OCOP - Đưa sản phẩm địa phương tới thương hiệu quốc gia

Sau gần 5 năm triển khai, chương trình “Mỗi xã, phường một sản phẩm” (OCOP) đã trở thành thương hiệu riêng có của Quảng Ninh. Chương trình đã khẳng định là hướng đi đúng đắn trong việc tái cơ cấu ngành Nông nghiệp, nâng cao giá trị sản xuất, phát triển kinh tế khu vực nông thôn. Việc triển khai chương trình OCOP của Quảng Ninh đã và đang là điểm sáng trong cả nước.

[links()]

Trà hoa vàng - một trong các sản phẩm dự kiến chủ lực của tỉnh.

Từ một ý tưởng

Thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM), Quảng Ninh xác định phát triển sản xuất để nâng cao thu nhập cho người dân là một trong các nhiệm vụ trọng tâm, bởi có như vậy mới thay đổi thực sự “chất” của NTM. Bên cạnh đó, tỉnh cũng xác định tái cơ cấu ngành Nông nghiệp phải bắt đầu từ việc phát huy lợi thế của các địa phương, từ đó, quy hoạch vùng sản xuất tập trung, lựa chọn sản phẩm chủ lực, ứng dụng khoa học công nghệ nâng cao năng suất... Chính những điều này đã thôi thúc Quảng Ninh xây dựng một chương trình riêng biệt để phát triển sản xuất nhằm gia tăng giá trị sản phẩm nông nghiệp trên cơ sở khai thác tiềm năng của từng địa phương.

Cán bộ chủ chốt từ tỉnh đến sở, ban, ngành và địa phương đã giành nhiều thời gian nghiên cứu chuyên đề quốc tế về phong trào Mỗi làng một sản phẩm tại các nước khu vực Đông Bắc Á, Đông Nam Á, châu Phi… Cùng với đó, tỉnh đã tổ chức đoàn công tác học tập kinh nghiệm từ các cấp của Nhật Bản, Thái Lan. Đồng thời, nghiên cứu, xem xét, đánh giá hiệu quả của chương trình hỗ trợ sản xuất, chính sách hiện hành, hiệu quả của mô hình đã triển khai tại Việt Nam.

Từ bài học kinh nghiệm của Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan..., Đề án chương trình OCOP đã được UBND tỉnh phê duyệt triển khai thực nghiệm giai đoạn 2013-2016. Chương trình OCOP là một mô hình mới, lần đầu tiên được triển khai ở Việt Nam và tỉnh Quảng Ninh, do đó chưa có tiền lệ về phương pháp luận, về cơ chế chính sách và ít có mô hình hiệu quả để học tập. Do đó, chương trình được thực hiện trên cơ sở vừa làm, vừa rút kinh nghiệm, đánh giá hiệu quả và triển khai tiếp trong giai đoạn sau.

Chương trình OCOP Quảng Ninh được thực hiện dựa trên 3 nguyên tắc cơ bản, đó là: Hành động địa phương, hướng đến toàn cầu; tự lực, tự tin và sáng tạo; đào tạo nguồn nhân lực. Chương trình OCOP được thiết kế để các chủ thể sản xuất (từ cá thể, hộ sản xuất, tổ hợp tác, HTX, doanh nghiệp) có sự chủ động về ý tưởng sản phẩm, xác định thị trường, chủ động sản xuất, chế biến, tiêu thụ. Nhà nước đóng vai trò tạo sân chơi, hỗ trợ chính sách, xúc tiến thương mại.

Chu trình triển khai OCOP.

Những thành công bước đầu

Bắt tay triển khai Chương trình OCOP, đi liền với phê duyệt đề án, tỉnh đã thành lập Ban Điều hành OCOP cấp tỉnh, trong đó, giao Ban Xây dựng NTM làm cơ quan thường trực. UBND các địa phương thành lập Ban Điều hành gắn với Văn phòng Điều phối xây dựng NTM. Ban điều hành từ cấp tỉnh đến địa phương đều do đồng chí phó chủ tịch UBND làm trưởng ban. Đây là bước khởi đầu quan trọng nhằm thiết lập một bộ máy chuyên nghiệp theo dõi sâu sát chương trình. 

Lượng khách và doanh thu tại các Hội chợ OCOP hằng năm.

Nhằm huy động cả hệ thống chính trị tham gia chương trình, tỉnh đã ban hành các chính sách phù hợp huy động nguồn lực xã hội, như: Hỗ trợ lãi suất, phát triển vùng sản xuất nông nghiệp tập trung, hỗ trợ xây dựng thương hiệu, hỗ trợ điểm bán hàng, hỗ trợ kinh phí tổ chức hội chợ OCOP hằng năm... Đồng thời, nghiên cứu, ban hành và tổ chức hướng dẫn thực hiện bộ công cụ quản lý chương trình phù hợp với thực tiễn địa phương. Triển khai chương trình một cách bài bản, tỉnh đã xây dựng bộ nhận diện nhãn hiệu OCOP Quảng Ninh và Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp Bằng bảo hộ trong phạm vi quốc gia, ban hành Chu trình chuẩn OCOP thường niên, ban hành Bộ tiêu chí đánh giá và phân hạng sản phẩm OCOP. Hằng năm, tỉnh cũng ban hành kế hoạch thực hiện theo lộ trình của Đề án đã phê duyệt. Đồng thời, thường xuyên kiểm tra, giám sát, đánh giá theo tiến độ, đồng thời hướng dẫn từng địa phương cũng như từng cơ sở sản xuất các sản phẩm của chương trình OCOP. Qua đó, góp phần triển khai chương trình cụ thể, đồng bộ, sát với thực tế.

Kết thúc giai đoạn 2013-2016, chương trình OCOP đã khẳng định là hướng đi đúng đắn của Quảng Ninh trong việc tái cơ cấu ngành Nông nghiệp, nâng cao giá trị giá trị sản xuất, xây dựng NTM. Toàn tỉnh đã có 215 doanh nghiệp, HTX, cơ sở sản xuất tham gia OCOP, tổng vốn đăng ký là 250 tỷ đồng, giải quyết việc làm cho gần 2.500 lao động địa phương. Toàn tỉnh có 238 sản phẩm, trong đó có 99 sản phẩm đạt từ 3-5 sao. Doanh số bán sản phẩm đạt trên 670 tỷ đồng. Mạng lưới phân phối, bán lẻ sản phẩm OCOP trong tỉnh đã phát triển lên 32 trung tâm, điểm bán hàng. Với những kết quả đã đạt được, chương trình OCOP Quảng Ninh đã được Thủ tướng Chính phủ đồng ý nhân rộng triển khai chương trình Mỗi xã một sản phẩm trong phạm vi cả nước.

Chuyển từ “lượng” sang “chất”

Sản phẩm gốm sứ Quang Vinh - một trong số sản phẩm OCOP 5 sao được xuất khẩu ra thị trường quốc tế.

Bước vào giai đoạn 2 của Chương trình OCOP, Quảng Ninh đã xác định đưa chương trình chuyển mình từ “lượng” sang “chất”, phát triển theo chiều sâu, trở thành chương trình phát triển kinh tế quan trọng của tỉnh.

Hiện thực hóa những mục tiêu nêu trên, tỉnh đã phê duyệt Đề án OCOP giai đoạn 2017-2020. Đồng thời, nâng cấp hệ thống tổ chức thực hiện chương trình từ Ban Điều hành thành Ban Chỉ đạo. Theo đó, trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo sẽ được triển khai đồng bộ, quyết liệt, bài bản hơn. Sản phẩm OCOP sẽ được tổ chức quản lý khoa học hơn theo hệ thống, từng khâu, từng bước trên cơ sở tiếp tục thúc đẩy được sự sáng tạo của nhân dân, nhóm hộ sản xuất, doanh nghiệp, HTX. Trong quá trình thực hiện, tỉnh đã xác định tập trung phát triển khối kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân là động lực quan trọng trong triển khai Chương trình OCOP theo hướng gia tăng lợi ích cho cộng đồng dân cư.

Một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Chương trình OCOP giai đoạn 2017-2020 tỉnh đã đặt ra mục tiêu phát triển các sản phẩm chủ lực, trong đó, 31 sản phẩm cấp huyện, 12 sản phẩm cấp tỉnh và 6 sản phẩm cấp quốc gia. Do đó, ngay từ năm đầu tiên của giai đoạn 2, tỉnh đã ban hành kế hoạch cụ thể về phát triển sản phẩm OCOP cấp tỉnh và định hướng cấp quốc gia. Trong đó, xác định rõ nhiệm vụ cụ thể, thời gian thực hiện và trách nhiệm của cơ quan liên quan, nhất là cấp ủy, chính quyền địa phương, doanh nghiệp, HTX, tổ hợp tác trong việc triển khai đưa sản phẩm phát triển theo chiều sâu. Tỉnh cũng đã ban hành bộ tiêu chí đánh giá và xếp hạng sản phẩm OCOP giai đoạn 2017-2020. Ở giai đoạn này, bộ tiêu chí là công cụ quản lý của hệ thống OCOP, trong đó tập trung vào định hướng xây dựng các tổ chức kinh tế theo hướng cộng đồng. Đây cũng là cơ sở để định hướng cơ sở sản xuất sản phẩm theo tiêu chuẩn chất lượng và cho các cấp có thẩm quyền đánh giá, xếp hạng sản phẩm.

Bên cạnh đó, Ban Chỉ đạo OCOP tỉnh sẽ xây dựng hệ thống phần mềm quản lý chương trình gắn với quản lý sản phẩm trên hệ thống tem điện tử thông minh, như: Tem điện tử thông minh sử dụng mã Qr-cod, ứng dụng VNPT check, phần mềm quản lý sản phẩm… Trên cơ sở đó, 100% các sản phẩm OCOP sẽ được dám tem điện tử truy xuất nguồn gốc cũng như bảo mật chống hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng. Qua đó, chuyên nghiệp hóa sản phẩm, đáp ứng yêu cầu của thị trường, hướng tới xuất khẩu.

Cao Quỳnh