Chấm dứt hoạt động lò vôi thủ công: Cần cơ chế khuyến khích chuyển đổi nghề

Hình thành tự phát từ lâu đời, công nghệ lạc hậu, chủ yếu sản xuất theo phương pháp thủ công truyền thống, gây ô nhiễm môi trường, tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây mất an toàn lao động... đang là thực trạng chung của các lò vôi thủ công hiện nay trên địa bàn tỉnh.

Ô nhiễm môi trường từ các lò vôi

Theo thống kê, TP Uông Bí là địa phương có số lượng lò vôi thủ công nhiều nhất tỉnh với tổng số 44/64 lò, trong đó tập trung chủ yếu ở phường Phương Nam. Khoảng 3 năm nay, lò nung vôi của gia đình anh Vũ Văn Thương, đường Cẩm Hồng, khu Hồng Hà, phường Phương Nam vẫn hoạt động đều đặn với công suất 15-20 tấn/ngày theo kiểu lò đứng liên hoàn. Bình quân mỗi tháng gia đình anh Thương xuất bán hơn 400 tấn vôi. Mỗi năm, lò vôi thủ công đem lại thu nhập cho gia đình anh hơn 100 triệu đồng, tạo việc làm thường xuyên cho 15-20 lao động.

Theo ghi nhận của chúng tôi tại lò vôi này, điều kiện làm việc cũng như trang thiết bị của lao động tại lò vôi khá sơ sài: Đàn ông khi quai búa không có găng tay; phụ nữ làm nhiệm vụ phân loại vôi chỉ đội nón, che mặt kín mít nhờ chiếc khẩu trang chống nắng. Không khí làm việc ở đây vô cùng ngột ngạt do khí thải CO từ quá trình đốt than, bụi băng chuyền liên tục tỏa ra môi trường. Toàn bộ cây cối, đường đi, mái nhà đều phủ một lớp bụi trắng xóa. Theo quan sát, ô nhiễm chủ yếu phát sinh từ bụi vôi, bụi xỉ của lò vôi phát tán ra trong quá trình sàng lọc vôi và sàng xỉ vôi... Nằm cách khu vực sản xuất lò vôi khoảng 1 cây số, nhưng gia đình chị Vũ Thị Khái, khu Hồng Hà, phường Phương Nam cũng bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm môi trường. Chị chia sẻ: Việc vận chuyển vôi trên đường gây bụi làm ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống của những người dân chúng tôi. Nhất là các gia đình có con nhỏ, phải luôn đóng cửa để ngăn bụi, nhưng cũng không giảm được bao nhiêu. Cây cối, đồ đạc xung quanh đều phủ bụi. Rất mong các cơ quan, chính quyền sớm dừng hoạt động của lò vôi để đảm bảo sức khỏe cho người dân.

Có thể làm một phép tính đơn giản, mỗi khi đốt lò, ngoài phần củi để nhóm, mỗi lò vôi phải sử dụng từ 15 đến 16 tấn than cho một cột lò, thời gian nung kéo dài hai ngày. Như vậy, có thể thấy lượng khói thải ra môi trường rất lớn. Thực tế phần lớn các lò vôi thủ công trên địa bàn tỉnh đều của các hộ gia đình tự góp vốn đầu tư xây dựng, hình thành tự phát từ lâu đời, không được cơ quan thẩm quyền cấp phép, nên không xây dựng theo quy hoạch và quy chuẩn kỹ thuật; sử dụng công nghệ lạc hậu, do vậy quá trình sản xuất luôn phát tán một lượng khói, bụi lớn ra ngoài môi trường. Hiện nay, tất cả các lò vôi này không được cấp phép hoạt động, nên dẫn tới tình trạng mạnh ai nấy làm, mọi hoạt động mua bán đều không có hóa đơn nên không đóng góp trong phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Nghiêm trọng hơn, lò vôi xây dựng tràn lan trên đất chuyển đổi, đất sản xuất nông nghiệp mà chưa hề có thủ tục đất đai của cấp có thẩm quyền. Điều đáng nói là tình trạng trên đã tồn tại nhiều năm nay.

Cần lộ trình chấm dứt hoạt động các lò vôi thủ công

Quy hoạch phát triển công nghiệp vôi đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 theo Quyết định số 507/QĐ-BXD, ngày 27-4-2015 của Bộ Xây dựng quy định rõ, đến năm 2016 loại bỏ ít nhất 50% số lò vôi thủ công gián đoạn trên cả nước; đến năm 2020, xóa bỏ hoàn toàn các lò thủ công gián đoạn và thủ công liên hoàn trên phạm vi toàn quốc.

Để nâng cao hiệu lực công tác quản lý Nhà nước, thực hiện chỉ đạo của Bộ Xây dựng, ngăn ngừa những sự cố có thể gây hậu quả đáng tiếc, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 1460/KH-UBND về việc chấm dứt hoạt động các cơ sở sản xuất vôi bằng lò nung thủ công trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Theo đó, lộ trình giảm dần và đến hết năm 2018 chấm dứt hoàn toàn việc sản xuất vôi bằng các lò nung thủ công trên địa bàn tỉnh, đảm bảo kiểm soát an toàn vệ sinh lao động, giảm thiểu các tác động ô nhiễm môi trường. Trên cơ sở đó, các địa phương đã xây dựng kế hoạch chấm dứt hoạt động các cơ sở sản xuất vôi thủ công.

Đến thời điểm này trên địa bàn tỉnh còn 64 cơ sở sản xuất tập trung ở 4 địa phương: Hạ Long, Đông Triều, Quảng Yên và Uông Bí. Trong đó có 6 cơ sở đã dừng hoạt động sản xuất (Đông Triều: 2 cơ sở; Uông Bí: 4 cơ sở). Các lò sản xuất vôi được đầu tư là lò đứng thủ công liên hoàn, công suất thiết kế mỗi lò khoảng 3.000 tấn/lò/năm, giải quyết việc làm cho hơn 1.000 lao động. Tuy nhiên, tại các địa phương hiện nay việc thực hiện lộ trình giảm dần, tiến tới chấm dứt hoàn toàn hoạt động của các lò vôi thủ công đang gặp những khó khăn, vướng mắc. Ông Hoàng Huy Toàn, Phó Phòng Quản lý đô thị, TP Uông Bí, cho biết: Thời gian qua, thành phố cũng thông báo tới các chủ lò việc phải chấm dứt hoạt động của các lò vôi trong năm 2018. Tuy vậy, do hầu hết những người lao động làm việc tại các lò vôi đều ở độ tuổi từ 50-60, chỉ có số ít là thanh niên làm nhiệm vụ lái máy xúc. Vì vậy, khi chấm dứt hoạt động của lò vôi, việc chuyển đổi nghề cho số lao động này là một bài toán khó. Bởi nếu đưa số công nhân này vào các khu công nghiệp thì không đáp ứng yêu cầu do chưa được đào tạo nghề. Còn nếu chuyển sang thâm canh nông nghiệp chỉ giải quyết được một phần lao động. Không chỉ vậy, hầu hết các chủ lò vôi đều vay vốn ngân hàng để sản xuất với khoảng 70-80% giá trị tài sản. Có những lò mới được đầu tư từ năm 2015, nên việc thu hồi vốn, hoàn lại số tiền vay là rất khó.

Chính vì vậy, các địa phương cũng cần nghiên cứu có chính sách hỗ trợ chuyển đổi sản xuất, ngành nghề phù hợp với từng cơ sở, địa phương. Bên cạnh đó, chính quyền địa phương và các ngành liên quan cần quản lý, giám sát chặt chẽ, để các chủ lò vôi thực hiện việc xóa bỏ lò thủ công đúng theo lộ trình đã đề ra.   

Thu Trang