“Hòn đất mà biết nói năng...”

Ngày 29-1 vừa qua, TAND TP Hạ Long đã mở phiên toà xét xử sơ thẩm hình sự đối với Vũ Huy Thêm (SN 1965, trú tại khu 4C, phường Hồng Hải, TP Hạ Long) về tội “Cố ý làm trái các quy định của nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng”; Phạm Văn Hùng (SN 1958, ở khu 5, phường Hồng Hải, TP Hạ Long) về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”. Cả Thêm và Hùng nguyên là cán bộ UBND phường Hồng Hải, TP Hạ Long.

Năm 1994, thực hiện dự án khu tự xây ở đồi Thành Đội thuộc phường Hồng Hải, TP Hạ Long đã lập phương án đền bù và hỗ trợ di chuyển, để GPMB đối với 7 hộ dân ở tổ 5, khu 7, phường Hồng Hải. 7 hộ dân nói trên đều chấp nhận phương án, nhận tiền đền bù và di chuyển đến nơi ở mới. Trong đó, có 3 hộ gồm: Bà Vũ Thị Hoa, ông Phạm Hồng Hưng và ông Hoàng Sỹ Đạo đều có nguyện vọng xin cấp cho mỗi gia đình một lô đất để xây dựng nhà. Tháng 1-1995, UBND TP Hạ Long đã có quyết định giao cho mỗi hộ một lô đất có diện tích 60m2 tại khu tự xây, thuộc tổ 11, khu 7, phường Hồng Hải, để làm nhà ở. Quyết định có đoạn ghi: “...Các hộ thuộc diện đền bù di chuyển, được miễn tiền sử dụng đất”.

Thửa đất có diện tích 1.704,3m2 (xây tường rào bao quanh) được định giá là 287,6 triệu đồng, thời điểm năm 2009.

Khi thực hiện dự án, UBND TP Hạ Long vẫn chưa san gạt đến các thửa đất đã được GPMB và đền bù nói trên, nên sau khi chuyển đến sinh sống ở nơi ở mới, các hộ ông bà Hoa, Hưng, Đạo quay lại sử dụng khu đất nói trên để trồng trọt, chăn nuôi, nhưng không nộp thuế sử dụng đất cho Nhà nước. Tháng 8-2001 bà Hoa đã bán 800m2 đất cho ông Trần Trọng Quý (trú tại khu 6, phường Bạch Đằng, TP Hạ Long) với giá 150 triệu đồng; ông Đạo bán 600m2 cho ông Phan Văn Cương (trú tại khu 6, phường Bạch Đằng) giá 110 triệu đồng. Năm 2003, ông Hưng bán 500m2 cho ông Nguyễn Thiện Thuấn (trú tại khu 3, phường Trần Hưng Đạo, TP Hạ Long) giá 95 triệu đồng. Sau khi mua đất của các hộ nói trên, các ông Quý, Cương và Thuấn không chuyển đến ở, không nộp thuế sử dụng đất.

Đến cuối năm 2008, các ông Quý, Cương, Thuấn làm thủ tục xin cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (CNQSDĐ) đối với các thửa đất đã mua trên. Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất (ĐKQSDĐ) TP Hạ Long đã chuyển hồ sơ đến UBND phường Hồng Hải để xác minh nguồn gốc thửa đất theo quy định. Sau khi tiếp nhận hồ sơ, Vũ Huy Thêm là cán bộ địa chính phường Hồng Hải, mặc dù biết rõ là các thửa đất nói trên đã được bồi thường, do Nhà nước quản lý từ năm 1997, nhưng vẫn cố tình xác nhận là đất ở ổn định, không có tranh chấp và có nguồn gốc trước ngày 15-10-1993. Phạm Văn Hùng, Phó Chủ tịch UBND phường Hồng Hải, phụ trách công tác địa chính, xây dựng, Chủ tịch Hội đồng xác minh nguồn gốc sử dụng đất của phường, do tin tưởng việc làm của Thêm, đã thiếu trách nhiệm trong việc kiểm tra, xem xét hồ sơ địa chính, đã ký các thủ tục và đề nghị Văn phòng ĐKQSDĐ TP Hạ Long cấp giấy CNQSDĐ cho các hộ Quý, Cương và Thuấn.

Mặc dù chưa được cấp giấy CNQSDĐ, các hộ này đã bán 3 thửa đất trên cho các ông Hà Đồng Hưởng, Hà Đồng Thụ và Hà Đồng Thự (đều trú tại tổ 14, khu 7, phường Hồng Hải) với giá 16 tỷ đồng. Mãi đến ngày 2-7-2009, Phòng TN-MT, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Chi cục Thuế TP Hạ Long mới kiểm tra thực địa xác định vị trí đất, khung giá đất là 150.000 đồng/m2, nhưng do các thửa đất trên có vị trí thuận lợi, nên đề nghị UBND TP Hạ Long áp giá thu tiền sử dụng đất là 250.000 đồng/m2. Ngày 23-7-2009, Chi cục Thuế TP Hạ Long đã ra thông báo cho các hộ nộp tiền sử dụng đất và lệ phí trước bạ, tổng số tiền là hơn 138 triệu đồng. Ngày 27-7-2009 (tức là sau hơn 3 tháng các hộ trên bán 3 thửa đất) UBND TP Hạ Long mới cấp giấy CNQSDĐ cho hộ ông Quý, Cương và Thuấn. Cùng ngày, các ông Quý, Cương, Thuấn đến Phòng Công chứng số 1 (Sở Tư pháp) làm thủ tục chuyển nhượng quyền sử dụng 3 thửa đất trên cho bà Hoàng Thị Hoài (là mẹ của các ông Hưởng, Thụ và Thự) trú tại khu 6, phường Hồng Hải, giá ghi trên hợp đồng chuyển nhượng là 258 triệu đồng.

Sau khi UBND TP Hạ Long cấp giấy CNQSDĐ cho 3 hộ ông Cương, Quý và Thuấn, thì có đơn kiến nghị của công dân về việc thửa đất được cấp cho 3 hộ nói trên là đất do Nhà nước quản lý, việc cấp đất này là không đúng, gây thiệt hại đến tài sản nhà nước. Ngày 2-7-2010, UBND TP Hạ Long ra quyết định thu hồi, huỷ bỏ giấy CNQSDĐ đã cấp cho các hộ trên. Tuy nhiên, quyết định chưa thực hiện được, vì 3 hộ này đã chuyển nhượng QSDĐ cho bà Hoài, và vào đầu tháng 4-2008, bà Hoài đã dùng thửa đất này để thế chấp vay 700.000 USD tại Ngân hàng Thương mại CP Ngoại thương Chi nhánh Quảng Ninh.

Quá trình điều tra vụ án, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh nhận định “thửa đất của các hộ ông, bà Hoa, Hưng và Đạo đã được đền bù thuộc đất của Nhà nước quản lý. Vì vậy, khi hộ các ông Cương, Quý và Thuấn có nhu cầu xin sử dụng 3 thửa đất trên thì UBND TP Hạ Long phải thực hiện việc giao đất ở có thu tiền sử dụng đất theo quy định”. Đầu tháng 7-2012, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh đã có quyết định trưng cầu Hội đồng định giá tài sản trong tố tụng hình sự tỉnh. Theo đó, tại thời điểm năm 2009, giá đất các thửa 81A, 81B, 81C là 168.750 đồng/m2. Các hộ này phải nộp ngân sách hơn 287 triệu đồng. Như vậy do hành vi vi phạm pháp luật của Thêm và Hùng, các hộ trên chỉ phải nộp hơn 138 triệu đồng, đã gây thiệt hại cho ngân sách hơn 149 triệu đồng.

Tại phiên toà, các bị cáo Thêm và Hùng vẫn quanh co, chối tội không thừa nhận hành vi phạm tội của mình dẫn tới hậu quả gây thiệt hại tài sản của Nhà nước.

Quá trình xét hỏi công khai, đồng thời HĐXX và đại diện các bên liên quan tại phiên toà đã trực tiếp xuống xem xét thực địa 3 thửa đất nói trên. Nhận thấy, vào năm 2009, các hộ ông Cương, Quý và Thuấn đã chuyển nhượng 3 thửa đất với giá 16 tỷ đồng. Sau đó, bà Hoài đem thế chấp vay Ngân hàng 700.000 USD. Hội đồng định giá tài sản trong tố tụng hình sự tỉnh đã kết luận tổng giá trị 3 thửa đất nói trên là 287,6 triệu đồng, là quá thấp, chưa đảm bảo theo giá thị trường tại thời điểm đó. Do đó, chưa đánh giá được tính chất, mức độ hậu quả của hành vi phạm tội, cũng như trong việc xác định tội phạm và quyết định hình phạt đối với các bị cáo.

Tại phiên toà, đại diện Ngân hàng Thương mại CP Ngoại thương Chi nhánh Quảng Ninh khẳng định, Ngân hàng đã định giá đối với 3 thửa đất (có diện tích 1.704,3m2) nói trên là 6 triệu đồng/m2. Đại diện Sở Tài chính, cũng là Chủ tịch Hội đồng thực hiện định giá 3 thửa đất trên, cho biết, xác định giá đất theo nguyên bản chưa được chuyển nhượng và trên cơ sở các giấy tờ do cơ quan điều tra cung cấp, không xem xét hiện trạng tài sản cần định giá; cũng không biết việc 3 hộ Quý, Cương và Thuấn chuyển nhượng 3 thửa đất nói trên cho các ông Hưởng, Thụ và Thự với số tiền 16 tỷ đồng, cũng như việc Ngân hàng định giá 6 triệu đồng/m2... Vì vậy, HĐXX đã hoãn phiên toà, đồng thời TAND thành phố có quyết định trả hồ sơ cho Viện KSND TP Hạ Long yêu cầu điều tra bổ sung.

Hiện vụ việc đang được các cơ quan tiến hành tố tụng xem xét, giải quyết. Với cách làm theo kiểu “cưỡi ngựa xem hoa”, không trực tiếp xuống thực địa, chỉ dựa “trên cơ sở các giấy tờ do cơ quan điều tra cung cấp”, chỉ đến khi xuống tận nơi mới “té ngửa” ra là định giá “chưa chính xác”, đã không chỉ gây thiệt hại cho Nhà nước, mà còn gây bức xúc trong nhân dân.

Phạm Hoạch