Quy hoạch quản lý chất thải rắn: Góp phần bảo vệ môi trường bền vững

Cùng với sự gia tăng dân số và việc hình thành, phát triển của các ngành nghề sản xuất trong thời gian qua đã thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, song cũng làm gia tăng nhanh chóng lượng chất thải rắn (CTR). Chất thải rắn tăng nhanh chóng về số lượng, với thành phần ngày càng phức tạp đã và đang gây khó khăn cho công tác quản lý, xử lý. Chính vì vậy cần có sự điều chỉnh phù hợp về quy hoạch CTR nhằm đáp ứng yêu cầu công tác bảo vệ môi trường trong tình hình mới.

Trung tâm Xử lý chất thải rắn tại huyện Hoành Bồ (Công ty CP Tập đoàn Indevco) đang được đẩy nhanh tiến độ thi công.

Hiện nay trên địa bàn tỉnh có 13 bãi chôn lấp CTR đang hoạt động, trong đó có 5 bãi chôn lấp hợp vệ sinh được thiết kế theo tiêu chuẩn bao gồm: Bãi chôn lấp CTR tại Hà Khẩu, bãi chôn lấp CTR Đèo Sen, bãi rác Quang Hanh, nhà máy xử lý và bãi chôn lấp Quảng Nghĩa, khu xử lý và chôn lấp CTR Khe Giang.

8 bãi chôn còn lại được hình thành theo kiểu tự phát, chưa được quy hoạch nên không đạt các tiêu chuẩn thiết kế kỹ thuật do Bộ Xây dựng ban hành; CTR nguy hại và CTR sinh hoạt không được phân loại mà đổ thẳng ra bãi chôn lấp. Các bãi rác không có hệ thống phân loại, tái chế. Các bãi chôn lấp này không có hệ thống lót đáy, hệ thống xử lý nước rác, hệ thống thoát khí cũng không có lớp phủ. Một số bãi rác dùng vôi bột trộn đất để phủ nhưng không đạt yêu cầu chất lượng. Mặt khác, khoảng cách các bãi chôn lấp này không đảm bảo cách ly với khu vực dân cư. Vì vậy, gây ô nhiễm môi trường nước, không khí cho các khu vực dân cư sinh sống xung quanh.

Trên địa bàn tỉnh cũng có một số lò đốt rác công suất nhỏ đã được đầu tư đối với vùng nông thôn, vùng sâu của tỉnh như lò đốt Nfi-05 công suất 120-450kg/h tại thôn Khe Hố, huyện Ba Chẽ là nơi riêng biệt, cách xa khu dân cư (1.800m so với khu 7). Công ty CP Môi trường và Xây dựng Toàn Thắng là đơn vị thu gom và vận chuyển (2chuyến/ngày) đến khu xử lý Khe Hố, CTR chở đến khu xử lý được phân loại thủ công rồi cho vào lò đốt, tỷ lệ rác được đốt cháy hoàn toàn, đạt 80-85% khối lượng (phần còn lại là một số rác vô cơ như thủy tinh, gạch, đá không đốt được) chất trơ khi phân loại và sau đốt được tập trung và chôn tại hố chôn lấp trong khu.

Ngoài khu xử lý Khe Hố tại huyện Ba Chẽ sử dụng lò đốt thì tại đảo Thanh Lân (Cô Tô) cũng được đầu tư 1 lò đốt nhưng phải sử dụng lưới điện 3 pha nên lò đốt không sử dụng được và đã xuống cấp nghiêm trọng. Một số lò đốt thủ công quy mô nhỏ cũng đang hoạt động tại khu vực nông thôn như: Thôn 5, thôn 6, xã Quảng Long, huyện Hải Hà. Lò đốt rác theo mô hình đốt rác thải khu dân cư do Đoàn Thanh niên Sở TN&MT phối hợp với Đoàn Thanh niên Khối các cơ quan tỉnh triển khai trên địa bàn tỉnh. Lò đốt rác được thiết kế với quy mô nhỏ, mỗi lò khoảng 1m2, đủ tiêu chuẩn hủy rác trong ngày cho 10-15 hộ dân. Mức phí xây dựng cho 1 lò đốt rác thủ công này khá thấp, chỉ từ 2-3 triệu đồng/lò.

Những lò đốt này góp phần giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường khi rác thải không được xử lý và đổ ra kênh mương, nhưng nhìn chung đó chỉ là giải pháp trước mắt khi các khu vực nông thôn chưa có hệ thống thu gom và vận chuyển đến cơ sở xử lý. Các lò đốt này vẫn không đảm bảo về chất lượng khí thải sau đốt nên nó chỉ có ích trong một thời gian nhất định, về lâu dài những lò đốt thủ công này sẽ bị loại bỏ và CTR sẽ được thu gom xử lý hợp vệ sinh tại các khu xử lý theo quy hoạch.

Tại các nơi không có các dịch vụ thu gom, xử lý chất thải đã xảy ra tình trạng đốt tại gia đình, đem đổ ra kênh, mương,.. gây ô nhiễm môi trường.

Rác thải được tập kết và xử lý bằng cách đốt gây ô nhiễm môi trường tại thôn 5, xã Hiệp Hòa, TX Quảng Yên.

Bên cạnh CTR sinh hoạt thì sự phát triển của ngành xây dựng thời gian qua, đặc biệt là xây dựng hạ tầng kỹ thuật trên địa bàn tỉnh tiếp tục gây những sức ép lớn đến chất lượng môi trường. Các dự án xây dựng tại khu vực ven bờ như: Công viên Đại Dương Hạ Long, khách sạn 5 sao tại đảo Hòn Rều, KCN Đầm Nhà Mạc, KCN Hải Hà... là nguồn phát thải lớn các CTR, đất đá và nước thải, đã và đang tạo ra một khối lượng lớn chất thải xây dựng trên địa bàn tỉnh, đặc biệt ở những khu vực đang có dự án phát triển, tuy nhiên cho đến nay, các cơ quan quản lý vẫn chưa kiểm soát được loại chất thải này.

Các nguồn phát sinh chất thải xây dựng (CTXD) chủ yếu từ hoạt động phá dỡ, dọn mặt bằng, cải tạo, xây dựng mới công trình hoặc nâng cấp hạ tầng kỹ thuật đô thị. Đơn cử như TP Hạ Long, khối lượng CTXD phát sinh khoảng 32.900 tấn/năm, chiếm 9,37% tổng khối lượng CTR phát sinh, khối lượng thu gom được sử dụng để đổ lấp các nơi trũng trong thành phố khoảng 19,25 tấn/ngày. Hiện nay tại một số khu dân cư, sau khi sửa chữa nhà, người dân tự thuê xe chở đi đổ thải. Việc đổ thải này chưa được quản lý chặt chẽ từ nguồn phát sinh đến khu xử lý đối với các đô thị nhỏ, CTXD trên địa bàn các đô thị chưa được phân loại mà được thu gom chung với CTR sinh hoạt và đưa đến các bãi chôn lấp CTR.

Là địa phương có tốc độ đô thị hóa nhanh hơn so với dự báo. Tỷ lệ đô thị hóa của Quảng Ninh liên tục tăng qua các năm, đạt tỷ lệ là 63,3% vào năm 2015 (so với trung bình toàn quốc là 33%). Điều này dẫn đến sự biến động lớn về dân số tại các đô thị, khối lượng phát sinh CTR sinh hoạt của đô thị tăng so với dự báo và chênh giữa CTR đô thị và nông thôn cũng khá lớn. Theo tính toán, dự báo khối lượng CTR sinh hoạt đô thị, dịch vụ - thương mại, nông thôn phát sinh tại các đô thị của Quảng Ninh đến năm 2050 khoảng 990.667 tấn, khối lượng CTXD phát sinh khoảng 315.167 tấn; CTR phát sinh tại các KCN khoảng 2,5 triệu tấn. Như vậy có thể thấy lượng CTR phát sinh khá lớn trong quá trình phát triển chung của tỉnh. Chính vì vậy việc điều chỉnh quy hoạch CTR trên địa bàn tỉnh là vấn đề tất yếu.

Theo lãnh đạo Sở Xây dựng và đơn vị tư vấn, các nội dung cần được điều chỉnh như: Rà soát lại các vị trí khu xử lý được quy hoạch trong quy hoạch chung của các địa phương theo giai đoạn phát triển đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Xác định rõ vị trí và phạm vi phục vụ của các khu xử lý CTR cho liên đô thị và quy hoạch các trạm trung chuyển CTR từ các đô thị lân cận đến khu xử lý; đa dạng hóa các loại hình công nghệ xử lý, tái chế CTR tại các khu xử lý tập trung; kết hợp giữa các công nghệ tái chế, với tiêu hủy chất thải trong xử lý chất thải; kết hợp xử lý CTR công nghiệp, khu xử lý tái chế CTXD trong quy hoạch các khu xử lý CTR tập trung… Qua đó góp phần xây dựng hệ thống quản lý CTR hiện đại, đảm bảo phát triển ổn định, bền vững của tỉnh.

Thu Trang