Nỗi buồn Thái Lăng

Di tích nằm trên đảo nổi giữa lòng hồ, cứ gặp mưa hay khi hồ tích nước đầy chuẩn bị cho sản xuất là bị ngập. Đó là câu chuyện của Thái Lăng (lăng vua Trần Anh Tông) nằm trong quần thể khu di tích lịch sử văn hoá nhà Trần tại Đông Triều đã được xếp hạng cấp quốc gia năm 1962. Gần đây, dự án tu bổ, tôn tạo Thái Lăng đã được triển khai nhưng các hạng mục công trình thi công luôn trong nguy cơ phải dừng tiến độ vì ngập sâu trong nước...

Không mưa cũng ngập

Kể từ năm 1980 khi nhà nước đầu tư đắp đập xây dựng hồ Trại Lốc 1 (xã An Sinh, Đông Triều) nhằm phục vụ cho sản xuất nông nghiệp của huyện thì quả đồi nhỏ, nơi có di tích Thái Lăng trở thành một hòn đảo nổi giữa hồ và luôn thường trực nguy cơ ngập nước mỗi khi mưa về. Vốn là phế tích nên các đơn vị chức năng đã lập dự án tu bổ, tôn tạo Thái Lăng; cùng với đó là dự án sửa chữa, nâng cấp cụm hồ Trại Lốc 1 và 2 cũng được tính đến. Theo quyết định của UBND tỉnh ngày 27-7-2010 về việc phê duyệt nhiệm vụ đầu tư dự án sửa chữa, nâng cấp cụm hồ Trại Lốc, bên cạnh mục tiêu phục vụ sản xuất đã đặt ra một mục tiêu khác là hạ tràn xả lũ để bảo tồn, tôn tạo di tích cổ Thái Lăng trong lòng hồ Trại Lốc 1 nhằm phát huy giá trị lâu dài của di tích, đáp ứng nhu cầu tâm linh của nhân dân. Giá như mọi việc thuận lợi, cả hai dự án cùng triển khai thì đúng là “vẹn cả đôi đường”. Khi tháo nước hồ để hạ tràn, gia công, sửa chữa đập thì đồng thời việc xây dựng công trình ở giữa hồ cũng thuận lợi hơn cả về chuyên chở vật liệu và thi công các hạng mục...

Các hạng mục dự án tôn tạo Thái Lăng ngập sâu trong nước hồ Trại Lốc (ảnh chụp ngày 3-12-2012).

Tuy nhiên, dù cùng trình lên Sở Kế hoạch - Đầu tư nhưng dự án tu bổ, tôn tạo Thái Lăng được UBND tỉnh phê duyệt trước và khởi công vào cuối năm 2011. Còn dự án sửa chữa, nâng cấp cụm hồ Trại Lốc cho đến nay vẫn chưa có động tĩnh gì. Ông Nguyễn Nam Bình, Giám đốc Công ty TNHH MTV Thuỷ lợi Đông Triều, nơi đang quản lý hồ Trại Lốc cho biết, dự án chưa được phê duyệt do vướng về kinh phí đầu tư, đến gần đây thì lại mắc về đơn vị chủ đầu tư. Căn cứ Pháp lệnh khai thác và bảo vệ công trình thuỷ lợi năm 2001 thì Công ty TNHH MTV Thuỷ lợi Đông Triều sẽ là đơn vị chủ đầu tư khi gia công, sửa chữa hồ Trại Lốc; nhưng mới đây lại có quy định các dự án thuộc ngân sách tỉnh, ngân sách trung ương giao các Sở làm chủ đầu tư. Vì vậy, đến nay dự án vẫn “dẫm chân tại chỗ”.

Sự chậm trễ của dự án này đã kéo theo rất nhiều hệ lụy, đó là sự chậm trễ của dự án tôn tạo Thái Lăng cũng như nguy cơ suy giảm chất lượng các hạng mục công trình do bị ngập trong nước. Có mặt tại khu vực hồ Trại Lốc (xã An Sinh, Đông Triều) vào đầu tháng 12 này, chúng tôi thật sự bất ngờ trước mặt nước hồ mênh mông, vượt qua cả mặt đường tràn. Giữa lòng hồ, khu vực đảo Vua như chìm nghỉm trong nước, nhô lên ngôi miếu nhỏ vừa xây xong, nước ngập sát chân miếu. Cạnh đó một đoạn ngắn, khu bến thuyền cũng bị ngập nước lưng chừng chân cột. Ông Nguyễn Văn Khang, Phó Ban Quản lý các di tích trọng điểm tỉnh, đơn vị chủ đầu tư dự án cho biết là không chỉ những ngày này mà tình trạng ngập sâu trong nước của một số hạng mục công trình thuộc dự án nói trên đã diễn ra hàng nửa năm nay… Vì vậy, hiện nay, chỉ còn khu bến thuyền phía bờ hồ là vẫn tiếp tục thi công còn các hạng mục ở khu vực giữa hồ thì cứ nằm chờ… nước rút trong khi chỉ cần một tháng là việc thi công sẽ hoàn thiện.

Nhưng thực tế là, dù dự án có hoàn thiện đi chăng nữa mà mực nước hồ Trại Lốc không rút xuống thì việc công trình bị ngập trong nước cũng không tránh khỏi. Ông Nguyễn Nam Bình cho biết thêm: “Hiện nay, mặt tràn của đập cao hơn mặt bằng sân hành lễ (mặt bằng thấp nhất trong khu vực di tích) đến 1,52m nên việc di tích bị ngập khi nước cao là việc tất yếu. Theo thống nhất giữa Công ty và Ban Quản lý các di tích trọng điểm vào ngày 22-1-2011 thì cao trình xả lũ sẽ hạ xuống khoảng 2m so với hiện nay khi dự án sửa chữa, nâng cấp hồ Trại Lốc triển khai. Như vậy, mặt nước hồ cao nhất sẽ cách mặt sân hành lễ của Thái Lăng từ 0,2 đến 0,5m…”.

Giải quyết thế nào?

Đông Triều còn một số hồ khác, khi hạ tràn hồ Trại Lốc 1 sẽ phải tích thêm nước ở những hồ này. Vậy việc hạ mức nước hồ chỉ để di tích không bị ngập liệu có được ưu tiên? Nói về việc này, ông Bình cho biết: “Quá trình tôn tạo Thái Lăng, chúng tôi cũng tạo điều kiện cho thi công bằng cách hạ bớt mức nước nhưng cũng chỉ hạ có mức độ thôi. Việc hạ mực nước phải theo quy trình điều hành nước tưới, muốn hạ thêm phải có quyết định của tỉnh nhưng các đơn vị liên quan như UBND huyện, Ban Quản lý các di tích trọng điểm tỉnh lại chưa bao giờ có công văn đề nghị với UBND tỉnh gửi xuống cho chúng tôi đề nghị tháo nước phục vụ thi công công trình cả. Chỉ đề nghị bằng miệng, nếu chúng tôi cứ vì nể mà tự động hạ thái quá, lỡ có hạn hán xảy ra, không đảm bảo nước tưới phục vụ sản xuất thì ai chịu trách nhiệm?”.

Đập Trại Lốc hiện cũng đang xuống cấp nghiêm trọng. “Công trình xây dựng xong năm 1980, chủ yếu tận dụng đá, sỏi cuội nên hiện mặt đập bị xói mòn, đá lát xô, thân đập thấm, có các ổ mối. Từ khi hoàn thành đến nay, công trình chưa được cải tạo, nâng cấp lần nào. Để chuẩn bị cho việc sửa chữa cụm hồ Trại Lốc, chúng tôi đã sửa chữa, nạo vét hồ Đập Làng - nơi sẽ chứa phần nước dư thừa của hồ Trại Lốc. Tổng dự toán công trình hiện nay vào khoảng 103 tỷ đồng, trong đó 59 tỷ là hạ tràn, sửa chữa đầu mối. Nếu giao cho chúng tôi thì chỉ khoảng 6 tháng đầu năm tới là xong, đúng vào mùa khô việc thi công sẽ rất thuận lợi…” - ông Bình cho biết thêm.

Như vậy là việc triển khai dự án sửa chữa, nâng cấp hồ Trại Lốc là rất cấp thiết, vừa đảm bảo cho việc trùng tu Thái Lăng và gìn giữ công trình không bị xâm thực bởi nước hồ; đồng thời gia cố một công trình thuỷ lợi lâu năm nay đã xuống cấp nghiêm trọng để phục vụ cho sản xuất nông nghiệp. Mong rằng các cơ quan có trách nhiệm lưu tâm hơn để dự án “hai lợi ích” này sớm thành hiện thực.

Phan Hằng