Đoàn múa, tế lễ - Nét đẹp trong các lễ hội

Hiện nay, trong bất kỳ lễ hội lớn, nhỏ nào trong tỉnh cũng thường xuất hiện các đoàn tế lễ và dâng lễ với quần áo trang nghiêm, cờ quạt lộng lẫy, mâm lễ đủ loại. Có những lễ hội thu hút tới trên 100 đoàn tế, rước lễ. Chính điều này đã góp phần tạo nên hình ảnh đẹp, không khí tưng bừng, rộn rã cho các lễ hội.

Thông thường một đoàn tế lễ có từ 30-50 người nhưng cá biệt có đoàn lên đến hơn 100 người. Hầu hết họ là người cùng làng, cùng xã, tập trung lại và theo một thiền phái nào đó, dưới sự bảo trợ của đình, chùa. Các thành viên được quản lý bởi một trưởng đoàn, họ có trách nhiệm tập hợp các thành viên, truyền dạy các bài, cách tế lễ... Hiện nay, trên địa bàn tỉnh, một số địa phương có đoàn tế lễ khá mạnh như: Vân Đồn, Tiền An, Nam Hoà (TX Quảng Yên), Cẩm Phả... Các đoàn tế lễ này không chỉ phục vụ trong địa bàn tỉnh mà họ còn được mời đến các lễ hội lớn khác trong nước như: Lễ hội Đền Hùng (Phú Thọ), lễ hội Chùa Hương (Hà Nội), lễ hội Phủ Dày (Nam Định), Côn Sơn Kiếp Bạc (Hải Dương)...; thậm chí, họ còn vào cả miền Nam để hành lễ. Ông Phạm Minh Tiến, Trưởng đoàn tế Thiền phái Trúc lâm Yên Tử cho biết: “Các đoàn tế lễ như chúng tôi là những người mang đến không khí rộn ràng cho các lễ hội, hoạt động dựa trên tôn chỉ, mục đích của hội, theo pháp luật của Nhà nước. Để duy trì được đoàn tế lễ hơn 40 người như thế này chúng tôi cũng phải rất cố gắng. Có thời gian chúng tôi còn bị mọi người cho rằng hành nghề mê tín dị đoan hay những người rỗi việc nên chúng tôi rất buồn. Chúng tôi chỉ tham gia hoạt động cho tinh thần được thoải mái, được đi đây đi đó và làm đẹp cho lễ hội, thể hiện lòng tri ân với những anh hùng dân tộc”.

Đoàn nữ quan huyện Vân Đồn hành lễ trong lễ hội Bạch Đằng.

Một đoàn tế lễ đạt yêu cầu phải hội tụ các yếu tố như đông thành viên, đủ khăn áo tế, khay đẳng, đèn nến, cờ, hương án, mâm lễ, nhạc bát âm... Tế lễ có tế tạ, tế khao và múa quần tiên, múa cờ, múa tranh tiền, múa bông, múa nến. Trung bình thời gian tế lễ của mỗi đoàn sẽ kéo dài từ 1 đến 2 tiếng. Khởi đầu cho buổi tế lễ sẽ là màn múa cờ chào mừng lễ hội sau đó đi vào các màn tế lễ. Chủ tế sẽ là nhân vật chính, được lựa chọn kỹ càng và phải có “uy”, được nể phục. Khi chủ tế tiến vào làm lễ, 2 bồi tế sẽ đi trước cầm 2 cây nến để dẫn đường. Bên cạnh đó sẽ có một thông hoạ (đọc các lời xướng để đoàn tế làm theo) và các bồi tế đứng 2 bên để dâng rượu, dâng hoa, lễ vật. Các nhạc công bát âm thì đánh nhạc theo các điệu múa. Sau các màn dâng nước, dâng rượu và truyền chúc thì tiến hành đọc văn tế và đốt đi để chứng giám. Bà Phạm Thị Minh Thuận, Trưởng đoàn tế lễ huyện Vân Đồn cho biết: “Các bài văn tế và hoạt động hành lễ đều thể hiện lòng yêu quê hương, đất nước, mến mộ các vị anh hùng dân tộc, cầu cho quốc thái dân an. Mọi thành viên tham gia đoàn tế lễ đều cảm thấy vui vẻ, yêu đời, được đi nhiều nơi, học hỏi được văn hoá, phong tục tập quán của từng vùng miền trong nước, học các bài tế lễ hay...”. Ngoài đoàn tế nữ (hay còn gọi đoàn tế nữ quan) còn có đoàn tế nam quan, nhưng đoàn tế nữ quan là đông đảo hơn hẳn. Các đoàn tế lễ được thành lập từ rất lâu, nhiều đoàn đã có truyền thống từ lâu đời, các bài văn tế thường được truyền miệng lại nên cũng mai một. Các đoàn tế lễ thường phải tự túc kinh phí đi lại, mua đồ, dụng cụ, lễ vật để tế lễ hoặc nương nhờ một chùa, đình nào đó nên để duy trì được hoạt động và có kinh phí thì các thành viên phải tự đóng góp. Một số đoàn tế lễ cũng đã phát triển đội ngũ kế cận để truyền dạy lại các bài múa, tế lễ. Đặc biệt trong dịp Carnaval Hạ Long đã tái hiện lại các bài múa, tế lễ, giúp cho việc lưu giữ nét đẹp của các điệu múa trong các lễ hội.

Tuy nhiên, hiện nay các đoàn tế lễ thường thành lập hoặc hoạt động theo kiểu tự phát nên khó kiểm soát hoặc quản lý, vì vậy cần sự quan tâm của các cấp, ngành để các đoàn tế lễ thực sự hoạt động theo quy củ, mục đích và có hiệu quả, phát huy tinh thần uống nước nhớ nguồn và làm nên vẻ đẹp cho các lễ hội.

Đức Hiếu (CTV)