Phải chăng người nghèo chỉ muốn ỷ lại, dựa dẫm?

Những năm gần đây, chương trình xóa nghèo ở nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh đã thuận lợi hơn rất nhiều. Không ít vùng đất có 100% hộ nghèo năm trước nhưng chỉ năm sau số người nghèo đã giảm xuống dưới 10%...

Người nghèo sống trông chờ, ỷ lại?

Có nhiều năm trước đây, việc xóa nghèo giống như đèn cù, bởi cứ xóa nghèo được hộ này thì lại hộ khác tái nghèo và khi đó, nguyên nhân thường được nhiều người đưa ra rằng do người nghèo sống trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước. Để tìm hiểu vấn đề này, chúng tôi tìm đến những vùng đất một thời có 100% số hộ nghèo mà nay chuyện xóa nghèo không phải bàn cãi nữa.

Thôn Tân Lập, xã Quan Lạn, huyện Vân Đồn, từ năm 2010 trở về trước “cứ ra đường là gặp người nghèo”, vì thôn luôn có 100% hộ nghèo, tồn tại trong rất nhiều năm. Lý do nghèo được đưa ra rất nhiều, là do người dân không có vốn để phát triển kinh tế, thôn không có đường giao thông, không có bến cặp tàu, ruộng đất canh tác ít, năng suất lúa thấp, hệ thống tưới tiêu chưa được đầu tư. Các hộ gần như không có nghề nghiệp gì cố định.

Tân Lập thời điểm đó giống như "ốc đảo" bị bỏ quên. Từ trung tâm xã muốn sang Tân Lập phải đi bằng tàu khoảng 3km đường biển, nhưng Tân Lập không có bến cặp tàu nên tàu phải đỗ từ xa để người dân lội nước vào, nhiều hôm nước ngập ngang bụng. Từ năm 2014, Tân Lập có điện lưới, đường liên thôn, liên xã được bê tông hóa. Trước đó, thôn được xây bến cặp tàu, điểm trường học cho học sinh. Người dân có bến cặp tàu nên có điều kiện đi lại để tiếp xúc làm ăn. Quan Lạn rất phát triển du lịch và nằm trong vùng quy hoạch khu kinh tế Vân Đồn nên cũng tác động rất lớn đến ý thức người dân thôn Tân Lập. Hiện giờ, bà con chỉ thích vươn lên làm giàu, không thích làm hộ nghèo. Họ mở mang nuôi trồng thủy sản, chăn nuôi bò, dê, đánh bắt cá để phục vụ du lịch.

Tương tự, từ năm 2016 trở về trước, thôn Nà Cam, xã Đại Thành, huyện Tiên Yên, tỷ lệ hộ nghèo cũng luôn duy trì 100%, về giao thông thì đi bộ còn khó. Năm 2017, xã Đại Thành đã tập trung nguồn vốn từ Chương trình 135 dồn lại của mấy năm ưu tiên đầu tư vào Nà Cam làm mới đường dài 7km, tổng đầu tư ước tính hơn 7 tỷ đồng, nối liền với xã Húc Động (huyện Bình Liêu). Đây là con đường liên xã, liên huyện phát triển kinh tế giúp Nà Cam thay đổi một cách toàn diện. Bây giờ Nà Cam đã thực sự “thay da đổi thịt”, xen lẫn giữa màu xanh trùng điệp của núi rừng là thấp thoáng những ngôi nhà cao tầng, kiểu dáng đẹp chẳng kém gì nhà dưới xuôi. Bà con thu hoạch quế, hồi đã có đường giao thông thuận tiện để đi bán. Nhiều người đứng ra bao tiêu sản phẩm cho các hộ khác. Toàn thôn giờ chỉ còn 1 hộ nghèo, hộ khá phát triển nhanh, đã có 3 hộ mua được xe ô tô để nâng cao chất lượng cuộc sống.

Gia đình anh Chíu Chăn Voỏng, thôn Nà Cam là một trong 3 hộ trong thôn mua xe ô tô để làm phương tiện đi lại.

Từ Dự án cấp điện cho các điểm/cụm dân cư dưới 20 hộ trên địa bàn tỉnh được sử dụng điện lưới đã thực hiện xong cũng giúp việc xóa nghèo thuận lợi hơn rất nhiều. Khi có điện lưới, có đường giao thông thuận tiện, ở nhiều thôn, bản chẳng cần vận động người nghèo tự viết đơn xin ra khỏi hộ nghèo. Bà con tăng gia thêm đàn lợn, đàn gà, người thì vào rừng làm thuê bóc vỏ keo, quế… để có thu nhập. Trước đây không có đường, điện lưới, bà con chăn nuôi chẳng biết bán cho ai, đi làm thuê mất công đi lại, nếu có về muộn rất nguy hiểm. Có điện lưới, thanh niên cũng bớt uống rượu, bởi trước đây cứ mặt trời xuống núi xóm làng lại tối om, thanh niên không ngủ sớm được lại rủ nhau uống rượu. Trẻ em học hành cũng tốt hơn vì buổi tối chúng có ánh sáng để ôn bài. Có một thời, các xã vùng cao rất khó vận động người dân di dời chuồng trâu ra xa nhà nhưng khi có điện lưới thì chẳng cần ai nhắc bà con tự làm. Vì con trâu là tài sản lớn của nhiều gia đình, không có ánh sáng tạo điều kiện cho trộm trâu hoạt động, mặt khác buổi tối bà con cũng phải chăm sóc trâu.

Khi thôn có đường bê tông, điện lưới, chị Chíu Tài Múi, thôn Khe Bốc, xã Tình Húc, huyện Bình Liêu, viết đơn ra khỏi hộ nghèo và chăn nuôi cá, ngan, lợn để nâng cao cuộc sống.

Đơn cử như bản Tài Lý Sáy (xã Quảng Lâm, huyện Đầm Hà), nơi có xóm Tản Lồng, có 11 hộ dân một thời tưởng như không xóa được nghèo thì nay đã hết nghèo vì có điện lưới. Anh Chạc Sủi Sáng, Bí thư Chi bộ, Trưởng bản, bảo rằng: “Bà con dân tộc thiểu số chúng tôi cũng mong muốn có cuộc sống đầy đủ, chẳng ai muốn dựa dẫm vào Nhà nước hưởng chế độ nghèo. Nhưng trước đây do không có điện lưới, từ đó kéo đến không ti vi, không tủ lạnh, không nồi cơm điện… là những vật dụng tối thiểu của đời sống và nằm trong điểm xét thoát nghèo đều không có. Khi có đường giao thông tốt, có điện lưới, ai cũng muốn vươn lên, chẳng ai muốn nghèo để sống khổ sở cả”.

Cuộc sống sung túc sau thoát nghèo

Trở lại câu chuyện ở Nà Cam (xã Đại Thành, huyện Tiên Yên), chúng tôi đến thăm nhà anh Lý Văn Hùng và chị Tằng Lầu Múi. Gia đình anh Hùng trồng cả quế, hồi, thông, còn nuôi thêm ong mật. Ngày xưa đất đai thế mà vẫn nghèo, nay có đường mới vậy là anh chị bắt đất "nở hoa", giao thông tốt, hồi quế, mật ong đều dễ tiêu thụ. Anh Hùng mới mua chiếc xe bán tải để chở nông lâm sản nhà mình và cho bà con để chủ động đi tiêu thụ. Anh Chíu Chăn Voỏng, thôn Nà Cam mới mua chiếc xe ô tô nhãn hiệu DAEWOO để thỉnh thoảng đi chơi. Tuy không phải là xe mới nhưng nó là dấu ấn tốt về sự thoát nghèo của anh. Năm 2016, anh Voỏng là hộ nghèo nhưng khi con đường Nà Cam được thông suốt, anh Voỏng làm luôn đơn xin ra khỏi hộ nghèo. Anh cũng không chờ được hỗ trợ xây nhà mà làm luôn nhà 2 tầng rồi mua ô tô. Đường Nà Cam nay đã hoàn thành nối liền với xã Húc Động (huyện Bình Liêu), anh Voỏng làm bao tiêu thu mua lâm sản nhựa thông, quế, hồi của bà con rồi đem giao cho các chủ bao tiêu lớn hơn của huyện ở cửa khẩu Hoành Mô. Gia đình anh Voỏng cũng có gần 6ha thông lấy nhựa và cây hồi đã đến kỳ thu hoạch, hàng năm anh thu được vài trăm triệu đồng từ thu hoạch rừng nhà mình và bao tiêu lâm sản cho bà con.

Sau khi thoát nghèo, gia đình anh Hà Văn Hữu, thôn Nam Hả Trong, xã Nam Sơn, huyện Ba Chẽ, thấy tốt hơn khi còn là hộ nghèo.

Chúng tôi đến thăm gia đình anh Hà Văn Hữu và chị Tằng Thị Bình, thôn Nam Hả Trong, xã Nam Sơn, huyện Ba Chẽ, là một trong số 41 hộ viết đơn xin ra khỏi hộ nghèo ở xã. Để thoát nghèo bền vững, anh Hữu học nghề lái xe rồi đi lái xe chở gỗ keo, vật liệu xây dựng cho các hộ xây nhà trong xã và huyện. Chỉ ngày mưa phùn gió bấc, anh Hữu mới nghỉ ở nhà. Gia đình anh được vay tiền làm nhà từ Chương trình 167 và được hỗ trợ 1 con bò, nay bò đã sinh bê con. Anh bảo: “Nay có nhà rồi, tôi thật yên tâm để vợ con ở nhà còn mình đi làm ăn. Tôi không uống rượu như ngày xưa nữa mà chỉ uống khi nghỉ ngơi thôi vì mình là lái xe mà”.

Cổ nhân có câu “Có bột mới gột nên hồ”, khi người nghèo có điều kiện phát triển kinh tế thì tự họ biết vươn lên, vì họ cũng muốn có cuộc sống đủ đầy để chăm lo gia đình tốt hơn như bao người khác. Vì vậy, thiết nghĩ đâu phải họ chỉ muốn nghèo để dựa dẫm vào Nhà nước đâu...

                                                                  Công Thành