Khôi phục rừng lim ở Quảng Yên

Nhắc đến chiến thắng Bạch Đằng 1288, ai cũng nghĩ ngay đến trận địa cọc gỗ lim cắm trên dòng sông năm xưa đã chôn vùi hàng trăm chiến thuyền giặc Nguyên Mông, tạo nên chiến thắng vĩ đại chống ngoại xâm của quân dân Đại Việt. Vì vậy mà ý tưởng mới mẻ về việc khôi phục rừng lim ở quần thể khu di tích ý nghĩa này thu hút sự quan tâm của nhiều người...

Theo nhiều tài liệu nghiên cứu của các nhà sử học về chiến thắng Bạch Đằng 1288, trận địa cọc cắm trên lòng sông được hoàn thành chỉ trong khoảng 15 đến 20 ngày. Đây được xem là chiến công thần tốc, cần huy động sức người, sức của rất lớn, không chỉ là đốn gỗ, vót cọc mà còn phải cắm xuống lòng sông ở một phạm vi rộng. Vì vậy mà nhiều ý kiến nghiêng về giả thuyết là lượng gỗ đó chỉ có thể được khai thác tại chỗ, xung quanh khu vực Quảng Yên ngày nay chứ không đủ thời gian để đốn hạ, vận chuyển từ nơi khác về. Nhưng không hiểu vì sao, rừng cây năm xưa đến nay gần như không còn dấu vết. Ngay cả hai cây cổ thụ ở khu vực Giếng Rừng từng được xem là chứng tích của rừng xưa nay cũng đã được xác định không phải là hậu duệ những cây lim cổ mà chỉ mới được trồng từ quãng đầu thế kỷ 20. Vì vậy, khi về Quảng Yên, thăm lại chiến trường Bạch Đằng năm xưa và nhìn thấy những cây lim cổ thụ có lẽ là khao khát của nhiều người.

Những hàng cây này dự kiến sẽ được trồng thay thế bằng những cây lim xanh - biểu tượng sống gợi nhớ Chiến thắng Bạch Đằng 1288.

Trong quy hoạch tổng thể cụm di tích Chiến thắng Bạch Đằng 1288 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt giữa tháng 2 vừa qua, có hạng mục bảo tồn, phục hồi rừng lim cổ. Theo phân kỳ đầu tư của quy hoạch, các dự án bảo tồn môi trường, sinh thái rừng, cảnh quan… sẽ thuộc giai đoạn 3, thời gian thực hiện từ năm 2020 đến 2025. Tuy nhiên, việc trồng lại rừng cây cổ nhiều khả năng sẽ đi trước mục tiêu này. “Đã có cá nhân nhận công đức cho dự án trồng lại rừng lim ở khu vực cụm di tích Bạch Đằng. Thời gian tới, nếu bố trí được địa điểm, họ dự định sẽ tiến hành trồng cây ngay trong dịp lễ hội, kỷ niệm 725 năm Chiến thắng Bạch Đằng và đón Bằng di tích quốc gia đặc biệt…” - ông Lê Đồng Sơn, Trưởng Phòng VHTT TX Quảng Yên cho hay.

Tuy nhiên, qua khảo sát thực địa cho thấy, bước đầu việc trồng cây có thể sẽ triển khai trước ở dọc hai bên đường chạy thẳng vào khu đền Trần Hưng Đạo - miếu Vua Bà. Cung đường này thoáng, rộng, có hai phương án để lựa chọn, hoặc là trồng hai hàng lim trên vỉa hè, di chuyển số cây cũ đi địa điểm khác; hoặc trồng thay thế những cây lâu năm như xà cừ, keo… cũng thuộc khuôn viên này nhưng dịch hẳn ra phía ngoài. Theo anh Nguyễn Mạnh Vường, Trưởng Phòng Quản lý dự án (Ban Quản lý các khu di tích trọng điểm) cho biết thì ngoài đoạn đường trên, trong quy hoạch còn có khu công viên cây xanh nằm ở khoảnh đất phía sau đền Trần Hưng Đạo - miếu Vua Bà là doi đất cổ, khá cao ráo, có thể làm vườn trồng lim. Các điểm di tích khác thuộc khu di tích Bạch Đằng cũng có những diện tích cây xanh, tuy nhiên phải đợi quy hoạch chi tiết được phê duyệt thì mới có thể đề xuất trồng lim ở khuôn viên và đường dẫn đến các điểm di tích này.

“Thực tế những phát hiện từ trước đến nay thì cọc gỗ cắm dưới lòng sông Bạch Đằng không chỉ có lim mà còn nhiều loại gỗ khác nhưng hằn sâu trong tâm thức mọi người là những cọc lim, vì vậy, đến Quảng Yên, nhìn thấy những cây lim, người ta sẽ nghĩ ngay đến cọc Bạch Đằng, nhớ đến chiến thắng này. Việc trồng lim ở đây là rất cần thiết, để tạo biểu trưng Bạch Đằng, biểu tượng sống về cọc lim năm xưa, có ý nghĩa với cả công tác bảo tồn, bảo tàng, sinh thái và giáo dục truyền thống cho các thế hệ…”- Ông Sơn nhấn mạnh. Tuy nhiên, có một điều khiến không ít người e ngại là lá cây lim rất độc, nếu trồng lim ở khu di tích liệu có ảnh hưởng đến đời sống dân sinh? Nói về điều này, ông Sơn cho biết: “Nếu trồng cả một cánh rừng lớn thì mới ngại chứ chỉ là trồng dạng công viên cảnh quan thì tác động không bao nhiêu cả. Như đền Và thờ thần núi Tản Viên ở Sơn Tây (Hà Nội) nằm giữa đồi cây với rất nhiều cây lim cổ thụ nhưng không gây tác động xấu gì là một ví dụ...”.

Dù vậy, khi đi vào trồng cây ở tất cả các điểm di tích của Bạch Đằng, thiết nghĩ, các cơ quan chức năng cũng cần xem xét để có những đánh giá về điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu cũng như tác động môi trường một cách nghiêm túc để đảm bảo cho cây sinh trưởng, phát triển tốt, đồng thời giảm thiểu tác động đến đời sống người dân xung quanh.

Phan Hằng