Những toan tính lợi ích trên "bàn cờ" Syria?

Từ ngày 30-9, Nga đã bắt đầu tiến hành chiến dịch không kích nhằm vào tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tại Syria. Giới chuyên gia cho rằng, chiến dịch này của Nga đã khiến cuộc chiến đang ở năm thứ năm với sự tham gia của nhiều nhân tố với những toan tính và lợi ích khác nhau này càng trở nên phức tạp.

Chúng ta từng chứng kiến những cuộc xung đột cực kỳ phức tạp và đa diện. Tuy nhiên, nguy cơ trong cuộc chiến Syria cao hơn rất nhiều. Nếu Iran để mất Syria, họ sẽ mất đồng minh lớn nhất ở Trung Đông. Nếu Nga mất Syria, đó sẽ là thiệt hại lớn về địa chính trị trong bối cảnh Moskva đang chịu sự cô lập nghiêm trọng từ Mỹ và các đồng minh của Washington.

Máy bay Nga đang không kích ở Syria.

Tuy Nga tuyên bố chiến dịch không kích là nhằm tiêu diệt IS, song có thông tin cho rằng các chiến dịch mở màn trong ngày 30-9 và 1-10 của Moskva đã đánh trúng nhiều căn cứ của quân nổi dậy chống Chính phủ Syria, làm dấy lên lo ngại rằng ưu tiên hàng đầu trong chiến dịch này là củng cố sức mạnh cho Tổng thống Bashar al-Assad, đồng minh lâu năm của Nga.

Hiện tại, Nga chỉ là một trong số nhiều quốc gia đang nhúng tay vào cuộc chiến ở Syria.

Tất cả đều tuyên bố mục tiêu là tiêu diệt chủ nghĩa khủng bố, song thực chất lại lấy đây làm cái cớ để theo đuổi những toan tính của riêng mình. Thổ Nhĩ Kỳ triển khai các cuộc không kích dưới vỏ bọc là tấn công IS, song lại chủ yếu nhằm vào lực lượng người Kurd. Saudi Arabia và Qatar coi đây là một cuộc chiến mượn tay kẻ khác để chống lại kẻ thù khu vực là Iran. Bức tranh này còn có sự hiện diện của Mỹ, một cường quốc luôn phản đối ông Assad, song càng ngày càng tỏ rõ thái độ không muốn bị lún quá sâu vào cuộc chiến ở Syria và phải đối mặt với những rủi ro tương tự.  

 Sự hiện diện của các lực lượng bộ binh hỗn tạp, với sự hậu thuẫn của hàng loạt “mạnh thường quân” khác nhau, khiến đụng độ hay va chạm giữa các cường quốc bên ngoài khi tham gia cuộc chiến Syria là điều không thể tránh khỏi. Ông Columb Strack - chuyên gia nghiên cứu Trung Đông cấp cao thuộc tổ chức nghiên cứu IHS, nhận định: “Các cuộc không kích của Nga sẽ càng đổ thêm dầu vào lửa, bởi các nhóm nổi dậy đang hoạt động theo kiểu rất chồng chéo. Khó có thể bắn vào nhóm này mà không trúng sang nhóm kia”.

Lợi ích khác nhau cũng dẫn tới các cách tiếp cận khác nhau. Nga tập trung vào vùng phía Tây Bắc, bảo vệ căn cứ hải quân Tartus và các vùng xung quanh thành phố Latakia - thành trì của chính quyền Syria, trong khi Iran bảo vệ Syria vì đây là nơi nối liền Iran với phong trào Hồi giáo vũ trang Hezbollah, lực lượng ủy nhiệm của nước Cộng hòa Hồi giáo tại Lebanon.

Trong khi đó, nhiều người lo ngại những gì Nga làm thậm chí còn có thể khiến IS trở nên mạnh hơn - ngược lại mục tiêu mà Moskva tuyên bố. Ông Jean-Pierre Filiu, tác giả cuốn “Từ Nhà nước Bí ẩn tới Nhà nước Hồi giáo” cho rằng: “Sự can thiệp trực tiếp của quân đội Nga bên cạnh chính quyền Damascus sẽ chỉ càng củng cố hơn quyết tâm bành trướng của IS và khiến chúng điên cuồng chiêu mộ các tay súng thánh chiến”.  

Ông Aron Lund - chuyên gia về Syria của Quỹ Carnegie vì hòa bình quốc tế, cho rằng giới phân tích đang tìm hiểu xem liệu Nga có đủ nguồn lực để cứu chế độ Assad hay không. Tuy nhiên, chiến dịch không kích mà Nga tiến hành có thể hỗ trợ ông Assad trên một số mặt trận nhất định,và giúp trấn an những người từng ủng hộ nhà lãnh đạo này song lại quay lưng với ông khi quân đội thất bại và kinh tế suy giảm.

Điều này có thể khiến giải pháp cho cuộc xung đột còn ở xa tầm với hơn nữa, đẩy cuộc đối đầu giữa chính quyền Damascus và quân nổi dậy tới chỗ bế tắc và đóng sập khả năng phương Tây có lý do để can dự cương quyết hơn. Sự hiện diện của các máy bay Nga trên không phận Syria đã gần như loại bỏ hoàn toàn khả năng thiết lập một vùng cấm bay khỏi bàn đàm phán, bởi nguy cơ mâu thuẫn với Nga là cực kỳ cao.

Mục tiêu dài hạn và quan trọng của Nga là giành một chỗ trên bàn đàm phán về tương lai của Syria, một cơ hội để Moskva khẳng định tầm quan trọng về địa chính trị của mình ở trong nước và giúp Nga trở thành một đối tác không thể thiếu của châu Âu, Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên, những gì đang diễn ra khiến người ta không khỏi lo ngại cuộc chiến này khó có hồi kết.

Theo An ninh Thủ đô