Quảng Ninh giải bài toán về môi trường và biến đổi khí hậu

Là một địa bàn phát triển năng động về KT-XH nhưng đi kèm với đó, Quảng Ninh đang phải đối mặt với rất nhiều mâu thuẫn và thách thức, đặc biệt là mâu thuẫn giữa việc khai thác than, phát triển công nghiệp nặng với phát triển du lịch, dịch vụ trên cùng một địa bàn; thách thức giữa phát triển công nghiệp hóa và đô thị hóa nhanh; thách thức giữa phát triển bền vững trước những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu và nước biển dâng cao…

Làm cách nào để Quảng Ninh có thể giải quyết các mẫu thuẫn này, đáp ứng mục tiêu phát triển tăng trưởng nhanh của địa phương?

NHỮNG THÁCH THỨC LỚN

Theo quy hoạch, để khai thác than lộ thiên, hàng năm ngành Than thải ra môi trường khoảng 300-500 triệu m3 đất đá và 100-250 triệu m nước thải; các trung tâm sản xuất công nghiệp (nhiệt điện, xi măng, đóng tàu, các khu công nghiệp, các khu đô thị lớn tập trung chủ yếu bên bờ Vịnh Hạ Long, Bái Tử Long). Do vậy nguy cơ ô nhiễm môi trường tại Quảng Ninh luôn trong tình trạng rất cao, đòi hỏi phải được khẩn trương khắc phục, nếu không sẽ ảnh hưởng lớn đến phát triển các ngành kinh tế có tính bền vững là du lịch, dịch vụ và kinh tế biển đảo.

Các đơn vị ngành Than đang tập trung đầu tư khai thác hầm lò thay cho lộ thiên nhằm đảm bảo mục tiêu phát triển sản xuất gắn với môi trường. (Ảnh: Đỗ Phương)

Cùng với đó, các ngành vận tải biển, cảng biển, lấn biển phát triển đô thị, nuôi trồng thủy sản trên địa bàn cũng là nguyên nhân gây ô nhiêm môi trường nước biển ven bờ, sông suối, diện tích bồi lắng do đất đá trôi lấp. Việc phát triển đô thị cùng với tình trạng rửa trôi đất đá xuống các vùng cửa sông và vùng nước ven bờ đã làm giảm diện tích rừng ngập mặn, tác động tiêu cực đến môi trường sinh thủy, hệ sinh thái biển và nguồn lợi thủy sản...

Về biến đổi khí hậu, Quảng Ninh hiện đang là một trong những địa phương chịu ảnh hưởng nhất từ biến đổi khí hậu. Theo cung cấp của Đài Khí tượng Thuỷ văn Quảng Ninh: Trong 55 năm qua, lượng mưa có xu hướng giảm khoảng 5% ở hầu hết các huyện, thị trong tỉnh, riêng khu vực Móng Cái, Hải Hà, Đầm Hà, Bình Liêu tăng, nơi tăng mạnh nhất là khu vực Cô Tô. Tổng lượng mưa trong những năm qua ở Quảng Ninh có xu thế giảm, nhưng những giá trị mưa rất lớn xuất hiện với tần suất lớn hơn và mức độ cũng khốc liệt, nặng nề hơn - Đây là một trong những hậu quả của biến đổi khí hậu.

TÌM GIẢI PHÁP MANG TÍNH BỀN VỮNG

Để giải bài toán về môi trường và biến đổi khí hậu thời gian qua, Quảng Ninh cũng đã xây dựng, thực hiện nhiều giải pháp. Giai đoạn từ năm 2010, tỉnh đã thực hiện các Quy hoạch quan trọng, đặc biệt là Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế-xã hội tỉnh, Quy hoạch tổng thể bảo vệ môi trường (bao gồm cả quy hoạch môi trường Vịnh Hạ Long và Đề án cải thiện môi trường tỉnh). Theo đó các nội dung "tăng trưởng xanh" đã được quán triệt trong suốt quá trình lập quy hoạch - là cơ sở cho khai thác những cơ hội, tiềm năng của những yếu tố bền vững và hạn chế tối đa những thách thức hạn chế Quảng Ninh đang gặp phải.

Tỉnh cũng đã ban hành Kế hoạch Triển khai chiến lược quốc gia về tăng trường xanh giai đoạn 2014-2020 với mục tiêu: Phát triển kinh tế nhanh, bền vững; chuyển dịch và tăng tốc độ phát triển kinh tế theo hướng công nghiệp “xanh”; kiểm soát ô nhiễm môi trường; nâng cao năng lực thích ứng với biến đổi khí hậu; hướng đến một nền kinh tế các-bon thấp, giảm phát thải và tăng lượng hấp thụ khí nhà kính....

Những quyết tâm của tỉnh trong việc thực hiện mục tiêu tăng trường xanh thời gian qua đã đem lại những kết quả, thể hiện rõ nét nhất là sự chuyển dịch mạnh mẽ về cơ cấu kinh tế của tỉnh. Nếu như năm 2011, thu ngân sách từ than chiếm 67% tổng thu ngân sách của Tỉnh thì đến năm 2016, con số này dưới 50%; về đóng góp trong GDP, năm 2011, khai thác than là hoạt động kính tế lớn nhất tại Quảng Ninh chiếm 25% tổng GDP toàn tỉnh, nhưng đến 2016, chỉ còn khoảng 17%. Trong khi đó, thu ngân sách từ du lịch lại có bước chuyển dịch tích cực: năm 2011, thu ngân sách từ du lịch chỉ chiếm 2,4% thì năm 2016 đã tăng lên hơn 5%. Đóng góp trong GDP cùa khu vực dịch vụ cũng tăng từ 34% lên hơn 44 %...

Quảng Ninh nói riêng và cả nước nói chung đang đi theo hướng phát triển các mô hình xanh trong các lĩnh vực. Trong đó, tiết kiệm năng lượng, tiết kiệm tài nguyên phải được coi trọng, đặt lên hàng đầu. Tuy nhiên, chúng ta mới đang ở giai đoạn tiếp cận, muốn đạt tới mục tiêu tăng trưởng xanh cần rất nhiều giải pháp đồng bộ. Ngoài việc đổi mới công nghệ sản xuất, tăng trưởng xanh cũng phải đi với tiêu dùng hợp lý, đảm bảo hiệu quả. Ví dụ, trong đời sống, phải nâng cao ý thức của người dân không sử dụng túi ni-long, sử dụng thực phẩm tiết kiệm, vừa đủ…

Được biết, trong 3 năm trở lại đây, Chính phủ đã hỗ trợ cho tỉnh hơn 130 tỷ đồng hỗ trợ trình thực hiện các giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu. Theo các chuyên gia, đối với 1 tỉnh ven biển như Quảng Ninh, để giải quyết vấn đề giảm thiểu ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu nên chú trong đến việc: Nghiên cứu giống cây trồng thích ứng với độ mặn cao; lựa chọn loài thủy sản nước lợ đưa vào nuôi trồng; xác định giải pháp khai thác du lịch phù hợp với nước biển dâng cao. Tỉnh nên sử dụng giải pháp kép “Xây mới, xây dựng đê biển chắn sóng kết hợp trồng rừng ngập mặn”. Hoặc nếu không xây đê thì cũng có thể trồng và phục hồi rừng ngập mặn để bảo vệ môi trường, tạo sinh kế cho người dân lâu dài.

Về giảm thiểu hiệu ứng nhà kính, quốc tế cũng dành khoản vốn đáng kể để hỗ trợ Việt Nam, tuy nhiên nguồn vốn này hầu hết ở Trung ương, có dành 1 phần thí điểm ở địa phương nhưng Quảng Ninh chưa được thụ hưởng. Nếu tỉnh có giải pháp đáp ứng được các yêu cầu … thì có thể tận dụng được nguồn vốn này.

Hồng Nhung