Khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH: Khi Công đoàn vào cuộc

Theo quy định của Luật BHXH sửa đổi (có hiệu lực từ ngày 1-1-2016), việc khởi kiện những doanh nghiệp nợ đọng, trốn đóng, chiếm dụng tiền BHXH, thuộc về tổ chức Công đoàn. Tổ chức Công đoàn có nhiệm vụ thu thập hồ sơ, đại diện cho người lao động khởi kiện ra toà những doanh nghiệp cố tình trốn đóng BHXH. Đây được coi là “chìa khoá” tháo gỡ những bất cập về tình trạng các doanh nghiệp nợ đọng BHXH.

Công ty CP Sản xuất vật liệu xây dựng Kim Sơn (TX Đông Triều) là một trong số doanh nghiệp nợ tiền BHXH kéo dài.

Tính đến hết tháng 11-2016, số tiền nợ đọng BHXH trong toàn quốc là 13.100 tỷ đồng, chiếm 5,6% tổng thu BHXH của cả nước. Trong đó, số nợ BHXH hơn 10.000 tỷ đồng, nợ BHYT hơn 2.400 tỷ đồng và nợ  BHTN là 572 tỷ đồng. Tại Quảng Ninh, tính đến hết năm 2016, tổng số nợ BHXH là 114 tỷ đồng, trong đó nợ đọng từ 3 tháng trở lên là 102 doanh nghiệp với số tiền 75 tỷ đồng, ảnh hưởng trực tiếp gần 5.000 công nhân lao động (CNLĐ). Nhiều doanh nghiệp nợ BHXH số tiền lớn, thời gian kéo dài, như: Công ty TNHH Âu Lạc Quảng Ninh (phường Tuần Châu, TP Hạ Long) nợ hơn 27 tháng, số tiền 10,1 tỷ đồng, ảnh hưởng tới 366 CNLĐ;  Công ty CP Sông Hồng 12 (TX Đông Triều) nợ 26 tháng, số tiền 1,5 tỷ đồng, ảnh hưởng tới 45 CNLĐ; Công ty CP Sản xuất vật liệu xây dựng Kim Sơn (phường Mạo Khê, TX Đông Triều) nợ 76 tháng, số tiền 8,1 tỷ đồng, ảnh hưởng tới 188 CNLĐ; Công ty CP Đầu tư xây dựng Thành Thắng (phường Bãi Cháy, TP Hạ Long) nợ 58 tháng, số tiền 3,2 tỷ đồng, ảnh hưởng tới 43 CNLĐ... Với một số lớn đơn vị nợ đọng BHXH kéo dài sẽ là khó khăn, thách thức rất lớn cho tổ chức Công đoàn trong việc khởi kiện doanh nghiệp.

Chia sẻ về vấn đề này, ông Đỗ Cao Thượng, Phó Chủ tịch LĐLĐ tỉnh, cho biết: Việc khởi kiện những doanh nghiệp ra toà là một thách thức rất lớn đối với tổ chức Công đoàn. Theo Luật BHXH quy định khởi kiện doanh nghiệp do công đoàn cơ sở (CĐCS) đại diện cho người lao động ở doanh nghiệp thực hiện. CĐCS đứng ra kiện doanh nghiệp ra toà vì nợ tiền BHXH của người lao động. Thực tế việc làm này có nhiều cái vướng, bởi chủ tịch CĐCS hưởng lương trực tiếp của doanh nghiệp, chịu sự chi phối, tác động của chủ doanh nghiệp. Chủ tịch CĐCS không phải là cán bộ chuyên trách hưởng lương của tổ chức Công đoàn mà là kiêm nhiệm hưởng lương của chủ doanh nghiệp. Vì thế, chủ tịch CĐCS không dám đứng ra kiện doanh nghiệp, điều đó sẽ dẫn tới mất việc làm của bản thân. Chưa kể mối quan hệ gia đình giữa chủ tịch CĐCS với chủ doanh nghiệp, nên khởi kiện ở cấp CĐCS rất khó triển khai. Do đó, khởi kiện chỉ thực hiện khi CĐCS uỷ nhiệm cho công đoàn cấp trên cơ sở là LĐLĐ cấp huyện, thành phố, thị xã, ngành để làm thủ tục tiến hành khởi kiện.

Mặt khác, trình độ chuyên môn của cán bộ CĐCS còn hạn chế, cán bộ cấp trên cơ sở bỡ ngỡ chưa được đào tạo pháp luật, thiếu kỹ năng khởi kiện. Việc tiến hành khởi kiện phải thông qua cơ quan BHXH, ngoài chứng cứ của BHXH cung cấp thì tổ chức Công đoàn phải xác minh lại thông tin, nên mất nhiều thời gian.

Nhằm tháo gỡ những khó khăn nêu trên, LĐLĐ tỉnh đã trực tiếp chỉ đạo các cấp công đoàn trực thuộc tăng cường giám sát cơ sở, đặc biệt những đơn vị, doanh nghiệp có nợ đọng BHXH. Ngay khi tiếp nhận khởi kiện, LĐLĐ tỉnh tăng cường công tác đào tạo kỹ năng khởi kiện cho cán bộ CĐCS và cấp trên cơ sở. Quảng Ninh được ghi nhận là tỉnh đầu tiên cả nước mở lớp đào tạo kỹ năng khởi kiện cho cán bộ công đoàn. Năm 2016, LĐLĐ tỉnh đã tổ chức 6 lớp đào tạo với 200 học viên tham gia, được các chuyên gia đầu ngành của TAND Tối cao trực tiếp truyền đạt. Đồng thời, phối hợp với Sở LĐ-TB&XH tỉnh và BHXH tỉnh ký kết chương trình hợp tác trong đó có việc khởi kiện doanh nghiệp nợ đọng BHXH.

Đến thời điểm hiện tại, các cấp công đoàn tỉnh đã hoàn thiện hồ sơ thủ tục khởi kiện các doanh nghiệp ra toà theo quy định. Ông Trần Danh Chức, Chủ tịch LĐLĐ tỉnh, cho biết: Hiện LĐLĐ tỉnh đã hoàn thiện hồ sơ của 6 doanh nghiệp có nợ đọng BHXH. Trong đó lựa chọn 2 doanh nghiệp có khả năng chi trả BHXH ra toà để đòi quyền lợi cho người lao động. Với sự vào cuộc quyết liệt của tổ chức Công đoàn trong việc đưa doanh nghiệp trốn đóng, chây ỳ, chiếm đoạt tiền BHXH ra toà, sẽ là giải pháp hữu hiệu giảm thiểu tình trạng nợ đọng BHXH hiện nay, đảm bảo, quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động.

Thành Dương