Cơ chế tự chủ đối với đơn vị sự nghiệp công lập trên địa bàn tỉnh: Cần cơ chế, chính sách đồng bộ

Sáng 17/9, tại TP Hạ Long, Sở Tài chính Quảng Ninh - Học viện Tài chính phối hợp tổ chức hội thảo Cơ chế tự chủ đối với đơn vị sự nghiệp công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh: Thực trạng và khuyến nghị. Tới dự có PGS TS Nguyễn Ngọc Cơ, Giám đốc Học viên Tài chính, cùng đông đảo các nhà khoa học, các chuyên gia tài chính và các đơn vị sự nghiệp công  trên địa bàn tỉnh.

Quang cảnh hội thảo.

60 đơn vị sự nghiệp công lập được giao quyền tự chủ

Thời gian qua, cùng với các địa phương trong cả nước, Quảng Ninh đã tập trung từng bước triển khai các Nghị định của Chính phủ về công tác tài chính với các đơn vị sự nghiệp như: Nghị định số 43/2006/NĐ-CP về cơ chế tự chủ đơn vị sự nghiệp; tiếp đến là Nghị định 16/2015/CP-NĐ của Chính phủ về cơ chế tự chủ các đơn vị sự nghiệp công lập, với mục tiêu mở rộng quyền tự chủ tài chính, tăng cường công tác xã hội hóa nguồn lực tài chính, giảm bớt phần bao cấp của Ngân sách Nhà nước đối với các đơn vị sự nghiệp công lập. Trên cơ sở đó, Quảng Ninh đã tích cực triển khai thực hiện và từng bước đạt được kết quả nhất định. Năm 2014, Quảng Ninh đã xây dựng và triển khai thực hiện Đề án đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng; tinh giản bộ máy, biên chế thì nhiệm vụ đổi mới khu vực sự nghiệp công, giao quyền tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp của tỉnh tiếp tục đẩy mạnh với quan điểm chỉ đạo: Nhà nước chỉ làm những gì mà nhân dân và doanh nghiệp không thể làm được. Đến nay tỉnh đã có 60 đơn vị sự nghiệp công lập được giao quyền tự chủ với mức tự chủ tài chính từ 20% đến 100% chi thường xuyên, trong đó: 27 đơn vị tự chủ 100%, 21 đơn vị tự chủ 50%, 7 đơn vị tự chủ 30%, 5 đơn vị tự chủ 20% về tài chính. Việc giao tăng quyền tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp công trên địa bàn tỉnh trong thời gian qua đã mở rộng quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị sự nghiệp công, thúc đẩy các đơn vị chủ động hơn, năng động hơn trong việc chuyển đổi cơ chế hoạt động, tích cực khai thác nguồn thu, đổi mới cơ chế quản lý tài chính hiệu quả trong đơn vị, tạo điều kiện cho người dân được tiếp cận nhiều hơn các dịch vụ công có chất lượng cao, góp phần cải thiện từng bước thu nhập của người lao động…

Đồng chí Trịnh Thị Minh Thanh, Giám đốc Sở Tài chính báo cáo tình hình giao quyền tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp công lập trên địa bàn tỉnh.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, thì vẫn còn số đơn vị hưởng NSNN vẫn cao (61% đơn vị sự nghiệp NSNN cấp toàn bộ) kinh phí hoạt động thường xuyên do NSĐP gánh); trong quá trình thực hiện giao quyền tự chủ cho đơn vị sự nghiệp vẫn còn những hạn chế, vướng mắc: Tỷ lệ giao tự chủ về tài chính cho các đơn vị chưa phù hợp với khả năng nguồn thu, chưa khuyến khích được đơn vị sự nghiệp vượt lên tự chủ tài chính ở mức độ cao hơn. Một số đơn vị vẫn còn tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào NSNN, chưa chủ động trong việc đổi mới cơ chế hoạt động của đơn vị mình, chưa chủ động sắp xếp lại tổ chức bộ máy, nhân sự… dẫn đến chưa cân đối được thu chi ngân sách, chưa tăng được thu nhập cho người lao động, thậm chó có đơn vị còn nợ lương, nợ BHXH…

Cần cơ cấu lại các đơn vị công và đặt hàng dịch vụ cho các đơn vị

Tại hội thảo, đại diện các ngành Y tế, NN&PTNT, Đoàn nghệ thuật cải lương Quảng Ninh, huyện Đông Triều đã báo cáo về thực trạng, khó khăn và giải pháp thực hiện tự chủ kinh phí đối với các đơn vị sự nghiệp của ngành, địa phương. Trên cơ sở đó nhiều ý kiến của các nhà khoa học, các chuyên gia tài chính và các đơn vị sự nghiệp công lập trên địa bàn tỉnh đã tập trung phân tích, làm rõ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm, từ đó, chỉ ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công. Tự chủ trong 2 ngành Giáo dục và Y tế được quan tâm nhiều nhất, bởi đây là 2 ngành chiếm số lượng nhân lực đông  cũng như sử dụng ngân sách nhà nước lớn.

PGS-TS Phạm Ngọc Dũng, Phó Trưởng Khoa Tài chính công đề xuất giao quyền tự chủ đồng bộ cho các cơ sở đào tạo.

Theo PGS-TS Phạm Ngọc Dũng, Phó Trưởng Khoa Tài chính công, Học viện Tài chính khi thực hiện tự chủ, các cơ quan quản lý nhà nước chưa thực sự giao quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục, việc giao quyền tự chủ chưa đồng bộ, những quy định cứng trong Nghị định và sự “ôm đồm” của các Bộ đã gây khó khăn cho các trường trong việc tăng thu. Mà nguồn thu của các trường phụ thuộc vào số lượng sinh viên, học phí, loại hình đào tạo cung cấp dịch vụ ra xã hội. Nhưng số lượng sinh viên lại hoàn toàn phụ thuộc vào định mức của Bộ GD&ĐT. Bên cạnh đó hiện rất nhiều trường mới mở ra, các trường cạnh tranh về số lượng tuyển sinh nên rất khó tuyển sinh viên, mở rộng đào tạo và tăng doanh thu… Hiện Nghị định 16/2015/NĐ-CP đã thay thế Nghị định 43 tuy nhiên vẫn chưa đi vào cuộc sống. Vì thế, trước mắt, cần quy hoạch lại tổ chức, mạng lưới các trường; xác định rõ chức năng nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục, Bộ GD&ĐT chỉ quản lý chứ không nên “ôm đồm” nhiều nhiệm vụ. Đồng thời giao quyền tự chủ đồng bộ cho các cơ sở đào tạo, tự chủ về thực hiện nhiệm vụ, tự chủ biên chế, tổ chức bộ máy, tự chủ tài chính.

TS Nguyễn Hồng Hạnh, Hiệu trưởng trường Cao đẳng Y tế Quảng Ninh đồng tình với cơ chế tự chủ trong các đơn vị giáo dục bởi, tự chủ là xu hướng tất yếu để giảm bớt nợ công, nâng cao tính cạnh tranh, tính năng động của các trường. Tuy nhiên, khi tự chủ các trường sẽ phải tăng học phí. Vì thế, nhà nước, tỉnh cần xác định tự chủ nửa với hay tự chủ hoàn toàn. Nếu không có sự đồng bộ về cơ chế chính sách, trường tự chủ, trường không thì những trường đã thực hiện tự chủ sẽ “chết chắc”, học sinh sẽ lựa chọn những trường đào tạo cùng ngành đó mà học phí thấp hơn để học.

PGS-TS Hoàng Thị Thúy Nguyệt, Trưởng Bộ môn Quản lý Tài chính công cho rằng thực hiện tự chủ cần có lộ trình.

Chia sẻ với những khó khăn của các đơn vị sự nghiệp công lập trong công tác tự chủ, PGS-TS Hoàng Thị Thúy Nguyệt, Trưởng Bộ môn Quản lý Tài chính công, Học viện Tài chính cho rằng muốn các đơn vị tự chủ phải có lộ trình. Việc tự chủ trong các đơn vị, nhất là ngành Giáo dục, Y tế cần tính đến lợi ích người dân, đặc biệt là người nghèo sẽ bị tổn thương, các chế độ, chính sách cho người nghèo sẽ bị ảnh hưởng. Vì thế, cần phải xây dựng danh mục dịch vụ nào nhà nước cấp tiền toàn bộ, danh mục dịch vụ nào cấp một phần, danh mục dịch vụ nào không cấp hoàn toàn. Song song với đó là nâng cao nhận thức từ người dân đến CBCC về lộ trình tự chủ tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập. Tỉnh Quảng Ninh cũng phải có đánh giá hiệu quả, chất lượng dịch vụ của các đơn vị công để có tiêu chí phân bổ đầu tư ngân sách.

PGS-TS Nguyễn Văn Ái: Cần cơ cấu lại các đơn vị công; nhà nước cần đặt hàng cho các đơn vị dịch vụ công.

“Cần cơ cấu lại các đơn vị công; nhà nước đặt hàng cho các đơn vị dịch vụ công”, đó là đề xuất của PGS-TS Nguyễn Văn Ái. Theo PGS Ái thì Quảng Ninh còn rất nhiều đơn vị nữa đang thụ hưởng ngân sách. Nghị định 16 của Chính phủ đã đặt ra vấn đề cần quan tâm đến việc đặt hàng dịch vụ công. Vì thế, cơ quan nhà nước ở tỉnh cần đặt hàng cho các đơn vị sự nghiệp. Mà để đặt hàng được thì phải chuẩn hóa các danh mục đặt hàng. Giá cả phải dựa trên sự tham khảo của cơ sở chứ nếu chỉ áp giá theo Nghị định thì đó là giá chủ quan. Quảng Ninh cũng phải đặt vấn đề đặt tái cơ cấu lại các đơn vị sự nghiệp. Nhưng trước hết muốn tái cơ cấu lại phải xem lại mục tiêu tồn tại của các đơn vị sự nghiệp công lập, trong bối cảnh hiện tại, chúng ta nên dựa trên nhu cầu bức thiết của xã hội, trên cơ sở đó đặt ra vấn đề tái cơ cấu.

TS Nguyễn Minh Phong: Áp dụng cơ chế tự chủ cần tránh sự cực đoan

TS Nguyễn Minh Phong, Phó Vụ truởng - Phó Ban tuyên truyền lý luận-Báo Nhân dân cho rằng, cần quán triệt vì sao phải tự chủ hóa nhiều hơn. Một trong những lý do cần tự chủ hóa là chi ngân sách nhà nước đã quá giới hạn. Tỷ trọng chi lương cho đơn vị sự nghiệp chiếm gần 39% tổng chi lương toàn hệ thống. Như vậy thì đất nước không thể phát triển mạnh. Tuy nhiên, thực hiện thế nào để tự chủ không gây ra tình trạng lạm dụng, tạo ra làn sóng tăng giá trong các dịch vụ đặc biệt trong lĩnh vực y tế, giáo dục. Tăng giá sẽ kéo theo lạm phát, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân; quản lý tài sản công cũng có thể bị thất thoát, dễ dẫn đến sự mập mờ… Vì thế, việc áp dụng cơ chế tự chủ cần tránh sự cực đoan, áp đặt của ngành Tài chính; tránh sự cực đoan duy ý chí, bất chấp những quy luật và quy trình kinh tế; cần phải có danh mục các dịch vụ tự chủ và có danh mục loại trừ tự chủ để tránh cực đoan nhưng bên cạnh đó cần có chính sách đặc thù để đảm bảo lợi ích hài hòa cho người dân, giảm áp lực về an sinh xã hội. Thế nhưng, cùng với đó, cũng cần loại ngay khỏi danh mục tự chủ một số dịch vụ.

Hầu hết các đại biểu đều nêu ra những bất cập về cơ chế chính sách của nhà nước về công tác tự chủ, các nguyên tắc trong tự chủ tài chính; bất cập tự chủ về biên chế, tổ chức bộ máy, tự chủ về tài chính. Qua đó đưa ra các biện pháp vận dụng vào Quảng Ninh như: cơ cấu lại đơn vị sự nghiệp công; xác định loại hình, danh mục dịch vụ công để giao tự chủ; giao tự chủ thế nào; lộ trình và kế hoạch tự chủ; khi giao tự chủ thì trong thời gian gioa thời cần có sự hỗ trợ ban đầu cho các đơn vị tự chủ để các đơn vị có thể gây dựng được cơ sở ban đầu… Khi hiện tự chủ, cần dựa trên luật để thực hiện tự chủ nếu không sẽ dẫn đến kiện cáo, tranh chấp. Tuy nhiên, các đại biểu đều khẳng định, đã đến lúc chúng ta cần phải nhìn vào bản chất, sức ép của vấn đề tự chủ để thực hiện hiệu quả. Các đơn vị cần phát huy hiệu quả, đổi mới dịch vụ công để cung cấp cho thị trường. Cung cấp dịch vụ như doanh nghiệp nhưng trên cơ sở đảm bảo hài hòa lợi ích của nhân dân.
 

  Thanh Hằng