Quảng Ninh sáng tạo trong xây dựng nông thôn mới

Những ngày đầu năm 2016, chúng tôi đã có một hành trình qua rất nhiều địa bàn nông thôn mới (NTM) trong tỉnh. Đi đến đâu, chúng tôi cũng cảm nhận được sự phấn khởi, náo nức của người dân trước những kết quả mà NTM đem lại cho họ. Khắp các miền quê đều là những con đường thảm bê tông láng mịn, những công trình phúc lợi xã hội khang trang, những cánh đồng trù phú... Nhờ cách làm sáng tạo trong triển khai mà Quảng Ninh đã trở thành một trong những địa phương đi trước cả nước trong chương trình NTM...

Không làm điểm...

Nông thôn Quảng Ninh khá đa dạng, có cả xã khu vực đồng bằng, miền núi, ven đô và hải đảo, trong đó xã miền núi là chủ yếu. Còn nhớ, khi bắt đầu chương trình xây dựng NTM, Quảng Ninh có tới 53 xã khó khăn (trong đó có 22 xã đặc biệt khó khăn). Các địa bàn xã khác phát triển cũng không đồng đều, hiện trạng các xã so với Bộ Tiêu chí quốc gia về NTM đều đạt rất thấp. Lợi thế trong chương trình xây dựng NTM đối với Quảng Ninh rất ít. Từ thực tiễn của địa phương, tháng 10-2010, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh thông qua Nghị quyết số 01-NQ/TU về xây dựng NTM tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2010-2020. Nghị quyết đề ra 4 quan điểm với mục tiêu “Xây dựng NTM tỉnh Quảng Ninh có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ và từng bước hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức sản xuất hợp lý; gắn nông nghiệp với phát triển sản xuất dịch vụ; gắn xây dựng nông thôn với đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, giàu bản sắc văn hoá dân tộc; môi trường sinh thái được bảo vệ; an ninh chính trị được giữ vững; đời sống vật chất tinh thần của nông dân ngày càng được nâng cao”.

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, Chủ tịch Hội đồng Thi đua - Khen thưởng Trung ương trao tặng Huân chương Lao động hạng Nhất cho tỉnh Quảng Ninh vì có thành tích xuất sắc trong phong trào thi đua Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2011-2015. Ảnh: Đỗ Phương

Triển khai thực hiện Chương trình xây dựng NTM, Quảng Ninh không lựa chọn thí điểm khi triển khai Chương trình như hầu hết các địa phương khác trong cả nước mà tiến hành thực hiện đồng loạt tại 125 xã của 13 huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh. Lý giải điều này, lãnh đạo Ban Xây dựng NTM tỉnh cho biết: Tỉnh xác định, dù nông nghiệp trên địa bàn chỉ chiếm 5% trong cơ cấu kinh tế, tuy nhiên, nông nghiệp sẽ là cơ sở để tỉnh thực hiện công nghiệp hoá và xây dựng thành công NTM cũng chính là sớm hoàn thành mục tiêu là tỉnh công nghiệp. Vì vậy, việc triển khai đồng loại chương trình tại các xã sẽ tạo thành nguồn lực tổng thể trong xây dựng NTM, một mặt nâng cao nhận thức cho người dân; mặt khác tạo tính kết nối về hạ tầng liên xã, liên huyện… tốt hơn là triển khai thí điểm, đơn lẻ.

Trong từng giai đoạn, công tác chỉ đạo điều hành của tỉnh lại có nhiều điểm mới. Cụ thể, giai đoạn mới triển khai chương trình, tỉnh đã thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng NTM các cấp do đồng chí Bí thư cấp uỷ các cấp làm Trưởng Ban chỉ đạo, để lãnh đạo chỉ đạo và huy động cả hệ thống chính trị tham gia, hoạt động có hiệu quả; thành lập cơ quan giúp việc cho Ban Chỉ đạo xây dựng NTM từ tỉnh đến cơ sở theo điều kiện thực tế của từng địa phương. Trong giai đoạn 2010-2015, Quảng Ninh đã ban hành và triển khai thực hiện nhiều chính sách riêng, tạo hành lang pháp lý phục vụ cho chương trình đạt hiệu quả. Trong đó phải kể đến: Chính sách hỗ trợ đầu tư các công trình hạ tầng kỹ thuật nông thôn phục vụ Chương trình xây dựng NTM, hỗ trợ lãi suất đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh sản phẩm nông nghiệp, hỗ trợ phát triển sản xuất, phát triển ngành nghề, đổi mới hình thức tổ chức sản xuất ở nông thôn… Tỉnh cũng đã ban hành các tiêu chí về NTM tỉnh Quảng Ninh; phê duyệt các đề án, dự án, kế hoạch cụ thể thực hiện lộ trình xây dựng NTM trên địa bàn đến năm 2015…

Cùng chung sức...

Đúng như tên gọi của chương trình, ở Quảng Ninh, NTM là chương trình của toàn Đảng bộ, chính quyền và nhân dân. Trong đó, huy động hiệu quả sức dân chính là yếu tố làm nên thành công trong chương trình này. Từ chỗ ngân sách quản lý tập trung ở cấp tỉnh, tỉnh đã phân cấp giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các địa phương; giảm dần đầu tư từ ngân sách, huy động tốt các nguồn lực đầu tư toàn xã hội. Với chủ trương này, trong giai đoạn 2010-2015, tỉnh đã huy động các nguồn vốn đạt trên 57.704 tỷ đồng cho chương trình xây dựng NTM. Trong đó, từ ngân sách nhà nước là 6.706,6 tỷ đồng, từ nguồn vốn tín dụng 38.156 tỷ đồng, từ nguồn vốn xã hội hoá là 12.846,7 tỷ đồng. Đầu tư từ ngân sách nhà nước đã giảm dần qua các năm (năm 2011 là 1.843 tỷ đồng, năm 2012 là 890,6 tỷ đồng, năm 2013 là 589,7 tỷ đồng, năm 2014 là 671,2 tỷ đồng, năm 2015 là 501,1 tỷ đồng). Như vậy, cơ cấu huy động vốn chương trình NTM tại tỉnh đều vượt chỉ tiêu cơ cấu theo Quyết định 800/QĐ-TTg ngày 4-6-2010 của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM giai đoạn 2010-2020. Cụ thể, đối với các nguồn vốn ngân sách đã giảm xuống còn 11,62% (theo quy định là 40%), nhưng vốn tín dụng tại tỉnh tăng cao, đạt 66,12% (quy định Trung ương là 30%), vốn từ các doanh nghiệp, hợp tác xã và các loại hình kinh tế khác tỉnh thực hiện 22,26% (quy định Trung ương khoảng 20%).

Phát huy tinh thần “Chung sức xây dựng NTM”, các cấp, các ngành, MTTQ, các đoàn thể và các địa phương đều có cách làm riêng, cụ thể hoá bằng các phong trào trực tiếp thực hiện các nhóm tiêu chí. Điển hình lực lượng vũ trang trên địa bàn tỉnh triển khai phong trào “Quân đội chung sức xây dựng NTM”; “Lực lượng vũ trang tỉnh chung sức xây dựng NTM”. Trong giai đoạn 2010-2015, các lực lượng vũ trang đã tham gia 120.000 công lao động, hỗ trợ trên 73 tỷ đồng thực hiện đầu tư trên 242km đường bê tông, cấp phối, nạo vét gần 100km kênh mương và tổ chức khám, chữa bệnh cho trên 18.000 lượt người dân khu vực nông thôn. Thông qua phong trào đã tăng cường mối quan hệ, gắn bó tình quân - dân và phát huy phẩm chất tốt đẹp của “Bộ đội Cụ Hồ”, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân, xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh gắn với thế trận an ninh vững chắc.

Quảng Ninh còn thực hiện thành công phong trào “Thành thị giúp nông thôn”. Cụ thể, TP Uông Bí giúp đỡ huyện Hoành Bồ, TP Hạ Long giúp đỡ huyện Ba Chẽ, TP Cẩm Phả giúp đỡ huyện Bình Liêu. Thông qua sự giúp đỡ hỗ trợ này, góp phần không nhỏ giúp các địa phương khó khăn trong tỉnh có thêm hỗ trợ cả về kinh nghiệm, nguồn lực và con người khi thực hiện chương trình xây dựng NTM. Ngoài ra, đối với các phong trào khác như “Công nông liên minh trong xây dựng NTM”, “Doanh nghiệp đồng hành xây dựng NTM” thông qua sự kết nối chặt chẽ của tỉnh với các tổ chức, đơn vị liên quan cũng đã phát huy hiệu quả mạnh mẽ. Tính riêng về xây dựng hạ tầng nông thôn theo chính sách hỗ trợ vật liệu trên toàn tỉnh đã đạt tổng mức là 868,7 tỷ đồng, trong đó Nhà nước hỗ trợ 351,92 tỷ đồng (bằng 40,5%); nhân dân đóng góp (cả quy đổi bằng tiền) là 515,79 tỷ đồng (bằng 59,5% tổng mức đầu tư các công trình).

Với cách làm tiên phong và sáng tạo trong triển khai chương trình, sau 5 năm triển khai thực hiện, đã có 8/20 mục tiêu đã hoàn thành; có 5/20 mục tiêu đạt trên 75% sẽ hoàn thành trong năm 2015, còn 7 mục tiêu đang tiếp tục triển khai phấn đấu hoàn thành trong năm 2015. Đến tháng 12/2015, toàn tỉnh đã có 79/82 xã cơ bản đạt tiêu chí xã NTM (đạt 96,34% kế hoạch), có 6/10 địa phương gồm Đông Triều, Uông Bí, Quảng Yên, Cẩm Phả, Cô Tô, Móng Cái cơ bản đạt tiêu chí NTM (trong đó Đông Triều là đơn vị cấp huyện đầu tiên của miền Bắc đạt chuẩn NTM), còn 4/10 huyện (Hoành Bồ, Vân Đồn, Đầm Hà và Hải Hà) đang tiếp tục phấn đấu để đạt được mục tiêu huyện cơ bản đạt NTM.

Hồng Nhung