Lan toả xây dựng nông thôn kiểu mẫu: Từ chủ trương đến thực tiễn

Lấy kinh nghiệm từ Chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) của tỉnh Hà Tĩnh, từ năm 2017 Quảng Ninh chính thức triển khai xây dựng mô hình xã NTM kiểu mẫu, khu dân cư (thôn) NTM kiểu mẫu và vườn mẫu.

Bí thư Tỉnh uỷ Nguyễn Văn Đọc thăm mô hình vườn mẫu trồng cam, bưởi của hộ ông Nguyễn Văn Hạnh (thôn Đồng Ý, xã Việt Dân, TX Đông Triều). Ảnh: Phương Thuý

HỌC TẬP MÔ HÌNH MẪU

Tỉnh Hà Tĩnh sau 6 năm thực hiện Chương trình xây dựng NTM đã đạt được những kết quả vượt bậc, trở thành một trong những điển hình của cả nước trong thực hiện chương trình này. Theo số liệu Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng NTM tỉnh Hà Tĩnh, đến cuối năm 2016, Hà Tĩnh có thêm 23 xã đạt chuẩn NTM, nâng tổng số xã đạt chuẩn lên con số 75; không còn xã dưới 9 tiêu chí.

Bên cạnh tập trung chỉ đạo các xã còn lại đẩy nhanh hoàn thành 19 tiêu chí và xây dựng các huyện đạt chuẩn NTM, Hà Tĩnh đã xây dựng và ban hành 15 tiêu chí xã NTM kiểu mẫu. Trong đó, xây dựng và nhân rộng các khu dân cư NTM kiểu mẫu là một tiêu chí quan trọng đang được các địa phương tập trung chỉ đạo thực hiện. Đây được coi là “tiêu chí 20” trong Chương trình xây dựng NTM của tỉnh Hà Tĩnh. Mục tiêu lớn nhất của “tiêu chí 20” là làm chuyển biến nhận thức của người dân về phát triển kinh tế vườn, chỉnh trang nhà ở, xây dựng hàng rào xanh, bảo vệ môi trường; thay đổi tập quán sản xuất của người dân từ tự cung, tự cấp sang tư duy sản xuất hàng hoá, khai thác phát huy tối đa tiềm năng đất vườn. Qua đó, nâng cao chất lượng cuộc sống về mọi mặt cho người dân. Đối với xã NTM kiểu mẫu phải có 100% thôn, xóm có khu dân cư NTM kiểu mẫu, trong đó có ít nhất 15 vườn mẫu đạt chuẩn, đặc biệt, thu nhập bình quân của người dân phải cao hơn mức đạt chuẩn của tỉnh.

Sau hơn 3 năm thực hiện “tiêu chí 20”, đến nay, Hà Tĩnh đã có trên 1.300 thôn triển khai xây dựng khu dân cư NTM kiểu mẫu, trong đó 490 thôn cơ bản đạt chuẩn, 120 thôn đã đạt chuẩn và 5.556 vườn triển khai xây dựng vườn mẫu với 1.300 vườn đạt 5/5 tiêu chí. Trao đổi kinh nghiệm về thực hiện Chương trình xây dựng NTM tại Hội nghị toàn quốc Văn phòng Điều phối NTM các cấp năm 2017, được tổ chức tại TP Hà Tĩnh tháng 4-2017, lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh cho rằng, các giải pháp làm nên thành công trong xây dựng mô hình xã NTM, khu dân cư NTM kiểu mẫu và vườn mẫu của Hà Tĩnh, đó là: Kiên trì, tạo lập được ý thức tự giác của dân; phát huy tối đa quyền dân chủ cơ sở; ban hành cơ chế chính sách kịp thời; kiểm tra, nhắc nhở cơ sở thường xuyên và huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc nhưng xã chủ động làm, huyện hướng dẫn, còn tỉnh giám sát, hỗ trợ chính sách.

Trong Chương trình xây dựng NTM, Quảng Ninh có nhiều điểm tương đồng với Hà Tĩnh về điều kiện, định hướng phát triển, nguồn lực đầu tư... Trên cơ sở những kết quả mà Hà Tĩnh đạt được trong xây dựng xã NTM kiểu mẫu, khu dân cư NTM kiểu mẫu, vườn mẫu, tỉnh đã chỉ đạo lấy kinh nghiệm từ cách xây dựng, triển khai để vận dụng vào thực tế địa phương. Bước đầu, tỉnh đã cử các đoàn công tác của tỉnh và địa phương tham quan, học tập mô hình tại Hà Tĩnh. Cùng với đó, 10/13 địa phương trong tỉnh cử đoàn công tác tới Hà Tĩnh học tập kinh nghiệm; 3 địa phương còn lại là Bình Liêu, Ba Chẽ, Uông Bí đã xây dựng kế hoạch học tập kinh nghiệm. Các đoàn tìm hiểu thực tế cơ chế, chính sách từ tỉnh đến huyện về cách hỗ trợ xây dựng vườn mẫu, khu dân cư NTM kiểu mẫu; vai trò của các tổ chức chính trị xã hội trong hướng dẫn xây dựng hàng rào xanh, mương thoát nước; công tác vệ sinh môi trường trong khu dân cư, an ninh trật tự, huy động nguồn lực; đặc biệt xây dựng, nhân rộng mô hình vườn mẫu đã phát huy được tiềm năng lợi thế, tạo cảnh quan xanh - sạch - đẹp, môi trường trong lành ở mỗi hộ gia đình...

CÁCH LÀM CỦA QUẢNG NINH

Đầu năm 2017, Quảng Ninh đã triển khai kế hoạch xây dựng NTM năm 2017; đưa ra bộ tiêu chí cụ thể cho khu dân cư NTM kiểu mẫu (10 tiêu chí, 30 chỉ tiêu) và vườn mẫu (5 nhóm tiêu chí và 19 chỉ tiêu). Theo lãnh đạo Ban Xây dựng NTM tỉnh, hầu hết các tiêu chí trong xây dựng khu dân cư NTM kiểu mẫu và vườn mẫu người dân đều tự thực hiện được, như: Xây dựng nhà ở đúng quy cách, quy hoạch và phát triển vườn, giữ gìn vệ sinh môi trường, quản lý nhà văn hoá, công trình thể thao của thôn hiệu quả, nâng cao nhận thức của người dân, xanh hoá hàng rào... Song song với đó, UBND tỉnh cũng đã hoàn thiện xây dựng cơ chế hỗ trợ xây dựng các mô hình: Hỗ trợ 100 triệu đồng/khu dân cư kiểu mẫu; 20 triệu đồng/vườn mẫu. Đây cũng là một trong những yếu tố khích lệ phong trào thi đua xây dựng khu dân cư kiểu mẫu, vườn mẫu tại các địa phương.

Thực hiện chỉ đạo của tỉnh, đến thời điểm này, 100% địa phương trong tỉnh đều đã chỉ đạo xây dựng khu dân cư (thôn) NTM kiểu mẫu, vườn mẫu với tổng số đăng ký là 172 thôn và 535 vườn. Số lượng đăng ký này đã vượt so với dự kiến kế hoạch ban đầu là 100 thôn và 1.300 vườn. Về xã NTM kiểu mẫu, TX Đông Triều đang triển khai điểm tại 3 xã là: An Sinh, Bình Khê, Việt Dân. Thực tế tại một số địa phương triển khai các mô hình trên cho thấy sự vào cuộc rất tích cực từ chính quyền đến người dân, tạo sức lan toả lớn trong cộng đồng trong triển khai các mô hình này. Các phong trào ra quân làm sạch đường làng, ngõ xóm, xây dựng khu dân cư xanh - sạch - đẹp và đảm bảo ANTT, hiến đất mở rộng đường vào khu xóm, cải tạo nhà ở và công trình phụ khang trang, đảm bảo vệ sinh... ở các địa phương ngày càng được người dân hưởng ứng, tham gia nhiệt tình, trách nhiệm, tạo ra không khí thi đua sôi nổi ngay từ “hạt nhân” khu dân cư trong Chương trình xây dựng NTM. Đồng chí Trần Đức Dũng, Phó Chủ tịch UBND huyện Hải Hà, cho biết: “Tại Hải Hà, theo đăng ký với tỉnh, huyện có 15 thôn (khu) dân cư kiểu mẫu và 150 vườn mẫu. Để người dân hiểu hơn về mô hình có ý nghĩa thiết thực này, thời gian qua, các thôn đã thực hiện việc tuyên truyền thông qua họp tổ dân để rà soát các nội dung thực hiện theo bộ tiêu chí về xây dựng khu dân cư NTM kiểu mẫu, vườn mẫu. Người dân địa phương đã dần nhận thức về vai trò chủ thể trong chương trình và tham gia ngày càng tích cực hơn. Để các mô hình triển khai đúng tiến độ, hiệu quả, trong năm 2017 huyện Hải Hà đã dành nguồn lực hơn 3,2 tỷ đồng hỗ trợ cho các địa phương tham gia xây dựng”. Cách làm của Hải Hà cũng là cách làm của nhiều địa phương trong tỉnh nhằm huy động sức mạnh tổng lực của người dân, chính quyền địa phương trong xây dựng Chương trình NTM, đặc biệt là xây dựng các mô hình xã NTM, khu dân cư (thôn) NTM kiểu mẫu và vườn mẫu.

Mặc dù các tiêu chí trong xây dựng khu dân cư NTM kiểu mẫu, vườn mẫu cơ bản người dân đều có thể tự thực hiện được. Tuy nhiên, để người dân khu vực nông thôn có thể nhận thức đúng, đầy đủ vai trò chủ thể của mình và sau đó là tích cực tham gia xây dựng các mô hình NTM là điều không hề đơn giản. Bởi nhiều địa phương, đặc biệt các khu vực vùng sâu, vùng xa, trình độ nhận thức của người dân hạn chế, điều kiện về sinh hoạt, phát triển kinh tế - xã hội khó khăn... Điều này đòi hỏi các cấp chính quyền cần vào cuộc quyết liệt, hiệu quả hơn nữa trong tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về vấn đề này. Bên cạnh những hỗ trợ từ tỉnh, thiết nghĩ, các địa phương cũng cần linh động, vận dụng sáng tạo những cách làm hay để huy động sức dân tham gia, đẩy mạnh sức lan toả trong xây dựng các mô hình này, như: Phát động cuộc thi xây dựng khu dân cư NTM kiểu mẫu; xây dựng, nâng cấp, chỉnh trang các khu dân cư NTM kiểu mẫu thành điểm tham quan du lịch trải nghiệm làng xã NTM...

Hồng Nhung

* Bà Chìu Thị Hai, thôn Pắc Cáy, xã Đồn Đạc, huyện Ba Chẽ: Trước đây kinh tế còn khó khăn, gia đình tôi phải sống trong nhà gạch đất, cạnh vách núi, có nguy cơ sạt lở cao mỗi khi mùa mưa đến. Đã nhiều đêm gia đình tôi phải sơ tán ở nhờ nhà hàng xóm hoặc nhà văn hoá xã. Được sự quan tâm của tỉnh và huyện, gia đình tôi đã được di dời đến khu đất bằng phẳng, an toàn hơn. Thông qua khoản hỗ trợ 50 triệu đồng cùng với góp sức của mọi người trong thôn, xóm, gia đình tôi đã xây được nhà ở mới. Nơi ở mới còn được cung cấp điện, nước đầy đủ, đi lại thuận lợi. Nay biết địa phương có chủ trương tiếp tục xây dựng khu phố sạch đẹp, khang trang, người dân chúng tôi rất ủng hộ. Tôi cũng mong rằng, chính quyền có thêm các chính sách phát triển sản xuất cho các hộ dân tái định cư, để nâng cao thu nhập. * Ông Nguyễn Văn Lợi, thôn An Biên 2, xã Lê Lợi, huyện Hoành Bồ: Thông qua các chính sách hỗ trợ của Nhà nước, của tỉnh, địa phương, người dân chúng tôi đã mạnh dạn đầu tư, mở rộng sản xuất. Bên cạnh trồng cấy lúa và hoa màu, nhờ nguồn vốn hỗ trợ từ Ngân hàng Chính sách xã hội, gia đình tôi đã chủ động đầu tư chăn nuôi thêm gà, lợn để tăng thu nhập. Dù mô hình chăn nuôi chưa lớn, nhưng bước đầu đã tận dụng thức ăn từ các sản phẩm nông nghiệp, giảm chi phí chăn nuôi, đảm bảo chất lượng sản phẩm, ổn định thu nhập. Tôi được biết tỉnh đang triển khai xây dựng mô hình vườn mẫu, ưu tiên hỗ trợ các hộ dân phát triển mô hình này. Tôi muốn tìm hiểu thêm để phát triển mô hình. Tôi cũng hy vọng, chính quyền có các biện pháp để đảm bảo quyền lợi cho nông dân phát triển sản xuất nông nghiệp, tránh tình trạng “được mùa rớt giá”. * Ông Nguyễn Ngọc Hoàn, thôn 7, xã Nguyễn Huệ, TX Đông Triều: Những năm gần đây, nhờ sự quan tâm của Nhà nước, nhiều công trình đường làng, ngõ xóm được xây dựng rộng rãi, khang trang hơn, vào đến từng nhà. Nhờ vậy, việc đi lại, mua bán nông sản của người dân đã tiện lợi hơn rất nhiều. Trên các tuyến đường chính còn trang bị hệ thống đèn chiếu sáng, đảm bảo ATGT, ANTT. Địa phương thường xuyên tuyên truyền để người dân hiểu về vai trò của mình trong xây dựng NTM. Nhờ đó mọi người thêm hăng hái phát triển sản xuất; thường xuyên vệ sinh đường làng, ngõ xóm; trồng hoa, cây xanh. Những “Ngày chủ nhật xanh” cả thôn xóm rộn ràng tiếng cười nói, cùng nhau dọn dẹp, phát quang bụi rậm, gom nhặt rác, chỉnh trang làng xóm, góp phần hình thành nếp sống văn minh. * Chị Phùn Sán Mến, thôn Thanh Hải, xã Hải Lạng, huyện Tiên Yên: Hiện thu nhập của người dân nông thôn vẫn phụ thuộc nhiều vào sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ. Vì vậy, thời gian tới chúng tôi hy vọng các cấp chính quyền có các chính sách hỗ trợ cụ thể hơn, giúp người dân mở rộng sản xuất, hướng đến các giống cây trồng, vật nuôi phù hợp với địa phương. Nhất là, hướng dẫn người dân xây dựng các mô hình kinh tế hiệu quả, ứng dụng công nghệ cao, khoa học kỹ thuật vào sản xuất; mở các lớp bồi dưỡng về trồng trọt, chăn nuôi, phòng chống dịch bệnh cho cây trồng, vật nuôi. Người dân cũng mong muốn doanh nghiệp hỗ trợ đầu ra cho sản phẩm hoặc bao tiêu về nguồn giống, thức ăn, để nâng cao giá trị sản phẩm. * Ông Lê Văn Thành, thôn Trung Bản, xã Yên Hoà, TX Quảng Yên: Để phát triển các mô hình kinh tế, trong đó có các mô hình vườn mẫu, chúng tôi mong muốn chính quyền và các cơ quan chức năng quan tâm hơn đến cải tạo, nâng cấp các công trình thuỷ lợi đầu mối, kiên cố hoá kênh mương và hệ thống giao thông nội đồng. Nhất là chú trọng đến các tuyến đê xung yếu, kịp thời sửa chữa, khắc phục những chỗ sạt lở, đọng nước trước mùa mưa bão. Bên cạnh đó, có các phương án duy trì và phát triển nguồn nước sản xuất, phục vụ tưới tiêu kịp thời trong thời điểm mùa hè nắng nóng, dễ xảy ra hạn hán, để đảm bảo chất lượng cây trồng của người dân. Hoàng Quỳnh (Thực hiện)