Nhiều lợi ích từ sử dụng cát nhân tạo

Trên thế giới, cát nhân tạo đã được dùng thay thế cho cát tự nhiên từ khá lâu. Ngoài việc bù đắp vào phần cát thiên nhiên bị cạn kiệt, thì cát nhân tạo có những tính chất đặc biệt để làm ra các loại bê tông khác nhau, như bê tông asphalt dùng cho những công trình chịu tải trọng thay đổi liên tục, như: Đường, bến cảng, sân bay; bê tông nhựa macrosell; bê tông đầm lăn sử dụng làm chặt bằng thiết bị rung lèn cho các công trình giao thông, đập thuỷ điện hay bê tông mác cao. Ở Việt Nam, tại một số tỉnh, thành như Đồng Nai, Bình Dương cũng đã sử dụng cát nhân tạo cho các công trình như đường giao thông, cảng biển, sân bay...

Sản xuất cát nhân tạo tại Công ty CP Thiên Nam.

Tại Quảng Ninh, cát nhân tạo đã được Công ty CP Thiên Nam (TP Cẩm Phả) nghiên cứu sản xuất từ xỉ thải. Sau gần 2 năm triển khai thực hiện, đến nay cát nhân tạo lấy nguyên liệu từ xỉ thải của Công ty CP Thiên Nam đã khẳng định được những ưu việt của nó trong lĩnh vực vật liệu xây dựng và bảo vệ môi trường. Sản phẩm cát nhân tạo của Thiên Nam được Viện Vật liệu (Bộ Xây dựng) giám định chất lượng đạt quy chuẩn 16 TCVN 9025-2012, đồng thời được các chuyên gia trong ngành xây dựng đánh giá là hạt cát đồng đều hơn cát tự nhiên, có thể điều chỉnh mô dun và tỷ lệ thành phần hạt cho các loại bê tông khác nhau, cho phép tiết kiệm xi măng, nhựa đường, rút ngắn thời gian thi công và tăng tuổi thọ công trình. Đặc biệt giá cát của Thiên Nam rẻ hơn cát tự nhiên 18%. Cụ thể, theo công bố giá vật tư, vật liệu, máy móc thiết bị xây dựng  quý IV-2016 của Sở Xây dựng, tại TP Hạ Long giá cát bê tông sông Lô là 370.000 đồng/m3, cát nhân tạo có giá thành là 343.000 đồng/m3, rẻ hơn 27.000 đồng/m3 so với cát tự nhiên, chưa kể sử dụng cát nhân tạo còn góp phần bảo vệ môi trường.

Theo Đề án đảm bảo môi trường, ngành Than đang được triển khai thì khái toán kinh phí thực hiện các công trình đảm bảo môi trường ngành Than trọng điểm giai đoạn 2016-2020 trên 4.000 tỷ đồng. Dự án thu hồi chế biến đá cát kết tại các vị trí đầu tầng thải tại khu vực bãi thải Đông Cao Sơn của Công ty CP Thiên Nam đã góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường, tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước, giảm giá trị đầu tư các công trình xây dựng. Dự án đi vào hoạt động góp phần giảm tải cho bãi thải Đông Cao Sơn, hạn chế đất đá trôi lấp bồi lắng sông suối khu vực, sạt lở bãi thải, ô nhiễm nguồn nước mặt. Đồng thời bù đắp nguồn cát xây dựng đang thiếu hụt trên địa bàn tỉnh, nhất là trong giai đoạn tỉnh Quảng Ninh đang xúc tiến, đầu tư rất nhiều công trình xây dựng lớn, trọng điểm như: Dự án đường cao tốc Hạ Long - Móng Cái, dự án cải tạo, nâng cấp QL18A (các đoạn Uông Bí - Bắc Ninh và Hạ Long - Mông Dương), dự án Cảng hàng không Quảng Ninh và một số dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng khác. Việc Công ty CP Thiên Nam đề nghị thu gom đá cát kết thải ở bãi thải Đông Cao Sơn để tận dụng nguồn tài nguyên đáp ứng nhu cầu vật liệu trên địa bàn tỉnh phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 128/NQ-HĐND ngày 14-3-2014 của HĐND tỉnh và Quy hoạch thăm dò, khai thác và sử dụng khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường và khoáng sản phân tán nhỏ lẻ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Theo đó, tỉnh có chủ trương ưu tiên, khuyến khích các dự án khai thác, sử dụng khoáng sản không truyền thống để sản xuất cát xây dựng nhằm giải quyết nguồn thiếu hụt cát xây dựng trên địa bàn tỉnh như: Tận dụng nguồn đá vụn trong chế biến đá xây dựng (ryolit, cát kết); sử dụng cuội sỏi khu vực miền Đông để nghiền sàng làm cát xây dựng; tận dụng nguồn đá cát kết, cuội kết trong đá thải các mỏ than để nghiền, sàng, rửa thành cát xây dựng...

Hiện nay một số nhà thầu chuyên nghiệp đã ký hợp đồng sử dụng loại cát xây dựng trong những công trình trọng điểm như: Cao tốc Hạ Long - Vân Đồn, Cảng hàng không Quảng Ninh... Tuy nhiên, anh Vũ Đình Kiên, Giám đốc Công ty CP Thiên Nam, cho biết: Cát nhân tạo đang gặp phải những khó khăn, nguyên nhân cơ bản là do tập quán và thói quen xây dựng, mặc dù so với giá cát tự nhiên, giá cát nhân tạo của Công ty CP Thiên Nam được Sở Xây dựng công bố rẻ hơn 18%. Nguồn nguyên liệu để sản xuất loại cát xay này trên địa bàn tỉnh khá dồi dào. Nếu có thể sản xuất và cung ứng loại cát xay này ra thị thường với khối lượng lớn, sẽ làm giảm đáng kể nạn “cát tặc”. Vì thế, để nhân rộng mô hình sản xuất cát nhân tạo, mong tỉnh và các sở, ngành quan tâm hơn, nhất là tiêu thụ sản phẩm và tạo công ăn việc làm cho người lao động, qua đó tạo nguồn thu cho ngân sách của tỉnh và góp phần cải thiện môi trường tại các khu vực bãi thải của ngành Than. Theo tính toán hằng năm, Quảng Ninh có trên 200 triệu m3 đất đá thải, là gánh nặng đối với ngưỡng chịu tải của môi trường, làm gia tăng nguy cơ trôi lấp bồi lắng sông suối, sạt lở bãi thải, ô nhiễm nguồn nước mặt... Sử dụng cát nhân tạo không những mang lại lợi ích kinh tế cho các doanh nghiệp vì giá thành rẻ, tăng tuổi thọ và độ bền cho công trình, mà còn góp phần quan trọng bảo vệ môi trường, vì vậy rất cần khuyến khích các doanh nghiệp đơn vị sử dụng.

Hiểu Trân