Phòng, chống hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng - Bài 2: Nỗ lực vì một thị trường sạch

Để đẩy lùi vấn nạn hàng giả, hàng nhái và vi phạm Quyền sở hữu trí tuệ (QSHTT), cơ quan chức năng cần tiếp tục nghiên cứu, thực thi những chế tài mạnh hơn nữa; bên cạnh đó, người dân cũng cần nâng cao nhận thức trong việc không sử dụng hàng giả, hàng nhái.

Lực lượng chức năng và UBND các địa phương ký kết quy chế phối hợp trong công tác đấu tranh, phòng chống hàng giả, hàng nhái, vi phạm QSHTT (tháng 8/2019).

Vì sao khó xử lý?

Trung tá Bùi Duy Hưng, Trưởng Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế và buôn lậu (Công an tỉnh) cho biết: Phát hiện, bắt giữ đối tượng sản xuất, vận chuyển, kinh doanh hàng giả, hàng nhái, vi phạm QSHTT là vô cùng khó khăn, vì đặc thù Quảng Ninh có địa hình biên giới trải dài cả trên bộ và trên biển. Các đối tượng sử dụng mọi phương thức, thủ đoạn như: Lợi dụng chế độ ưu đãi miễn kiểm tra của Hải quan, chính sách ưu đãi, miễn thuế của cư dân biên giới; thuê người theo dõi các lực lượng chức năng, vận chuyển hàng theo từng cung đường; sử dụng biển kiểm soát giả, cất giấu hàng vào hầm, vách ngăn của các phương tiện… Do vậy để phát hiện, bắt giữ được một vụ vi phạm về lĩnh vực này không hề đơn giản. Hơn nữa, tội phạm sản xuất, buôn bán hàng giả và tội phạm vi phạm QSHTT luôn song hành với nhau. Trước đây đối tượng vi phạm thường chỉ là những người có trình độ dân trí thấp, thất nghiệp, hoạt động nhỏ lẻ, thì nay có xu hướng chuyển sang thành phần có trình độ nhận thức, học vấn, thậm chí có trình độ chuyên môn cao, hiểu biết chính sách, am hiểu nhu cầu thị trường và thường xuyên thay đổi phương thức, thủ đoạn để trốn tránh sự phát hiện, xử lý của lực lượng chức năng.

Bên cạnh đó, sự phát triển của internet đã tạo môi trường thuận lợi bùng phát các hoạt động kinh doanh trên các trang mạng điện tử, người tiêu dùng có nhu cầu là hàng hóa được giao tận tay, nhưng nguồn gốc, xuất xứ và chất lượng thì rất khó kiểm soát. Khi phát hiện các vi phạm thì xử lý được các hành vi này cũng vô cùng khó khăn. Bởi việc áp dụng pháp luật để xác định hành vi vi phạm và chế tài xử lý hành chính đối với hoạt động sản xuất, mua bán hàng giả, hàng nhái chưa có văn bản quy phạm pháp luật thống nhất, đang trong tình trạng chồng chéo, trùng lắp và chậm sửa đổi. Còn xử lý hình sự thì không có sự hướng dẫn rõ ràng.

Ông Nguyễn Văn Thoại, Cục phó Cục QLTT tỉnh cho rằng: Lực lượng trực tiếp làm công tác đấu tranh chống sản xuất, kinh doanh hàng giả của tỉnh hiện còn mỏng. Trong khi địa bàn trải rộng và thiếu biên chế, thiếu cán bộ có đủ trình độ năng lực đáp ứng yêu cầu công tác chống hàng giả, đặc biệt là vi phạm về QSHTT. Cục QLTT tỉnh hiện chỉ có 170 CBCC, trong số này, hằng năm có 20-30% tham gia các đoàn kiểm tra liên ngành tỉnh, địa phương và các chuyên đề khác do tỉnh huy động. Số còn lại vừa làm nghiệp vụ của đơn vị, vừa quản lý trên 45.000 tổ chức, hộ kinh doanh ở địa phương và thực hiện các chuyên đề công tác chuyên ngành được phân công.

Cục QLTT tỉnh tổ chức tập huấn nâng cao kỹ năng phân biệt hàng thật, hàng giả cho lực lượng QLTT, Hải quan và Công an tỉnh, tháng 6/2019.

Cũng theo Cục phó Cục QLTT tỉnh, nhiều vụ việc, khi xác minh, giám định để kết luận hành vi vi phạm cần thiết phải trưng cầu giám định từ Viện Khoa học Sở hữu trí tuệ hoặc xin ý kiến chuyên môn của Cục Sở hữu trí tuệ, thời gian trả lời đôi lúc chậm trễ, có cả trường hợp không trả lời và có trường hợp nhận định trái ngược nhau.

Hơn nữa, mặc dù bị xâm phạm, nhưng không phải lúc nào doanh nghiệp nắm QSHTT cũng nhiệt tình hỗ trợ trong việc xác nhận hàng giả, hàng nhái. Có trường hợp cơ quan chức năng ở vào tình cảnh dở khóc, dở cười bởi khi xử lý hàng giả thì thiếu căn cứ, trả lại hàng khi biết đó là hàng giả cũng không được, trong khi thời hạn tạm giữ, thời gian xử phạt đều phải thực hiện theo quy định của pháp luật. Thậm chí, có trường hợp biết chắc là hàng giả, đã giữ hàng rồi cũng phải trả lại vì chủ sở hữu nhãn hiệu không có đại diện tại Việt Nam.

Minh chứng cho việc này, Đội trưởng Đội QLTT TP Hạ Long Phạm Anh Tuấn cho biết: Mới đây, Đội phát hiện lô sản phẩm Redbull có dấu hiệu vi phạm bản quyền, Đội đã gửi mẫu giám định lên Cục Sở hữu trí tuệ, chi phí giám định mất 14 triệu đồng, đối tượng vi phạm không có điều kiện chi trả, còn kinh phí ngân sách cho hoạt động này đơn vị cũng không có. Đã vậy, chế tài xử phạt vi phạm hành chính đối với các hành vi vận chuyển, buôn bán, tiêu thụ hàng hóa giả mạo, nếu áp dụng xử phạt đối với các cơ sở buôn bán nhỏ lẻ, số lượng ít tại các địa bàn vùng sâu, vùng xa thì quá cao (mức xử phạt vi phạm hành chính thấp nhất là 4 triệu đồng), nên rất khó thực thi trong thực tế đối với lực lượng chức năng.

Xây dựng chế tài đủ mạnh

Để đấu tranh chống hàng giả, hàng vi phạm QSHTT, cũng như kiểm soát vấn nạn hàng giả tại địa phương ngày càng hiệu quả, thời gian qua, Ban chỉ đạo 389 tỉnh đã thường xuyên ban hành các văn bản, chỉ đạo các ngành thành viên BCĐ tỉnh và các địa phương căn cứ chức năng nhiệm vụ được giao, xây dựng kế hoạch, phương án, giải pháp triển khai thực hiện sát với đặc thù tình hình địa phương. Đồng thời, đẩy mạnh công tác quản lý địa bàn; triển khai thực hiện chống hàng giả, vi phạm QSHTT ở diện rộng, cũng như tập trung thực hiện phòng chống hàng giả theo chuyên đề từng tháng tại tất cả các địa phương trong tỉnh.

Đội QLTT số 8 (Tiên Yên, Ba Chẽ, Bình Liêu) kiểm tra hộ kinh doanh tại thị trấn Tiên Yên.

Các ngành chức năng thường xuyên phối hợp với các cấp, ngành, đoàn thể đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, nhằm nâng cao ý thức của tổ chức, cá nhân trong công tác chống sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng; tổ chức các đoàn liên ngành kiểm tra, rà soát các đường mòn, lối mở dọc tuyến biên giới và các địa phương, địa bàn tập trung các hoạt động du lịch… để kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm; chấn chỉnh những sơ hở, thiếu sót và đấu tranh phòng, chống hàng giả, hàng vi phạm QSHTT ngay tại cơ sở.

Trao đổi với phóng viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Trưởng BCĐ 389 tỉnh Bùi Văn Khắng khẳng định: Để chống hàng giả, hàng nhái và vi phạm QSHTT thật sự hiệu lực và hiệu quả, phải hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan về hàng giả và QSHTT, để không còn chồng chéo, trùng lắp và thật sự là công cụ hữu hiệu cho các cơ quan chức năng. Cùng với đó là sự quan tâm đào tạo kiến thức chuyên môn và trang bị công cụ kỹ thuật chống hàng giả cho những người làm công tác chống hàng giả đáp ứng yêu cầu thực tiễn; sự quan tâm của các doanh nghiệp với việc xây dựng, bảo vệ và phát triển thương hiệu.

Đặc biệt, các doanh nghiệp cần có chiến lược tập trung đầu tư cơ sở vật chất, áp dụng khoa học công nghệ, nhằm nâng cao chất lượng, hạ giá thành sản phẩm, đảm bảo đủ sức cạnh tranh với hàng ngoại nhập. Đồng thời, quan tâm cải tiến mẫu mã hàng hóa để tránh làm giả, đăng ký bảo hộ và đẩy mạnh công tác tiếp thị, quảng bá thương hiệu, sản phẩm, hàng hóa, nhất là trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Các hộ kinh doanh cần nâng cao ý thức trách nhiệm trước cộng đồng, đặc biệt là các sản phẩm liên quan tới sức khỏe người tiêu dùng.

Cùng với sự nỗ lực của cơ quan chức năng, người tiêu dùng cũng cần nâng cao ý thức tự bảo vệ mình thông qua việc lựa chọn các địa điểm kinh doanh rõ ràng, có uy tín, mua sản phẩm hàng hóa có nguồn gốc, xuất xứ, không tiếp tay tiêu thụ những sản phẩm làm nhái, làm giả.

Tuấn Hương