Kỷ luật và đồng tâm, chúng ta nhất định thắng!

Công nhân mỏ Quảng Ninh ra đời rất sớm, triều đình nhà Nguyễn bán khu mỏ cho tư bản thực dân Pháp. Chúng cướp ruộng vườn, nương rẫy, cắm cột mốc nhượng địa. Công ty Pháp mỏ than Bắc Kỳ (SFCT) từ Đông Triều, Mạo Khê đến Kế Bào, mọi thứ trên đất đều là của chúng. Chúng lập ra đại lý hành chính, giám binh, mật thám, nhà tù, trại giam... Chúng biến những người công nhân mỏ thành những cu li mỏ theo cách gọi khinh miệt. Họ phải làm việc dưới roi vọt trên những tầng than cao vút, nắng cháy lưng, mưa dầm gió bấc cắt da, cắt thịt, phải leo dốc núi 580 bậc hoặc chui vào lò sâu chật hẹp, không có phương tiện bảo hộ lao động. “Sống làm phu mỏ, chết bỏ gốc sim”, “bước vào hầm mỏ như lê vào tù”.

Tượng đài thợ mỏ tại Quảng trường 12-11 (Cẩm Phả). Ảnh: Trần Minh

Ca dao thợ mỏ thời tây đã cay đắng thốt lên như vậy. Họ sống trong những lán trại tre nứa chật hẹp, tối tăm thành những khu vực biệt lập, khác với công nhân ở thành phố lớn sống xen kẽ trong nội thành và ngoại ô. Nhưng chính đặc điểm đó sớm xuất hiện những hình thức đấu tranh mang tính đặc thù: Đình công, bãi công. Cuộc đấu tranh với quy mô lớn và mãnh liệt nhất là cuộc tổng bãi công năm 1936. Truyền đơn, áp phích, khẩu hiệu “kỷ luật và đồng tâm - chúng ta sẽ thắng” lan nhanh, thấm sâu trong công nhân mỏ. Những ngày cuối cuộc tổng bãi công nhiều gia đình bị đói, tiền hết, gạo không, tiểu thương các phố quyên góp ủng hộ, khẩu hiệu chia sẻ gạo ăn phát ra, mọi người góp từng nắm gạo cuối cùng nấu cháo ăn chung thề sẽ đấu tranh quyết liệt. Thợ mỏ đồng loạt nghỉ việc, những cuộc mít tinh, biểu tình nổ ra. Tiếng hô kỷ luật và đồng tâm chúng ta nhất định thắng lay động khu mỏ, bọn thực dân hoảng hốt, kinh hoàng: Cuối cùng bọn chủ mỏ phải tuyên bố chấp nhận những yêu sách của công nhân. Cuộc tổng bãi công thắng lợi rực rỡ. Báo Le Travail lúc đó đã viết bài ca ngợi cuộc đấu tranh: Họ đã tỏ ra tinh thần đoàn kết vô sản vô cùng tốt đẹp. Họ đã đấu tranh trong bình tĩnh và kỷ luật, đấu tranh với một ý chí không gì lay chuyển nổi của giai cấp vô sản. Đây là đặc tính chủ yếu đã toát ra từ trong cuộc tổng bãi công đáng khâm phục của thợ mỏ và kết luận: Lần đầu tiên ở Đông Dương giai cấp vô sản đã đạt được thắng lợi rực rỡ. Lần đầu tiên kỷ luật vô sản đã thắng sự kháng cự của bọn chủ mỏ.

Tám năm sau cuộc tổng bãi công 1936, đã xuất hiện Đệ tứ chiến khu (ở Đông Triều) mà nòng cốt là công nhân mỏ. Xưởng cơ khí Mạo Khê bí mật sản xuất và sửa chữa vũ khí cho chiến khu. Chín năm trường kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp trở lại xâm lược nước ta, trong vùng mỏ bị tạm chiếm, bọn chủ mỏ Pháp trở lại khai thác than để đóng góp với đế quốc Pháp “lấy chiến tranh nuôi chiến tranh” công nhân mỏ đã thường xuyên phá hoại kinh tế địch. Đổ axit vào làm hỏng máy, trộn đất đá vào than... Hiệp định đình chiến được ký kết, thực dân Pháp chủ trương chuyển những máy móc hiện đại vào miền Nam, công nhân mỏ đã đấu tranh giữ lại những máy móc đó chờ Chính phủ ta vào tiếp quản khu mỏ. Trong cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân của giặc Mỹ, mở đầu cuộc đọ sức công nhân mỏ và quân dân Quảng Ninh đã đánh cho địch thất bại nhục nhã; 3 máy bay bị bắn rơi, tên trung uý Anvoret - phi công đầu tiên của Mỹ bị bắn trên miền Bắc ở Quảng Ninh.

Những năm chống chiến tranh phá hoại huỷ diệt bằng không quân của giặc Mỹ và những ngày hoà bình khôi phục và phát triển kinh tế nhiều khó khăn, gian khổ, phức tạp nhưng nhiều đoàn nghiên cứu, nhà báo của trung ương và tỉnh bạn đến Quảng Ninh đều nói: Đến khu mỏ chúng tôi thấy an tâm nhiều về tinh thần lao động, ý thức chính trị, truyền thống đoàn kết đồng tâm của giai cấp công nhân và Đảng bộ, nhân dân Vùng mỏ.

Bác Hồ lúc sinh thời luôn dành sự quan tâm đặc biệt cho Quảng Ninh. Trong nhiều lần về thăm Bác luôn khen ngợi những thành tựu của tỉnh, chỉ ra những mặt còn khiếm khuyết và mong muốn Quảng Ninh ngày càng giàu đẹp văn minh. Thành công của Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lần thứ XIV vừa qua có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với sự phát triển của tỉnh trong những năm tới. Báo cáo của Ban Chấp hành Đảng Bộ tỉnh khoá XIII đã khẳng định: “Tỉnh Quảng Ninh đang đứng trước những cơ hội phát triển mới. Với truyền thống đoàn kết, “kỷ luật và đồng tâm”, với kinh nghiệm, trí tuệ và những thành quả đã đạt được trong nhiều kỳ qua. Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIII khẳng định quyết tâm của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc trong tỉnh nỗ lực phấn đấu, vượt qua mọi khó khăn, thử thách thực hiện các nhiệm vụ, mục tiêu đề ra cho giai đoạn 2015-2020 để Quảng Ninh trở thành tỉnh dịch vụ, công nghiệp, thực sự là địa bàn động lực, một cực tăng trưởng của miền Bắc”.

Phát huy truyền thống “kỷ luật và đồng tâm” trong tình hình hiện nay chính là nêu cao trách nhiệm cá nhân, nỗ lực hoàn thành nhiệm vụ, trách nhiệm xã hội của người công dân để đóng góp vào sự phát triển sự nghiệp chung, xây dựng Quảng Ninh giầu đẹp, văn minh như mong muốn của Bác Hồ kính yêu, đồng hành cùng ngành than, phát huy những giá trị truyền thống, khắc phục khó khăn, nỗ lực cống hiến nhiều hơn trong công cuộc tái cơ cấu, xây dựng Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) ngày một phát triển bền vững, khơi dậy tiềm năng của đất nước.

NGUYỄN HUY TRỢ

(Nguyên Tổng Biên tập
Báo Quảng Ninh)