Phục dựng Lễ hội đình Lạc Thanh: Hồi sinh nét văn hóa xưa

Theo các tài liệu, đình Lạc Thanh được dân làng khởi dựng vào khoảng nửa cuối thế kỷ XVII ở xứ đồng Cổ Bồng, cách vị trí đình hiện nay khoảng 1km về hướng Đông Nam bằng tranh tre, gỗ lá để thờ thành hoàng làng và gọi là Nghè Cả. Trải qua nhiều thăng trầm, đến năm 1898, đình mới được xây dựng lại ở vị trí hiện nay. Từ năm 1945, lễ hội đình Lạc Thanh không còn được tổ chức nữa. Đình cũng được trưng dụng làm nhiều việc khác hoặc bị bỏ hoang phế. Đến năm 1995, nhân dân mới tu sửa lại, đưa bát hương vào thờ cúng thành hoàng. Nằm trong quần thể di tích này còn có chùa Lạc Thanh cũng bị phá hỏng hoàn toàn. Mãi đến năm 2000, nhà sư Thích Minh Trí đã quyên góp công đức xây dựng lại chùa trong khu đất của đình và 4 năm sau thì trùng tu, sửa chữa lại đình. Ngày nay, khu đất này hình thành một quần thể đình - chùa toạ lạc trong một khuôn viên rộng gần 2.000m2.

Căn cứ theo thư tịch cổ, sắc phong thì đình Lạc Thanh thờ 12 vị thành hoàng, trong đó có 2 vị nhân thần và 10 vị thiên thần. Ngoài thờ chung ở đình, các vị thành hoàng còn được thờ ở 10 xứ là nơi các vị được giao cai quản, trấn giữ gọi là nghè. Hiện nay, một số ngôi nghè bị hỏng, chưa tôn tạo được nên lễ hội năm nay chỉ diễn ra ở đình, chùa Lạc Thanh, 5 ngôi nghè còn lại và một vài điểm khác nữa. Lễ hội chính của đình trước kia được tổ chức vào ngày 14, 15-3 âm lịch hàng năm, năm nay phục dựng nên được tổ chức từ ngày 13-3 đến hết 15-3. Phần lễ được tổ chức rất trang trọng theo những nghi thức truyền thống như: Nghi lễ thỉnh mời các vị thành hoàng về đình an vị, cáo yết thành hoàng, lễ rước, tế thành hoàng... Theo phong tục cũ, việc chuẩn bị cho lễ hội rất công phu và được tiến hành từ trước đó hàng năm trời. Các cai đám được làng cử ra phải có trách nhiệm trông coi một ngôi nghè trong vòng một năm, phải nuôi 1 con lợn, 1 con gà trống to và chuẩn bị gạo nếp, gạo tẻ, rượu trắng ngon để tế lễ thành hoàng. Các thành viên tham gia các nghi lễ của lễ hội phải được chọn theo những tiêu chuẩn riêng.

Tế lễ tại Lễ hội đình Lạc Thanh năm 2011.

Phần lễ tế diễn ra cả hai ngày lễ hội. Từ sáng, tất cả các đoàn rước trong trang phục chỉnh tề, cờ, lọng, kiệu, ngai, đồ tế khí xếp thành hàng theo thứ tự quy định ở sân nghè. Ông cai đám vào nghè thắp hương làm lễ mời, sau đó dâng bài vị thành hoàng lên ngai kiệu về đình dự hội. Đoàn rước xuất phát từ các nghè theo lộ trình về đình. Lễ tế thành hoàng được làm rất trang nghiêm, được cử hành ngay sau khi làm xong các thủ tục cúng nhập tịch, an vị. Sau khi kết thúc phần tế lễ, hai người cao tuổi mẫu mực đại diện cho dân làng làm nghi thức giao điệt (đập đất, đắp đê) nhằm nhắc nhở dân chúng nhớ về việc khai canh trị thuỷ, mở mang làng xã của cha ông để lại. Tiếp đó, hai vị lại tiếp tục thực hiện nghi thức đấu vật - biểu trưng sức khoẻ của những người quai đê lấn biển, mở đất, dựng làng, lập nên làng xã Lạc Thanh. Đây là ngày trọng đại nhất của làng xã Lạc Thanh. Do vậy, quy định của làng là không ai được vắng mặt. Đồ lễ sau mỗi lần cúng tế xong, một phần để lại nấu cho các vị cao niên, chức sắc và những người phục dịch ăn uống ngay tại đình, còn lại làm quà biếu. Theo quan niệm là lộc Thánh rất thiêng nên việc ăn uống tại công đình được xem là niềm vinh hạnh lớn của mọi người...

Ngoài phần lễ long trọng, lễ hội đình Lạc Thanh còn có nhiều trò chơi dân gian phong phú như: Cờ tướng, cờ người, tổ tôm điếm, chọi gà, đánh đu, đấu vật, đu quay. Các trò chơi này được bà con dân làng say sưa thể hiện trong suốt thời gian diễn ra lễ hội.

Lễ hội đình Lạc Thanh năm nay sẽ được phục dựng trên cơ sở lễ hội truyền thống xưa, với mục đích nhằm khơi dậy ý thức bảo tồn và phát huy các di sản văn hoá của người xưa để lại; đồng thời, tạo ra sản phẩm lễ hội độc đáo, góp phần tích cực vào phát triển du lịch văn hoá tâm linh của Uông Bí.

Phan Hằng