Thi hành chính sách pháp luật đất đai, nhà ở: Còn nhiều bất cập trong thực hiện

Những chuyển biến

Luật Đất đai năm 2013 và Luật Nhà ở năm 2014 ra đời tiếp tục hoàn thiện chính sách đất đai, khắc phục nhiều hạn chế, bất cập của luật cũ. Sau khi luật và các văn bản hướng dẫn thi hành có hiệu lực, UBND tỉnh và các sở, ngành, địa phương đã tổ chức các đợt tập huấn triển khai thực hiện luật và đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện chính sách pháp luật đất đai, nhà ở... Song song với tuyên truyền, tỉnh đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật để cụ thể hóa nội dung của Luật, như: Quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất; quy định hạn mức giao đất ở, hạn mức công nhận đất ở, diện tích đất ở tối thiểu được tách thửa cho hộ gia đình, cá nhân; quy định về việc tiếp nhận, giải quyết thủ tục, thời gian các bước thực hiện thủ tục về đăng ký đất đai, tài sản gắn liền với đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất cho tổ chức, cơ sở tôn giáo... Các văn bản này quy định cụ thể hơn, công khai, minh bạch trong quản lý, sử dụng đất đai, tạo điều kiện cho việc quản lý, sử dụng đất đai, nhà ở đạt hiệu quả hơn.

Đại diện các hộ dân tổ 1 khu 2, tổ 2 khu 5, phường Trần Hưng Đạo (TP Hạ Long) kiến nghị về việc GPMB thực hiện dự án cải tạo, mở rộng nút giao thông ngã tư Loong Toòng tại buổi tiếp dân thường kỳ của UBND tỉnh, ngày 15-8-2016.

Một trong những kết quả đáng ghi nhận trong công tác quản lý đất đai thời gian qua đó là công tác cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Với sự quyết tâm vào cuộc tổng thể từ tỉnh đến các địa phương, toàn tỉnh đã thực hiện cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đạt trên 97% diện tích đủ điều kiện cấp, cụ thể: Đất sản xuất nông nghiệp đạt 98,32%, đất lâm nghiệp đạt 98,34%, đất ở nông thôn đạt 99,77%, đất ở đô thị đạt trên 98%, đất chuyên dùng đạt 99,24%. Đối với công tác đo đạc, lập bản đồ địa chính, tỉnh đã thực hiện đo đạc lập hồ sơ địa chính 12/14 địa phương cấp huyện và 172/186 đơn vị cấp xã. Bên cạnh đó, trong công tác lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đảm bảo theo đúng quy định của luật, tỉnh và các địa phương đã hoàn thành quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020, kế hoạch sử dụng đất 5 năm kỳ đầu (2011-2015), hoàn thành việc kiểm kê đất đai 2014 và thống kê đất đai 2015. Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đảm bảo tính thống nhất với quy hoạch, kế hoạch cấp trên, đồng thời đánh giá đầy đủ hiện trạng sử dụng đất, biến động đất đai.

Trong công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất, các quy định của Luật Đất đai năm 2013, các địa phương đã phát huy được sức mạnh của cả hệ thống chính trị tham gia công tác tuyên truyền, vận động, thuyết phục hội viên và nhân dân chấp hành chính sách pháp luật, bàn giao mặt bằng. Chỉ tính trong năm 2015, trên địa bàn tỉnh có trên 108 dự án triển khai thực hiện GPMB với tổng diện tích đất phải thu hồi thực hiện dự án trên 3.200ha, trong đó diện tích đã GPMB trên 600ha, với 7.637 hộ gia đình và 99 tổ chức bị ảnh hưởng. Với quyết tâm cao, cách thức chỉ đạo khoa học, quyết liệt, giải quyết vướng mắc kịp thời, dứt điểm và sự vào cuộc tích cực của cả hệ thống chính trị, năm 2015 nhiều dự án lớn, dự án trọng điểm của tỉnh đã hoàn thành tốt công tác GPMB, bàn giao mặt bằng cho nhà thầu thi công đảm bảo tiến độ.

Vẫn còn nhiều bất cập về chính sách

Bên cạnh hiệu quả đạt được trong thực hiện các chính sách pháp luật về đất đai, nhà ở, công tác quản lý đất đai, nhà ở vẫn còn tồn tại những bất cập, hạn chế, trong đó một phần nguyên nhân là do một số quy định của luật chưa phù hợp, còn thiếu, dẫn đến khó khăn trong triển khai thực hiện. Cụ thể như: Luật Đất đai năm 2013 chỉ giao UBND cấp tỉnh quy định diện tích tối thiểu được phép tách thửa đối với đất ở mà không quy định đối với các loại đất khác; việc cho thuê đất thuộc quỹ đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích để sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, làm muối phải thực hiện theo hình thức đấu giá quyền sử dụng đất... Một số quy định xử lý vi phạm về đất đai còn chưa rõ ràng, như quy định về thu hồi đất tại điểm g, khoản 1, điều 64 Luật Đất đai 2013, theo đó “Người sử dụng đất không thực hiện nghĩa vụ đối với Nhà nước và đã bị xử phạt vi phạm hành chính mà không chấp hành” nhưng tại Nghị định 102/2014/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai không quy định về hành vi này. Hoặc hành vi san gạt khai thác đất, cải tạo hạ thấp cốt nền (làm biến dạng địa hình đất) nhưng trong Nghị định 102/2014/NĐ-CP không quy định, do vậy địa phương không có căn cứ để lập biên bản xử lý hành chính về hành vi này...

Ngoài ra, những vướng mắc trong công tác GPMB cũng đang là vấn đề nóng, gây bức xúc trong dư luận. Thực tế triển khai cho thấy, việc bồi thường GPMB vẫn còn những mặt hạn chế do công tác quản lý nhà nước về đất đai, nhà ở, xác định nguồn gốc đất tại các địa phương còn gặp nhiều khó khăn do thiếu thông tin. Công tác quản lý đất đai, nhà ở từ những giai đoạn trước thiếu chặt chẽ, có nhiều vướng mắc do lịch sử để lại, hồ sơ thất thoát, không đầy đủ... Chính sách pháp luật về nhà ở còn nhiều điểm hạn chế, như: Quy định tiêu chí xây dựng, đối tượng mua nhà còn bó hẹp; chưa rõ ràng về việc quy định các nhà ở riêng lẻ trong khu dân cư cũ đấu nối hạ tầng, cấp phép xây dựng; rủi ro khi dự án nhà ở thương mại chậm tiến độ, không đảm bảo chất lượng... Cơ chế chính sách về đất đai vẫn có nhiều vấn đề chưa rõ, chưa phù hợp thực tiễn, từ ngữ gây nhiều cách hiểu khác nhau. Đặc biệt từ sau khi Luật Đất đai năm 2013 có hiệu lực, một số chính sách về hỗ trợ, bồi thường GPMB thay đổi, nhất là các quy định về bồi thường, hỗ trợ đất nông nghiệp ảnh hưởng nhiều đến quyền lợi của công dân, dẫn đến khó khăn trong xử lý bồi thường chuyển tiếp giữa chính sách cũ và mới trong cùng dự án hoặc trong cùng khu vực có nhiều dự án triển khai dẫn đến khiếu nại nhiều về lĩnh vực này. Theo số liệu thống kê của Thanh tra tỉnh, trong 5 năm từ 2012 đến tháng 6-2016, toàn tỉnh tiếp nhận 1.655 đơn (1.193 vụ việc) liên quan đến thu hồi đất, bồi thường GPMB (chiếm 71,4% đơn).

Thời gian tới, bên cạnh những kiến nghị sửa đổi quy định Luật Đất đai, nhà ở phù hợp thực tiễn, tỉnh tiếp tục triển khai xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai trên địa bàn. Tỉnh tập trung ưu tiên các nguồn lực để hoàn thành việc đo đạc bản đồ địa chính, rà soát tổng thể vướng mắc xây dựng kế hoạch giải quyết dứt điểm, cụ thể vụ việc... Từ đó thực hiện mục tiêu hiện đại hóa hệ thống quản lý đất đai.

Thanh Hoa