Hậu xóa bỏ lò vôi thủ công ở TP Uông Bí

Đầu tháng 5/2019, TP Uông Bí - địa phương có số lượng lò vôi thủ công hoạt động nhiều nhất Quảng Ninh đã hoàn thành việc tháo dỡ 100% lò vôi thủ công. Đây cũng là địa phương đầu tiên trong tỉnh hoàn thành nội dung này. Hậu xóa bỏ lò vôi thủ công, TP Uông Bí nhanh chóng thực hiện các giải pháp hỗ trợ những cơ sở, hộ gia đình bị ảnh hưởng chuyển đổi nghề phù hợp, đem lại nguồn sinh kế mới hiệu quả, bền vững. Điều đáng nói, môi trường ở các địa bàn vốn trước đây có lò vôi hoạt động nay đã được cải thiện rất rõ rệt.

Tháng 5/2019, TP Uông Bí dỡ bỏ những lò vôi thủ công cuối cùng tại phường Phương Nam. Ảnh: Việt Hoa

Đổi thay ở "xóm lò vôi"

Mục sở thị tại khu Hồng Hà, phường Phương Nam - nơi trước đây từng được coi là "xóm lò vôi” lớn nhất TP Uông Bí vì tập trung tới hơn 80% lò vôi thủ công. Chỉ chừng 1 năm trước đây thôi, nếu đến đây, hẳn nhiều người sẽ không chịu nổi bởi khói bụi, ô nhiễm được phát tán từ những lò vôi thủ công hoạt động cả ngày lẫn đêm. Bụi vôi lúc nào cũng bám trắng xóa hai bên đường.

Theo lời kể của những người dân sống ở đây, mỗi khi có gió to, những hộ dân nằm cách xa "xóm lò vôi" đến hơn 500m cũng bị hứng chịu cảnh sống chung với bầu không khí bụi bẩn. Những chủ cơ sở sản xuất lò vôi thủ công ở đây dù biết duy trì nghề này gây ô nhiễm, nhưng họ vẫn cố bám trụ lấy nghề vì kế sinh nhai.

Bây giờ, những hình ảnh bụi bẩn, ô nhiễm ở "xóm lò vôi" chỉ còn trong ký ức. Hơn 5 năm gắn bó với nghề làm vôi truyền thống, sau khi được chính quyền địa phương vận động, cuối tháng 4/2019, gia đình ông Hoàng Quốc Chiến đã quyết định tự phá dỡ lò vôi và được hỗ trợ kinh phí theo quy định. Ông Chiến là một trong những hộ đầu tiên ở phường Phương Nam chấp hành dỡ bỏ lò vôi thủ công. Hiện nay, gia đình ông đã đầu tư ao nuôi tôm công nghệ cao trên chính khu đất lò vôi trước đây.

Ông Chiến cho biết: Lúc đầu phá bỏ lò vôi thủ công, gia đình tôi cảm thấy rất tiếc nuối bởi xét về mặt kinh tế, nghề làm vôi đem lại thu nhập tốt. Tuy nhiên, do các cơ sở sản xuất vôi thủ công không có hệ thống xử lý khói, bụi, nước thải, nên ngày càng ảnh hưởng đến môi trường, cũng như sức khỏe người dân trong khu. Chính bởi vậy, gia đình tôi cũng như nhiều hộ gia đình sản xuất vôi thủ công khác đều đóng cửa lò sau khi được chính quyền địa phương tuyên truyền vận động. Bây giờ, môi trường sống trong khu được cải thiện rõ. Người dân yên tâm hơn nhiều.

Trước tháng 5/2019, các lò vôi thủ công tại phường Phương Nam, TP Uông Bí, vẫn còn hoạt động, thường xuyên phát tán bụi ảnh hưởng đến môi trường xung quanh. Ảnh: Việt Hoa

Theo thống kê của cơ quan chức năng, trước khi hoàn tất việc xóa bỏ 100% lò vôi thủ công, TP Uông Bí có tới 51 cơ sở sản xuất vôi thủ công với 62 lò, tập trung ở 2 phường Phương Đông và Phương Nam. Các lò vôi thủ công được xây dựng khoảng từ năm 2010. Thời điểm năm 2014, lò vôi thủ công mọc lên rầm rộ tại phường Phương Nam do nhu cầu vật liệu xây dựng tăng cao. Các cơ sở trên đã tạo việc làm, thu nhập thường xuyên cho hơn 1.000 lao động.

Tuy nhiên, hầu hết các cơ sở sản xuất vôi thủ công đều là tự phát, không có giấy phép hoạt động, công nghệ lạc hậu, sản xuất theo phương pháp truyền thống, khiến môi trường ô nhiễm trầm trọng. Bên cạnh đó, lao động tại đây không được đào tạo về chuyên môn, nguy cơ mất an toàn lao động rất cao.

Từ thực tế này, ngày 27/10/2017, UBND TP Uông Bí đã phê duyệt Đề án hỗ trợ việc chấm dứt hoạt động của các cơ sở sản xuất vôi thủ công trên địa bàn thành phố với tổng số tiền hơn 11 tỷ đồng, bao gồm chi phí tháo dỡ, khôi phục mặt bằng; hỗ trợ cho người lao động và dự phòng. Ngày 28/12/2018, TP Uông Bí ban hành Quyết định số 8108/QĐ-UBND về việc phê duyệt điều chỉnh Đề án hỗ trợ việc chấm dứt hoạt động của các cơ sở sản xuất vôi thủ công trên địa bàn TP Uông Bí với tổng kinh phí trên 25,8 tỷ đồng.

Theo lộ trình, các chủ cơ sở sản xuất vôi thủ công chủ động phá dỡ lò trước 31/12/2018. Tuy nhiên, để người dân có thời gian sản xuất, thu hồi vốn trả nợ, địa phương đã cho phép lùi thời hạn dừng hoạt động đến ngày 31/1/2019 và hoàn thành việc tháo dỡ, khôi phục lại mặt bằng vào tháng 3/2020. Việc gia hạn lùi thời gian vào thời điểm đó nhận được sự ủng hộ của các cơ sở sản xuất vôi thủ công.

Trong quá trình triển khai, TP Uông Bí thường xuyên tổ chức đối thoại, vận động, tuyên truyền, giải thích cho người dân hiểu rõ về chủ trương của Nhà nước. Đến đầu tháng 5/2020, những cơ sở sản xuất vôi thủ công cuối cùng trên địa bàn Uông Bí đã hoàn tất việc tháo dỡ.

Ông Nguyễn Quang Nghĩa, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND phường Phương Nam, cho biết: Hoàn thành việc dỡ bỏ lò vôi mới chỉ giải quyết xong một vấn đề. Còn giai đoạn hậu dỡ bỏ lò vôi liên quan đến giải quyết việc làm cho các hộ dân bị ảnh hưởng là cả một bài toán về sau. Từ khi phá bỏ lò vôi thủ công đến nay, địa phương luôn tìm những giải pháp định hướng hỗ trợ chuyển đổi nghề phù hợp cho các chủ lò vôi. Hiện tại, một số mô hình chuyển đổi nghề bước đầu đi đúng hướng, mang lại hiệu quả kinh tế để tiến tới nhân rộng ra các hộ dân khác.

Mô hình nuôi tôm công nghệ cao của gia đình ông Vũ Minh Tiến (khu Hồng Hà, phường Phương Nam, TP Uông Bí).

Tạo sinh kế mới bền vững

Sau khi hoàn tất khâu phá bỏ lò vôi thủ công, cải tạo đất, tháng 8/2019 gia đình ông Vũ Minh Tiến (khu Hồng Hà, phường Phương Nam) đã quyết định dành tất cả số tiền hỗ trợ hơn 200 triệu đồng và mạnh dạn vay thêm ngân hàng 1 tỷ đồng đầu tư mô hình nuôi tôm công nghệ cao. Chỉ trong thời gian ngắn, toàn bộ diện tích 2.500m2 khu lò vôi cũ đã được ông Tiến cải tạo xây dựng 21 bể nuôi tôm. Thời điểm đó, trong khi các hộ dân vẫn đang loay hoay tìm mô hình chuyển đổi phù hợp, thì mô hình nuôi tôm của ông Tiến trở thành mô hình tiên phong.

Nhiều người đã hoài nghi về độ thành công của mô hình nuôi tôm, bởi từ nghề làm vôi thủ công chuyển sang nuôi tôm, kinh nghiệm của ông chưa có mấy. Tuy nhiên, với khát khao làm giàu trên chính mảnh đất của mình, ông Tiến đã tự mày mò học hỏi kỹ thuật, vừa làm vừa rút kinh nghiệm. Ngoài ra, ông còn được địa phương cử đi tham quan học hỏi các mô hình nuôi tôm ở Thanh Hóa, Nam Định… Nhờ sự cần cù chịu khó, cuối năm 2019, những mẻ tôm đầu tiên của ông đã cho thu hoạch.

Dẫn chúng tôi ra thăm bể nuôi tôm, ông Tiến vui mừng chia sẻ: Quá trình chuyển đổi, địa phương đã định hướng giúp chúng tôi lựa chọn các ngành nghề phù hợp với quy hoạch chung, vì vậy mọi người cảm thấy yên tâm đầu tư vốn làm ăn. Lúc đầu gia đình tôi cũng nghĩ rất nhiều nghề để làm, nhưng cuối cùng lại chọn mô hình nuôi tôm để lập nghiệp. May mắn lứa tôm đầu tiên cho thu hoạch như ý muốn, có lãi để thu hồi vốn trả nợ dần ngân hàng. Hiện mỗi năm gia đình tôi nuôi 4-5 vụ, mỗi vụ cho thu hoạch hơn 2-3 tấn tôm. Trừ chi phí sản xuất mỗi vụ lãi hơn 100 triệu đồng. Thành công bước đầu từ mô hình nuôi tôm công nghệ cao giúp chúng tôi có thêm hy vọng làm giàu trên chính mảnh đất của mình.

Cán bộ phường Phương Nam rà soát, nắm bắt nguyện vọng, nhu cầu chuyển đổi nghề của các chủ cơ sở sản xuất vôi thủ công.

Tính đến nay, TP Uông Bí đã giải ngân hơn 23,7 tỷ đồng cho 5 cơ sở sản xuất vôi thủ công và 396 lao động đủ điều kiện vay vốn để chuyển đổi nghề. Ngoài gia đình ông Tiến, tại khu Hồng Hà còn có 3 chủ cơ sở sản xuất vôi thủ công cũng đầu tư phát triển mô hình nuôi tôm công nghệ cao.

Một số chủ cơ sở sản xuất vôi thủ công khác cũng chuyển đổi sang làm kinh doanh vật liệu xây dựng, bến bãi. Số lao động trước đây làm việc tại các lò vôi đã được địa phương kết nối, giới thiệu tìm việc làm tại các công ty, doanh nghiệp đóng trên địa bàn thành phố, hoặc các tỉnh lân cận, số khác cũng tự chuyển sang hoạt động kinh doanh, dịch vụ.

Tuy nhiên, từ tháng 3/2020 đến nay, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, một số doanh nghiệp đã cắt giảm lao động, vì vậy có nhiều lao động ở phường Phương Nam và Phương Đông bị mất việc làm. Đây cũng là trăn trở về câu chuyện chuyển đổi nghề thời điểm hậu xóa bỏ lò vôi thủ công ở TP Uông Bí hiện nay.

Được biết, ngày 10/7 vừa qua, tại phường Phương Nam, TP Uông Bí đã tổ chức hội nghị công bố quy hoạch phân khu tỷ lệ 1/2.000, tiểu khu G1 thuộc phân khu G trước sự chứng kiến, mong chờ của hàng chục hộ dân. Tiểu khu G1 nằm trên diện tích của bán đảo sông Đá Bạc và sông Hang Ma với ranh giới từ QL10, quy hoạch rộng hơn 207ha (phần lớn diện tích các cơ sở sản xuất vôi thủ công cũ nằm trong tiểu khu này). Theo đó, tiểu khu G1 sẽ được quy hoạch là khu vực sản xuất công nghiệp (cơ khí, vật liệu xây dựng không nung); nuôi trồng thủy sản, trang trại và bến bãi.

Cuối năm 2019, gia đình ông Hoàng Quốc Chiến (khu Hồng Hà, phường Phương Nam, TP Uông Bí) đã đầu tư gần 2 tỷ đồng nuôi tôm công nghệ cao với diện tích trên 3.000m2

Việc công bố quy hoạch tiểu khu G1 tạo cơ sở để các chủ cơ sở sản xuất vôi thủ công trước đây định hướng chuyển đổi phát triển nghề phù hợp. Đây cũng là cơ sở pháp lý để thành phố cấp giấy chứng nhận quyền sủ dụng đất cho các hộ, giúp họ yên tâm đầu tư phát triển sản xuất lâu dài. Đồng thời, quy hoạch còn giúp thành phố kêu gọi thu hút đầu tư vào các dự án phát triển công nghiệp, qua đó giải quyết việc làm cho nhiều lao động địa phương trong thời gian tới.

Phạm Tăng

[links()]