Đình Hưng Học - Di sản văn hoá có giá trị

Đình Hưng Học được xây dựng vào cuối thế kỷ XVII, đầu thế kỷ XVIII ở gần chùa Hưng Học, sau mới chuyển ra vị trí hiện nay ở xóm Đình thuộc khu 3, phường Nam Hoà, TX Quảng Yên, cách vị trí cũ khoảng 500m.

Đình được xây dựng để thờ Bản cảnh Thành hoàng là Đức Huyền Quang Lý Đạo Tái, tổ thứ ba của thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, đồng thời phối thờ hai ông Vũ Hoàng Đào và Phạm Bá Linh. Tục truyền rằng, khi đình làng được xây dựng, dân làng đã xin xá lị của Đức Huyền Quang Lý Đạo Tái ở chùa Côn Sơn về xây tháp mộ tại khuôn viên chùa làng; xin chân hương của ông về thờ ở đình làng; xin vua sắc phong cho ông làm Thành Hoàng làng. Hiện vật còn lại là tháp Huyền Quang tổ sư 5 tầng làm bằng đá nguyên khối cao tới 7m nay vẫn còn ở khuôn viên chùa Hưng Học. Còn Vũ Hoàng Đào là thế tổ đời thứ 5 của dòng họ Vũ ở Hưng Học, khi mất đã hiển linh thành thần Đông Hải, một vị thần biển phù hộ cho dân làng đi sông biển được an lành và có khả năng trừ ôn dịch giúp dân. Dân làng Hưng Học đã tạc tượng và lập miếu thờ ở gần nơi ngài thác, gọi là miếu Chính Phủ ở gần cống Kéo qua đê của làng.

Đình Hưng Học (Quảng Yên).

Đặc biệt, Đình Hưng Học còn thờ Phạm Bá Linh (tức Phạm Nhan), một tướng giặc Nguyên bại trận. Người dân nơi đây kể lại rằng, khi dân làng bị dịch bệnh đã mơ thấy thần về báo mộng yêu cầu dân làng thờ cúng thì sẽ giúp cho khỏi bệnh. Vì vậy, người làng bèn làm một ngôi miếu thờ, trong miếu thờ một cái mũ tượng trưng cho đầu của Phạm Bá Linh và một đôi hia, dùng nước lá vông đỏ như máu và cỗ bàn để cúng tế. Từ đó, nhân dân trong làng đã thoát khỏi dịch bệnh. Hàng năm, vào các dịp lễ đại kỳ phước và rằm tháng Giêng, dân làng rước mũ đồng (tượng trưng thần Bá Linh) cùng với tượng Huyền Quang về đình làng tế lễ, để đức Thành hoàng làng Huyền Quang, Trúc Lâm tam tổ giáo hoá thần Bá Linh mà phù hộ dân làng. Tục thờ và rước thần Phạm Bá Linh, một tướng giặc bại trận về đình làng Hưng Học cúng tế là một nét văn hoá độc đáo của nhân dân làng Hưng Học nói riêng, của người dân Việt nói chung, đã được nhiều nhà nghiên cứu văn hoá và khoa học đánh giá cao về tính nhân văn.

Trải qua thời gian, công trình đã được trùng tu nhiều lần vào các năm 1875, 1935 và năm 1994. Tuy vậy, đình vẫn giữ được hình dáng kiến trúc, điêu khắc trên các bức cốn, đầu dư, đầu bảy, vì kèo như lúc khởi dựng với kỹ thuật chạm trổ bong kênh, chạm nổi, chạm thủng tinh xảo các đề tài tứ linh, long vân khánh hội, hình hoa sen, mây tản, hoa lá cách điệu mang phong cách nghệ thuật thời Lê. Đáng quý nữa là một số hiện vật, đồ thờ cổ mang giá trị nghệ thuật to lớn hiện vẫn được lưu giữ, bảo quản khá nguyên vẹn tại đình như nậm rượu bằng sứ men lam trang trí hình rồng thời Lê; một số hiện vật niên đại thời Nguyễn như: Bộ 6 kiếm gỗ có bao gỗ sơn son thếp vàng, 3 bài vị bằng gỗ sơn son thếp vàng, 1 trúc bản gỗ, 2 lộc bình bằng đồng chạm nổi hình rồng phượng…

Để bảo tồn và phát huy giá trị di tích đình Hưng Học, một di sản văn hoá mang giá trị lịch sử, văn hoá, nghệ thuật to lớn, Sở Văn hoá - Thể thao và Du lịch Quảng Ninh cùng với UBND TX Quảng Yên đang hoàn chỉnh hồ sơ khoa học đề nghị tỉnh trình lên Bộ VH-TT&DL xét xếp hạng là di tích lịch sử - nghệ thuật cấp Quốc gia. Khi được công nhận, đình Hưng Học cùng với hệ thống các di tích đã được xếp hạng trên địa bàn TX Quảng Yên sẽ trở thành một điểm tham quan du lịch hấp dẫn, tạo tiền đề cho việc bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị của di tích sau này.

Nguyễn Thị Giang
(Phòng Nghiệp vụ Văn hoá, Sở VH-TT&DL)