lên dâng lễ, hoặc rửa lau chùi bát chân nhang, lau các bức đại tự và câu đối v.v..

Ngày nay đình và giếng đình, cây đa không còn nữa mà chỉ còn lại bến nước đơn độc. Nhân dân Minh Châu thiết tha ước nguyện làm sao phục dựng lại đình, trồng cây đa vào chỗ cũ, giếng đình lại khơi lên để có chỗ cho con cháu thắp nén nhang thơm tỏ lòng kính trọng tổ tiên, đúng với đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” tốt đẹp đã hình thành ngay từ buổi bình minh dựng nước và giữ nước của dân tộc.

Phạm Quốc Duyệt (CTV)