“Sẽ có thuận lợi lớn cho quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị các khu di tích trọng điểm...”

Quy hoạch tổng thể 3 khu di tích (KDT) trọng điểm của tỉnh (gồm Yên Tử, Bạch Đằng và KDT nhà Trần tại Đông Triều) được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào những ngày trung tuần tháng 2 vừa qua là niềm vui lớn cho những người tâm huyết với văn hoá Quảng Ninh. Để có cái nhìn toàn diện về ý nghĩa các quy hoạch này, phóng viên Báo Quảng Ninh đã phỏng vấn ông Hồ Chí Đức, Trưởng Ban Quản lý các di tích trọng điểm tỉnh.

- Thưa ông, việc Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch tổng thể KDT nhà Trần ở Đông Triều, quy hoạch tổng thể Bảo tồn và phát huy giá trị KDT lịch sử Chiến thắng Bạch Đằng, đề án mở rộng và phát triển KDT lịch sử, danh thắng Yên Tử có ý nghĩa thế nào với Quảng Ninh?

+ Trước hết, khi quy hoạch tổng thể các KDT trọng điểm của tỉnh được Thủ tướng chính phủ phê duyệt sẽ là căn cứ pháp lý quan trọng và điều kiện hết sức thuận lợi trong việc quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị của các khu di tích. Theo quy định, sau khi Quy hoạch được công bố, trong vòng 60 ngày chúng tôi sẽ tiến hành cắm mốc thực địa tổng thể các di tích, giao cho địa phương quản lý, bảo vệ. Trước đây, ranh giới các vùng bảo vệ di tích chưa rõ ràng nên nguy cơ xâm hại là rất lớn, nhất là trong đầu tư xây dựng của người dân cho đến các doanh nghiệp, tổ chức... Nay có quy hoạch, các vùng bảo vệ di tích, các phân khu chức năng được quy định rõ ràng, cụ thể, trong đó có khu vực được đầu tư xây dựng, có khu vực hạn chế xây dựng và có khu vực cấm đầu tư xây dựng các công trình kiến trúc mới. Thực tế do lịch sử để lại, một số di tích ở Quảng Ninh, đặc biệt là tại KDT lịch sử nhà Trần ở Đông Triều có một số hộ dân sống trong vùng lõi di tích. Các Quy hoạch tổng thể này cũng mở rộng vùng bảo vệ 1, vùng bảo vệ 2 với một số điểm di tích như KDT Chiến thắng Bạch Đằng có một số diện tích vườn tạp của một số hộ dân nằm trong vùng bảo vệ di tích. Theo Quy hoạch, các hộ dân sinh sống trong những khu vực này sẽ được di dời, tái định cư nơi ở mới, nhưng khu vực nào nhân dân chưa có điều kiện di dời thì cũng không được xây dựng công trình kiên cố trên đất di tích đã quy hoạch…

Sau nữa là thuận lợi về đầu tư bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị các di tích. Quy hoạch tổng thể các KDT có nguồn vốn rõ ràng và tổng lượng vốn đầu tư khá lớn, Yên Tử khoảng 1.800 tỷ đồng, Đông Triều khoảng 1.400 tỷ đồng, Bạch Đằng là hơn 800 tỷ đồng từ nhiều nguồn vốn khác nhau, trong đó nguồn vốn nhà nước chủ yếu tập trung cho việc tu bổ, tôn tạo các điểm di tích. Bên cạnh đó, Quy hoạch cũng phân rõ các nhóm dự án thành phần theo trình tự ưu tiên, căn cứ vào đó để triển khai thực hiện theo lộ trình. Đây cũng là cơ sở cho các cơ quan nhà nước có thẩm quyền thẩm định và phê duyệt các quy hoạch chi tiết, các dự án thành phần với thủ tục đơn giản và thời gian nhanh chóng hơn rất nhiều.

Và ý nghĩa to lớn hơn, đó là việc thực hiện tốt các Quy hoạch tổng thể này không chỉ giúp chúng ta bảo tồn, tôn tạo các di tích lịch sử, danh thắng được tốt hơn mà còn góp phần quan trọng trong việc giáo dục truyền thống yêu nước đối với các thế hệ người Việt Nam, giới thiệu với bạn bè quốc tế về lịch sử dân tộc Việt Nam và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nhất là du lịch văn hoá tâm linh - một lĩnh vực mà Quảng ninh có tiềm năng vô cùng to lớn.

- Ông có thể cho biết đôi nét về việc sử dụng nguồn vốn trong đầu tư cho các KDT trọng điểm nói trên?

+ Trong 3 quy hoạch, nguồn vốn xã hội hoá của Yên Tử là lớn nhất. Sở dĩ vậy bởi nhiều điểm di tích nơi đây đã được tu bổ, chỉ còn một số am, tháp và di tích nhỏ nhưng việc tập trung nâng cấp hạ tầng lại cần sự đầu tư rất lớn; các phân khu chức năng có mở rộng dẫn đến nguồn vốn giải phóng mặt bằng khá lớn; rồi cải tạo, nâng cấp đường giao thông, bến bãi, các công trình phụ trợ v.v.. Bến xe hiện nay cũng sẽ được đưa ra ngoài, thay vào đó là hệ thống dịch vụ như bưu điện, ngân hàng… Tuyến đường nối liền hai khu di tích Yên Tử - Đông Triều vốn rất lớn cũng nằm trong quy hoạch này đang được tích cực chuẩn bị khởi công. Khi tuyến đường này thông, việc phát huy giá trị của Yên Tử tốt hơn nhưng đặc biệt việc phát huy giá trị KDT nhà Trần tại Đông Triều sẽ thuận lợi hơn rất nhiều.

Với quy hoạch của Đông Triều thì nặng về bảo tồn hơn vì phần lớn các điểm di tích là phế tích; trong đó việc đầu tư sẽ tập trung vào một số di tích lớn vừa tạo điểm nhấn thu hút du khách, đồng thời cũng để đánh giá bước đầu hiệu quả phát huy giá trị di tích, như: Khu trung tâm đền Sinh, đền Thái, chùa Quỳnh Lâm, chùa Ngoạ Vân… Tuy nhiên, việc đầu tư cho hạ tầng để đồng bộ các điểm di tích cũng rất lớn, như đường Ngoạ Vân - Hồ Thiên là ví dụ. Còn với quy hoạch KDT Bạch Đằng việc đầu tư chủ yếu tập trung vào khu trung tâm chạy từ bãi cọc Yên Giang đến đền Trần Hưng Đạo - miếu Vua Bà với mục tiêu tái hiện một phần trận chiến Bạch Đằng 1288. Nơi đây các điểm di tích hầu hết đã được nâng cấp nên việc đầu tư sẽ tập trung vào các công trình hạ tầng và công trình phục vụ di tích để đồng bộ hoá các điểm di tích.

Du khách vãng cảnh khu di tích Yên Tử. Ảnh: PHAN HẰNG

- Ngoài những thuận lợi vừa nêu, liệu còn khó khăn nào trong việc triển khai thực hiện các quy hoạch gắn với công tác quản lý, bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích không, thưa ông?

+ Về cơ bản là thuận lợi, song không thể nói là không có khó khăn,  Khối lượng công việc theo quy hoạch là rất lớn, phải tích cực, khẩn trương xây dựng quy hoạch chi tiết, kế hoạch triển khai và tập trung nguồn lực để thực hiện quy hoạch đúng tiến độ và hiệu quả. Cùng với đó, các sở, ngành, địa phương theo chức năng, nhiệm vụ cũng cần phối hợp chặt chẽ để đảm bảo đúng tiến độ đặt ra theo phân kỳ đầu tư như trong quy hoạch…

- Như vậy, chỉ còn duy nhất Thương cảng Vân Đồn nằm trong bốn KDT trọng điểm của tỉnh là chưa có quy hoạch tổng thể, vậy tiến độ quy hoạch KDT này hiện nay ra sao, thưa ông?

+ KDT Thương cảng Vân Đồn mới được xếp hạng là di tích quốc gia, lại có diện tích khoanh vùng không lớn, và theo quy định thì thẩm quyền phê duyệt quy hoạch là UBND tỉnh nên chắc chắn sẽ nhanh chóng hơn. Quy hoạch tổng thể KDT này hiện chúng tôi đã cơ bản lập xong, đang xin ý kiến các sở, ngành để hoàn thiện quy hoạch, sau đó xin thoả thuận của Bộ VH,TT&DL rồi trình UBND tỉnh phê duyệt, dự kiến cũng sẽ hoàn thành trong năm nay.

- Xin cảm ơn ông!

Phan Hằng