Nhiều sơ hở trong quản lý hàng tạm nhập - tái xuất

Theo cách đánh giá của giới buôn bán thì động vật hoang dã, thực phẩm tươi sống, nội tạng chỉ có từ 2 nguồn duy nhất: nhập lậu từ Trung Quốc và hàng lộn lại từ các lô hàng thực phẩm đông lạnh tạm nhập - tái xuất để đem về tiêu thụ nội địa vì giá rất rẻ, chỉ bằng 50% so với giá hàng trong nước.

5 năm trở lại đây, dịch vụ tạm nhập - tái xuất (TN -TX) tại các cửa khẩu cảng biển Hải Phòng đã và đang mang lại khá nhiều quyền lợi cho các doanh nghiệp từ các chi phí xếp dỡ, kho bãi, vận chuyển hàng hóa. Tuy nhiên, do cơ chế quản lý còn không ít bất cập, loại hình dịch vụ này đã tạo ra hàng loạt kẽ hở cho các vụ buôn lậu hàng cấm, động vật hoang dã, thực phẩm bẩn, phế liệu ô nhiễm gây tác động rất xấu môi trường và thị trường nội địa. Vụ 108 tấn chân gà thối rữa tạm nhập và biến mất khỏi cảng Hải Phòng chỉ là một ví dụ điển hình.

Cơ chế quản lý bất cập

Cho tới tận giờ, tung tích 2 lô hàng 108 tấn chân gà thối do Công ty TNHH Chế biến thủy sản xuất khẩu Quảng Ninh nhập về cảng Hải Phòng (theo hình thức TN -TX) vẫn đang được Bộ NN&PTNT, Tổng cục Hải quan, Cục Thú y chỉ đạo ráo riết truy tìm.

Theo thông tin chúng tôi nhận được, lô hàng đã rời khỏi lãnh thổ Việt Nam theo đường bộ qua cửa khẩu tiểu ngạch Móng Cái từ cách đây cả tháng. Tuy nhiên, khó có thể biết thứ hàng hóa bẩn đó được tái xuất như thế nào, số lượng bao nhiêu tấn đã được mang đi, bao nhiêu ém lại, tuồn cho các cơ sở chế biến để tiêu thụ nội địa?

Trên phương diện quản lý, nghe cách giải thích của các cấp lãnh đạo Cục Hải quan Hải Phòng về hành trình, thủ tục lô hàng "bay" khỏi cảng đủ thấy hết cách thức quản lý hàng TN - TX tại cửa khẩu này quá đơn giản, nếu không nói là lỏng lẻo.

Hàng tạm nhập, tái xuất đang chiếm ưu thế về số lượng tại cảng Hải Phòng.

Cục trưởng Nguyễn Tiến Lộc cho rằng, vì chủ hàng mở tờ khai ở Móng Cái, hàng hóa thuộc diện luồng xanh (miễn kiểm tra) nên khi có yêu cầu tiếp nhận từ cửa khẩu đích (Móng Cái) để tái xuất là có thể cho thông quan ngay.

Cũng theo Cục Hải quan Hải Phòng, những phát hiện của Trung tâm Kiểm dịch Thú y vùng II như hàng hóa không rõ xuất xứ, chưa qua kiểm dịch đúng thẩm quyền và quan trọng hơn - chân gà nhập khẩu thuộc loại thô, đã phân hủy, hôi thối đề nghị cơ quan hải quan dừng làm thủ tục, yêu cầu chủ hàng tái xuất hoặc tiêu hủy thể hiện bằng công văn đều quá muộn.

Ngày 10/10/2011, công văn mới đến Cục thì hàng đã ra khỏi cảng. Do đó, trách nhiệm tiếp theo phải là Hải quan Quảng Ninh chứ không phải Hải Phòng nữa. Trong khi đó, Hải quan cửa khẩu Móng Cái thì lại cho rằng trách nhiệm kiểm tra thuộc về Hải quan cảng đến đầu tiên (tức Hải Phòng) thì hàng hóa mới ra được đến đây để tái xuất mà không cần kiểm tra. Bởi vì làm thế là sách nhiễu, phiền hà gây bất lợi cho chủ hàng (!?)…

Trung tâm Kiểm dịch Thú y Vùng II tỏ ra bức xúc khi nghe ngành Hải quan phát biểu đã giải phóng lô hàng chỉ vì công văn của Trung tâm mãi 10/10 mới đến, quá chậm. Trung tâm đã đưa ra sổ lưu công văn đến và đi để quả quyết rằng, ngay sau khi phát hiện 108 tấn chân gà có vấn đề, ngay từ các ngày 23/9 và 5/10, cơ quan này đã gửi công văn sang Cục Hải quan Hải Phòng.

Cần biết rằng, trụ sở của cơ quan thú y cũng ngay tại TP Hải Phòng, chỉ cách trụ sở của Cục Hải quan Hải Phòng chưa đầy 2 cây số. Vậy mà mất tới 5 ngày sau, công văn mới đến thì đúng là chuyện khó tin.

Tạm nhập - tái xuất, kẽ hở để buôn lậu

Tính từ năm 2007 đến nay, riêng tại khu vực cảng Hải Phòng đã có tới hàng chục vụ buôn lậu hàng cấm thuộc diện động vật hoang dã vi phạm Công ước quốc tế Cites như ngà voi, vảy tê, với số lượng "khủng" lên tới hàng chục tấn.

Tất cả các vụ việc này đều núp dưới hình thức hàng hóa TN - TX với thủ đoạn khá đơn giản: kê khai hàng tạm nhập thuộc đối tượng ít có vấn đề, thuế suất thấp, hàng hóa đơn giản để được xếp vào luồng xanh. Theo nguyên tắc tự động phân luồng, "xanh" thuộc đối tượng miễn kiểm, ưu tiên cho thông quan ngay. Nhưng cơ quan hải quan vẫn phát hiện được hành vi buôn lậu là nhờ vào các nguồn tin thu thập. Thử đặt vấn đề, nếu không nhận được tin báo thì sao? Nhiều công chức của hải quan khi được hỏi đã không thể trả lời câu hỏi này.

Còn tại Quảng Ninh, chỉ trong 10 tháng đầu năm 2011, các cơ quan chức năng đã bắt giữ, xử lý 140 vụ vận chuyển động vật hoang dã, gia súc, gia cầm, thực phẩm tươi sống cả sạch lẫn bẩn, trong đó có cả hàng chục tấn chân gà cấp đông ở dạng thối rữa với số lượng cực lớn bao gồm: 840,5kg tê tê, 115 con nhuyễn thể vòi voi, 140 tấn gà, vịt thịt; 67,840 tấn nội tạng gia súc, gia cầm...

Theo cách đánh giá của giới buôn bán thì loại hàng hóa này chỉ có từ 2 nguồn duy nhất: nhập lậu từ Trung Quốc và hàng lộn lại từ các lô hàng thực phẩm đông lạnh TN - TX để đem về tiêu thụ nội địa vì giá rất rẻ, chỉ bằng 50% so với giá hàng cùng loại có nguồn gốc trong nước.

Một số cơ quan chức năng tại Quảng Ninh cũng thừa nhận, hàng hóa dạng này với số lượng, vụ việc nêu trên là chưa phản ánh đúng thực tế vì... diễn biến hiện rất phức tạp. Thật khó hình dung hàng ngàn tấn thực phẩm ôi thối như vậy sẽ tiêu thụ như thế nào tại thị trường trong nước, điều gì xảy ra khi thực phẩm bẩn có mặt hằng ngày trong các hàng quán và ngay cả bữa ăn gia đình.

Theo CAND