Các công ty lâm nghiệp nhà nước chưa phát huy hết giá trị đất rừng

Quảng Ninh hiện có trên 373.204ha đất lâm nghiệp và đều đã được giao cho các chủ rừng, trong đó 8 công ty lâm nghiệp nhà nước (bao gồm các công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Tiên Yên, Ba Chẽ, Vân Đồn, Uông Bí, Hoành Bồ, Đông Triều, Bình Liêu và Cẩm Phả) đang quản lý trên 53.500ha.

Những năm qua, trong khi hầu hết các chủ rừng đều khá thuận lợi trong quản lý, bảo vệ, phát triển vốn rừng, phát huy giá trị rừng thì riêng 8 công ty lâm nghiệp nhà nước lại gặp không ít khó khăn, từ đó chưa phát huy hết giá trị của đất rừng.

Chuẩn bị cây giống để trồng rừng ở Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Đông Triều.

Có thể thấy, trước đây cả 8 công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Uông Bí, Bình Liêu, Hoành Bồ, Đông Triều, Cẩm Phả, Vân Đồn, Ba Chẽ và Tiên Yên chủ yếu được giao diện tích đất sử dụng theo sơ đồ; không được đo đạc và cắm mốc tại thực địa nên trong hàng chục năm luôn phải đối mặt với tình trạng bị xâm lấn, tranh chấp đất rừng. Cao điểm vào năm 2015, diện tích đất rừng bị xâm lấn, tranh chấp của 8 công ty là trên 2.200ha. Tình trạng này chỉ giảm nhiệt khi năm 2016 tỉnh quyết định hỗ trợ gần 25 tỷ đồng kinh phí cho các công ty lâm nghiệp rà soát, xác định ranh giới, cắm mốc thực địa và cấp quyền sử dụng đất. Hiện diện tích đất rừng của các công ty lâm nghiệp bị chồng lấn, tranh chấp đã giảm, chỉ còn trên 400ha, bao gồm 125ha của Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Đông Triều, 133ha của Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Bình Liêu, 38ha của Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Uông Bí và 113ha của Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Ba Chẽ.

Tình trạng bị lấn chiếm đất rừng không chỉ gây khó khăn trong công tác quản lý, mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới chiến lược sản xuất của các công ty lâm nghiệp, diện tích đất rừng, diện sản xuất liên tục bị biến đổi, tác động. Trong đó các công ty lâm nghiệp liên tục phải cắt các diện tích bị tranh chấp bàn giao lại cho các địa phương. Chỉ tính từ năm 2015 đến nay, con số diện tích các công ty cắt trả cho địa phương là trên 7.500ha. Cũng vì tránh tình trạng bị xâm lấn, nhiều diện tích rừng của các công ty mặc dù đã đến tuổi thu hoạch để tái sản xuất chu kỳ rừng mới, nhưng không dám khai thác, từ đó hiệu quả sản xuất không cao.

Nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất rừng, trong nhiều năm qua, các công ty lâm nghiệp cũng tổ chức giao khoán cho các hộ dân sản xuất theo luật định, tính đến thời điểm này, diện tích giao khoán là trên 15.000ha. Tuy nhiên, do thiếu nhân lực và chưa sâu sát thực tế, việc quản lý hợp đồng giao khoán ở một số đơn vị còn chưa thực hiện tốt, nhiều khi chỉ là hình thức phát canh - thu tô, tức thu tiền thuê đất hoặc ăn chia theo tỷ lệ với người nhận giao khoán.

Là doanh nghiệp nhà nước, tuy nhiên nhiều năm qua các công ty lâm nghiệp hoạt động tự chủ, không được cấp vốn ngân sách, nhiều công ty khó khăn về tài chính, thiếu vốn đầu tư nên đã lựa chọn phương án khai thác rừng non. Như vậy không thể phát triển theo đúng định hướng gắn vùng nguyên liệu với công nghiệp chế biến, sản xuất theo chuỗi, chế biến sâu để tạo giá trị gia tăng...

Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Ba Chẽ chế biến dăm gỗ từ nguồn nguyên liệu rừng trồng của mình.

Đặc biệt, từ năm 2015 đến nay, thực hiện cổ phần hóa doanh nghiệp, nâng cao giá trị sản xuất, cả 8 công ty lâm nghiệp nhà nước trên địa bàn đều tập trung triển khai các hoạt động đổi mới, sắp xếp doanh nghiệp. Tuy nhiên, tiến trình này bị kéo dài hơn dự kiến do nhiều nguyên nhân, trong đó có việc thay đổi nhiều mô hình khác nhau, đến thời điểm này đang triển khai theo mô hình công ty TNHH hai thành viên trở lên.

Theo lộ trình, trong năm 2018 này sẽ thực hiện đối với 5 đơn vị: Uông Bí, Hoành Bồ, Cẩm Phả, Tiên Yên và Ba Chẽ. 3 công ty còn lại là Vân Đồn, Đông Triều và Bình Liêu trước mắt giữ nguyên để sau này xem xét chuyển mô hình hoạt động phù hợp. Việc này khiến cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp bị ảnh hưởng không nhỏ, nhiều đơn vị trong tình trạng sản xuất cầm chừng, không có đầu tư mới về thiết bị, công nghệ hay cải tiến phương thức sản xuất.

Phải khẳng định, 8 công ty lâm nghiệp nhà nước trên địa bàn tỉnh đang quản lý diện tích đất rừng sản xuất lớn và tiềm năng. Trong thời gian qua các đơn vị đều có nỗ lực để bảo vệ và phát triển rừng, duy trì phát triển sản xuất, đảm bảo đời sống cho người lao động, một số doanh nghiệp thực hiện tốt nghĩa vụ đóng góp với nhà nước và địa phương... tuy nhiên kết quả chưa thật cao. Chính bởi vậy, ngoài sự hỗ trợ của các đơn vị chức năng của tỉnh, địa phương, ngay chính bản thân mỗi công ty cần phải quyết liệt đổi mới để vượt qua khó khăn, tạo được cú hích trong sản xuất kinh doanh, mang lại hiệu quả tương xứng với tiềm năng đang có.

Việt Hoa