Để rừng phòng hộ phát huy hiệu quả

Theo quy hoạch 3 loại rừng trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2025, định hướng đến năm 2030 được HĐND tỉnh thông qua mới đây, có 9.276,1ha đất rừng sản xuất chuyển sang rừng phòng hộ. Tuy nhiên, trong số đó có nhiều diện tích đất rừng mật độ cây thưa, chất lượng gỗ thấp... Vì vậy, yêu cầu đặt ra là giải pháp nào làm giàu rừng sản xuất khi chuyển về rừng phòng hộ.

[links()]

Một phần diện tích rừng sản xuất sẽ được chuyển sang rừng phòng hộ để đáp ứng nhu cầu sinh thủy cho hồ Khe Mười (huyện Ba Chẽ).

Theo điều chỉnh quy hoạch 3 loại rừng, toàn tỉnh có 9.276,1ha đất rừng quy hoạch sản xuất trên địa bàn tỉnh chuyển đổi sang rừng phòng hộ, nâng tổng diện tích rừng phòng hộ toàn tỉnh là 133.127ha.

Trong tổng diện tích đất rừng sản xuất được chuyển đổi có 4.388,5ha rừng sản xuất (chủ yếu trồng cây keo) chuyển sang rừng phòng hộ đầu nguồn xung yếu. Đây là diện tích rừng sản xuất tại các khu vực hồ, đập thủy lợi trọng điểm của tỉnh, như: Hồ Khe Mười, hồ Đá Lạng, hồ Khe Lọng... Do đó việc làm giàu diện tích rừng này càng trở nên cấp thiết, nhằm tăng khả năng giữ nước của đất, chống xói lở, đảm bảo cho việc sinh thủy tạo nguồn nước.

4.887,6ha rừng sản xuất còn lại chuyển đổi sang rừng phòng hộ chủ yếu là diện tích rừng hoàn nguyên môi trường do ngành Than thực hiện sau khi hoàn thành các dự án khai thác than. Số diện tích này mặc dù chưa hẳn nằm ở những vị trí xung yếu, tuy nhiên cũng có nhiệm vụ bảo vệ cảnh quan môi trường, tránh xói lở, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai nên vẫn cần phải được thực hiện các biện pháp trồng rừng bổ sung, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, đảm bảo các tiêu chí rừng phòng hộ.

Theo ông Nguyễn Cao Lễ, Phó trưởng Phòng Bảo vệ rừng và bảo tồn thiên nhiên (Chi cục Kiểm lâm Quảng Ninh), việc làm giàu rừng sản xuất khi diện tích này chuyển sang rừng phòng hộ là rất cần thiết bởi việc phát triển trồng cây keo trong giai đoạn từ 2001 đến nay đã khiến không nhỏ diện tích rừng sản xuất bị suy kiệt, giảm năng suất, khả năng chống chịu kém. Thêm vào đó, một số diện tích rừng sản xuất trước đây được khai thác theo kế hoạch phục vụ sản xuất; việc trả nợ gỗ trụ mỏ khiến cho các công ty lâm nghiệp phải đẩy nhanh trồng phục hồi, cải tạo, trồng mới diện tích rừng... nên chủ yếu là các rừng non và ít được chăm sóc trong khi đất đai cằn cỗi, thiếu chất dinh dưỡng.

Cán bộ Ban Quản lý rừng đầu nguồn Yên Lập kiểm tra hiện trạng rừng đầu nguồn. Ảnh: Việt Hoa

Muốn vậy, nhiệm vụ trọng tâm là tập trung làm giàu rừng sản xuất bằng việc trồng rừng bổ sung, trồng thêm cây bản địa dưới tán rừng, trồng cây gỗ lớn. Tỉnh đang triển khai một số dự án, như: Đầu tư trồng rừng thay thế, làm giàu rừng phòng hộ, trồng cây thông bản địa, đồng thời định hướng phát triển rừng cây gỗ lớn có giá trị cao thay thế cây keo. Tỉnh cũng có chủ trương tận dụng nguồn vốn chương trình mục tiêu phát triển lâm nghiệp bền vững, vốn trồng rừng thay thế... để tăng tính phòng hộ cho rừng.

Đơn cử như tại rừng phòng hộ Yên Lập hiện đang triển khai trồng bổ sung 77ha cây bản địa dưới tán rừng tại tiểu khu 91C thuộc phường Minh Thành (TX Quảng Yên) và tiểu khu 87B thuộc xã Dân Chủ (huyện Hoành Bồ). Theo lãnh đạo Ban Quản lý rừng phòng hộ Yên Lập, trong tổng diện tích 16.327ha rừng đầu nguồn Yên Lập, có 11.600ha rừng phòng hộ, 400ha rừng sản xuất và hơn 700ha rừng trọc hoặc không đủ tiêu chí thành rừng, khả năng giữ nước kém, tuổi thọ ngắn. Do đó, việc trồng cây bản địa dưới tán rừng tại đây làm tăng đáng kể khả năng sinh thủy, đảm bảo giữ nước của rừng, cung cấp nước cho hồ; góp phần cải tạo diện tích rừng sản xuất, bảo vệ môi trường, làm giàu rừng. 

Tuy nhiên ngoài dự án tại rừng phòng hộ Yên Lập đang được triển khai, các dự án còn lại mới ở mức định hướng. Bên cạnh đó, việc thiếu các chính sách hỗ trợ sau chuyển đổi từ rừng sản xuất sang rừng phòng hộ khiến cho việc làm giàu rừng gặp nhiều khó khăn. Trong 9.276,1ha chuyển đổi từ rừng sản xuất sang đất, rừng phòng hộ lần này có 3.724ha đã được giao cho 642 hộ dân và nhiều năm qua đang được trồng rừng sản xuất ổn định.

Rừng sản xuất tại xã Đồng Lâm, Hoành Bồ chủ yếu là rừng keo với chu kỳ sản xuất từ 4-6 năm.

Tất cả các chủ rừng nói trên đều chưa được thực hiện chính sách hỗ trợ, đền bù hay phương án sau chuyển đổi từ rừng sản xuất sang rừng phòng hộ theo quy định. Vì vậy các đơn vị chức năng chưa thể triển khai các dự án làm giàu rừng, còn về phía người dân cũng không có nguồn lực và chưa mặn mà với định hướng trồng cây bản địa, cây gỗ lớn, cây có giá trị kinh tế cao... Trong khi đó hầu hết các cây gỗ lớn, cây bản địa đều có chu kỳ trồng tương đối dài, người dân có rừng cũng cần trồng cây có thể sớm thu hoạch để có thu nhập đáp ứng yêu cầu cuộc sống.

Thêm nữa, hiện một số giống cây bản địa, cây ngập mặn... phục vụ cho trồng rừng phòng hộ lại thiếu nghiêm trọng. Theo tính toán của Chi cục Kiểm lâm tỉnh, mỗi năm toàn tỉnh cần đến 4 triệu cây để trồng rừng phòng hộ với khoảng 60% là cây bản địa, song toàn tỉnh chỉ có 1 cơ sở sản xuất, nuôi cấy mô và 15 đơn vị có vườn ươm song cơ cấu giống cây chủ yếu là keo, bạch đàn...

Để thực hiện hiệu quả việc chuyển đổi từ rừng sản xuất sang rừng phòng hộ, đảm bảo mục tiêu tăng cường năng lực cho rừng phòng hộ, các cấp, ngành và địa phương cần có những giải pháp đồng bộ, quyết liệt hơn nữa. 

Cao Quỳnh