Cần sớm có giải pháp chuyển đổi loại rừng

Gần đây nhiều thông tin đại chúng thông tin về tình trạng rừng phòng hộ tại một số địa phương trên địa bàn tỉnh bị chặt hạ, tàn phá. Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, đây là diện tích rừng phòng hộ được chuyển đổi từ rừng sản xuất sang (giao cho người dân từ những năm 1990-1993) song lại chưa thực hiện chính sách chuyển đổi rừng cho người dân. Bởi vậy nên danh nghĩa là rừng phòng hộ song người dân vẫn tự bỏ vốn để trồng rừng và khai thác khi cây khi đến kỳ thu hoạch, dẫn đến rừng giảm tính năng phòng hộ.

Hiện nhiều hộ dân đang trồng dứa trên diện tích rừng phòng hộ hồ Yên Lập.

Hàng ngàn ha rừng phòng hộ chưa được thực hiện chính sách sau chuyển đổi

Những năm trước, để nâng cao độ che phủ rừng, thực hiện chương trình trồng mới 5 triệu ha rừng, tỉnh tập trung thực hiện chính sách giao đất giao rừng (GĐGR). Các cấp chính quyền địa phương phải tuyên truyền, vận động, khuyến khích các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân nhận đất rừng để trồng rừng sản xuất; các gia đình cán bộ, đảng viên nêu gương nhận trước để người dân học tập. Sổ GĐGR cấp cho dân ghi rõ là để trồng rừng sản xuất. Đến năm 2007, tỉnh quy hoạch lại 3 loại rừng (tại Quyết định 4903/QĐ-UBND), năm 2014 tỉnh điều chỉnh cục bộ 3 loại rừng (tại Quyết định 2668/QĐ-UBND), nhiều diện tích rừng sau hàng chục năm là rừng sản xuất đã được chuyển đổi thành rừng phòng hộ.

Có một vấn đề, khi chuyển đổi rừng, các địa phương chưa xây dựng và thực hiện phương án đền bù, hỗ trợ diện tích rừng trồng cho người dân. Trong khi đó theo quy định tại Thông tư 24/2009/TT-BNN&PTNT của Bộ NN&PTNT ra ngày 5/5/2009, khi chuyển đổi từ rừng sản xuất quy hoạch thành rừng phòng hộ, chủ rừng sản xuất được hưởng toàn bộ sản phẩm khai thác trên diện tích đã đầu tư (nếu cây rừng đã đến kỳ khai thác); được tiếp tục đầu tư, chăm sóc, bảo vệ đến chu kỳ hiện tại và hưởng toàn bộ sản phẩm khai thác trên diện tích này (nếu rừng còn non).

Điều đáng nói, hiện toàn tỉnh Quảng Ninh đang có hàng ngàn ha rừng phòng hộ được chuyển đổi từ rừng sản xuất sang nhưng chưa thực hiện bất cứ chính sách đền bù, hỗ trợ nào cho chủ rừng. Diện tích tập trung nhiều nhất là ở 3 địa phương: Đông Triều, Vân Đồn và Hạ Long.  Trong đó, tại huyện Vân Đồn, rừng sản xuất ngoài chuyển sang rừng phòng hộ còn chuyển sang rừng cảnh quan môi trường.

Cánh rừng phòng hộ ở An Sinh bị người dân khai thác trắng. Ảnh: Tiến Thắng (Báo Tuổi Trẻ)

Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ của cơ quan chức năng, hiện TX Đông Triều có 628 hộ có đất rừng sản xuất được quy hoạch sang rừng phòng hộ, trong đó qua kiểm đếm cụ thể 202 hộ đã xác định diện tích là trên 1.748ha. Tại TP Hạ Long, gần 1.521ha diện tích rừng sản xuất khu vực lưu vực lòng hồ Yên Lập giao cho 288 hộ dân ở 2 phường Việt Hưng và Đại Yên từ trước năm 1993 đều đã được chuyển đổi sang rừng phòng hộ từ năm 2007. Tại huyện Vân Đồn có hơn 2.748ha rừng sản xuất của 628 hộ dân chuyển đổi thành rừng phòng hộ và rừng cảnh quan môi trường… Số diện tích trên đến nay đều chưa được thực hiện chính sách hỗ trợ sau chuyển đổi, người dân vẫn tự bỏ vốn để trồng rừng rồi thu hoạch bình thường như trước đây.

Để gỡ khó cho dân

Mặc dù chưa được hưởng chính sách hỗ trợ nào, tuy nhiên tất cả diện tích rừng sản xuất chuyển đổi sang rừng phòng hộ khi khai thác phải thực hiện đúng quy định tại điểm b, khoản 3, Điều 15 quyết định số 17/2015/QĐ-TTg. Cụ thể phương thức khai thác là chặt chọn cây trồng chính với tỷ lệ không quá 20% trữ lượng rừng đã định hình, hoặc khai thác trắng theo băng, đám xen kẽ nhau. Trong đó tổng diện tích khai thác trắng hàng năm không quá 20% tổng diện tích rừng đã định hình và diện tích mỗi khu chặt trắng không quá 3ha; khai thác theo đám không quá 1ha/đám. Sau khai thác phải trồng lại vào vụ trồng rừng kế tiếp.

Quy định khai thác như trên nhằm tránh tình trạng khai thác trắng trên diện tích lớn dẫn đến giảm khả năng phòng hộ của rừng. Tuy nhiên việc này gây khó khăn cho người dân do khâu khai thác mất nhiều công sức, chi phí mà doanh thu lại manh mún, việc xử lý thực bì và khâu vận xuất sau khai thác bị hạn chế do phải đi qua các lô rừng chưa khai thác… Riêng đối với các hộ dân đang có diện tích rừng sản xuất chuyển đổi thành rừng phòng hộ tại lưu vực hồ Yên Lập còn bị hạn chế trong việc đi lại chăm sóc, thu hoạch rừng, do theo quy định chỉ được sử dụng thuyền nan, không được sử dụng tàu, thuyền có động cơ trong lòng hồ.

Những diện tích rừng như này hoàn toàn không có khả năng phòng hộ. (Ảnh chụp tại rừng phòng hộ hồ Yên Lập)

Ông Nguyễn Bá Vinh, người dân xã An Sinh, TX Đông Triều, cho biết: Ở xã An Sinh, chúng tôi là những người dân tiên phong nhận đất rừng từ vài chục năm trước, tự bỏ vốn ra để trồng rừng. Vì mục đích chung nên chúng tôi đồng thuận tỉnh quy hoạch rừng của chúng tôi thành rừng phòng hộ. Tuy nhiên tỉnh cũng cần có chính sách cụ thể để hỗ trợ chúng tôi, chứ giờ trồng rừng ra rồi mà lại bị hạn chế thu hoạch thì thiệt thòi quá. Còn anh Trần Ngọc Quý, phường Việt Hưng, TP Hạ Long cho biết: Tôi biết rừng phòng hộ đầu nguồn Yên Lập rất quan trọng, cần có tính phòng hộ, tuy nhiên đất rừng là tư liệu sản xuất của gia đình, chúng tôi phải trồng các loại cây có hiệu quả kinh tế, kể cả cây ngắn ngày để tăng thu nhập chứ không thể trồng cây bản địa với thời gian 20 - 30 năm mới thu hoạch được. Nếu nhà nước cần ưu tiên nhiệm vụ phòng hộ thì nên sớm có chính sách đền bù để người dân có nguồn lực chuyển đổi công việc, hoặc tìm diện tích canh tác khác.

Có thể thấy việc chuyển đổi rừng sản xuất sang rừng phòng hộ mà chưa thực hiện chính sách hỗ trợ, đền bù cho dân như hiện nay đã và đang nảy sinh nhiều bất cập, khó khăn. Các đơn vị chức năng của tỉnh cần quan tâm sớm giải quyết vấn đề này. Trước mắt, cần rà soát, thống kê đầy đủ diện tích rừng sản xuất chuyển đổi sang rừng phòng hộ trong toàn tỉnh để có đánh giá tổng thể. Bên cạnh đó, các địa phương rà soát diện tích rừng phòng hộ chuyển đổi thành rừng sản xuất và diện tích đất rừng hiện có của các địa phương nhằm làm quỹ đất hoán đổi cho người dân có đất rừng sản xuất chuyển đổi sang rừng phòng hộ; đẩy nhanh tiến độ dự án giao đất giao rừng hiện đang triển khai. Về lâu về dài, tỉnh cần xây dựng phương án chuyển đổi rừng từ sản xuất sang phòng hộ theo quy định của Chính phủ, trong đó thu hồi diện tích đã giao và thực hiện hỗ trợ đền bù rừng đã trồng cho dân.

Lực lượng kiểm lâm rà soát lại diện tích rừng ở xã An Sinh, TX Đông Triều sau khi báo chí thông tin về tình trạng chặt phá rừng phòng hộ.

Việt Hoa