Ngăn chặn nguy cơ sự cố từ các hồ, đập

Theo thống kê của cơ quan chức năng, từ năm 2010 đến nay, trên địa bàn tỉnh có 3 sự cố lớn ở các hồ đập, hồ chứa thủy lợi như: Năm 2010 vỡ tràn xả lũ hồ Khe Chùa (phường Hoành Bồ, TP Hạ Long); năm 2012 vỡ đập đất hồ thôn 1, xã Thanh Lân (huyện Cô Tô); năm 2014 vỡ đập phụ hồ Đầm Hà Động, xã Quảng Lợi (huyện Đầm Hà). Trong đó, sự cố vỡ đập phụ hồ Đầm Hà Động đã gây hậu quả nghiêm trọng, khiến cho hơn 100 hộ dân phải di dời khẩn cấp, tổng thiệt hại trên 55 tỷ đồng.

Thi công đập tràn công trình hồ chứa nước Quất Đông (xã Hải Đông, TP Móng Cái). Ảnh: Hữu Việt

Trên địa bàn tỉnh hiện có khoảng 180 hồ chứa nước với tổng dung tích thiết kế 359 triệu m3, năng lực thiết kế tưới cho trên 33.000ha. Trong đó, 3 Công ty TNHH MTV Thủy lợi là Đông Triều, Yên Lập, Miền Đông quản lý 48 đập, hồ chứa nước vừa và lớn; các hồ chứa nước và công trình thủy lợi nhỏ còn lại do Trung tâm quản lý thủy nông và các Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp trực tiếp quản lý.

Để đảm bảo an toàn hồ, đập, ứng phó hiệu quả trước những diễn biến bất lợi của thời tiết, hàng năm, trước và sau mùa mưa bão, Sở NN&PTNT đều chủ trì, thành lập các đoàn công tác, phối hợp với các địa phương, chủ sở hữu và chủ quản lý, khai thác hồ, đập tiến hành kiểm tra rà soát hiện trạng các công trình, lập kế hoạch sửa chữa, nâng cấp; đào tạo, nâng cao năng lực quản lý cho đội ngũ cán bộ, công nhân vận hành hồ chứa. Sở NN&PTNT cũng đã yêu cầu các đơn vị quản lý hồ đập phải thực hiện nghiêm túc Nghị định 114/2018/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý an toàn đập.

Đến nay, công tác quản lý, vận hành hồ, đập trên địa bàn tỉnh đã có nhiều chuyển biến. Tuỳ theo dung tích, các hồ, đập đã thực hiện các quy trình theo yêu cầu của cơ quan chức năng, như: 48/177 hồ thực hiện đăng ký an toàn đập; 24/177 hồ có quy trình vận hành được phê duyệt; 5/5 hồ chứa nước tràn xả lũ có cửa van và quy trình vận hành; 8/177 hồ chứa nước đang thực hiện lập quy trình bảo trì; 52/177 hồ chứa nước đã lắp đặt thiết bị quan trắc khí tượng thủy văn chuyên dùng; 177/183 hồ chứa nước thực hiện báo cáo hiện trạng đập theo quy định; 34/63 hồ thực hiện kiểm định và đang triển khai kiểm định an toàn đập; 48/177 hồ chứa nước thực hiện bảo trì và sửa chữa thường xuyên; 13/20 hồ chứa nước đã, đang lắp hệ thống giám sát, thiết bị thông tin, cảnh báo an toàn hạ du; 48/63 hồ chứa nước đã và đang triển khai thực hiện cắm mốc theo quy định; 48/177 hồ chứa nước có lập phương án bảo vệ đập; 48/177 hồ chứa nước có lập phương án phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn bảo đảm an toàn đập cho công trình…

Đoạn kênh cấp I của hồ Yên Lập qua phường Đông Mai (TX Quảng Yên) bị xuống cấp nghiêm trọng.

Qua kết quả kiểm tra, kiểm định an toàn đập hàng năm và đột xuất của cơ quan chức năng cho thấy, hiện nay trên địa bàn tỉnh còn 1/12 đập, hồ chứa nước lớn đã bị hư hỏng xuống cấp, có nguy cơ mất an toàn. Cụ thể là hồ chứa nước Yên Lập với đập chính có hiện tượng thấm tại vai tràn xả lũ, đập phụ Nghĩa Lộ có hiện tượng thấm ở một vài vị trí, lòng hồ bị bồi lấp lớn tại khu vực; 9/44 đập, hồ chứa nước vừa và 27/129 đập, hồ chứa nước nhỏ đã bị hư hỏng xuống cấp, có nguy cơ mất an toàn.

Nguyên nhân chính khiến cho nhiều hồ, đập bị hư hỏng, xuống cấp là do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và tác động bất lợi của quá trình phát triển KT-XH khiến cho suy giảm chất lượng rừng. Quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa cũng đòi hỏi yêu cầu cao hơn về thủy lợi; yêu cầu tiêu, thoát nước của nhiều khu vực tăng lên nhiều so với trước đây, nhu cầu nước cho sinh hoạt, công nghiệp từ hệ thống công trình thủy lợi tăng, mức đảm bảo an toàn cấp nước tăng... Bên cạnh những nguyên nhân khách quan thì còn xuất phát từ những nguyên nhân chủ quan như: Quản lý thủy nông cơ sở chưa phát huy được vai trò chủ thể và quyết định của người dân, sự tham gia tích cực của chính quyền địa phương; khoa học công nghệ chưa bám sát yêu cầu sản xuất; nhận thức về việc bảo đảm an toàn đập, hồ chứa nước còn hạn chế...

Ông Nguyễn Văn Công, Giám đốc Sở NN&PTNT, cho biết: Hiện Sở đang tiếp tục yêu cầu các đơn vị quản lý hồ đập thực hiện nghiêm túc Nghị định 118 và trong năm 2021, 100% hồ, đập phải đáp ứng đủ các điều kiện năng lực theo quy định của pháp luật. Đồng thời, tập trung rà soát lập danh mục các đập, hồ chứa nước hư hỏng, xuống cấp để báo cáo UBND tỉnh, Bộ NN&PTNT tiếp tục cân đối đề xuất nguồn vốn trong kế hoạch vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 để xử lý đập, hồ chứa thủy lợi xung yếu, cấp bách.

Trước mắt ngay trong năm 2021 sẽ ứng dụng công nghệ 4.0 để tăng cường công tác quan trắc, giám sát vận hành các đập, hồ chứa, tăng cường công tác quản lý chất lượng của các hồ chứa nước, đập dâng; rà soát, đánh giá hiện trạng của toàn bộ các hồ chứa, khả năng xả lũ có xét đến biến đổi khí hậu, từng bước nâng mức đảm bảo theo tiêu chuẩn quốc tế cho hồ chứa lớn; tuyên truyền sâu rộng cho các đối tượng quản lý, quần chúng nhân dân vùng hưởng lợi nắm được tầm quan trọng của công tác bảo đảm an toàn đập, hồ chứa nước. Đồng thời, quản lý tốt công tác đặt hàng khai thác vận hành công trình thủy lợi, trong đó tập trung duy tu, bảo dưỡng tài sản là kết cấu hạ tầng thủy lợi, sử dụng hiệu quả, đa mục tiêu đối với các hồ chứa nước.

Hoàng Nga