Vì sao doanh nghiệp nhỏ và vừa khó "lớn"?

Theo Sách Trắng doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam năm 2014 do Bộ Kế hoạch và Đầu tư công bố, có tới 97,6% doanh nghiệp (DN) đang hoạt động tại Việt Nam là DN nhỏ và vừa (DNNVV), giữ vai trò quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế. Báo cáo PCI 2015 đã dành một chương để phản ánh ý kiến của các DNNVV về môi trường kinh doanh trên cơ sở kết quả khảo sát DN. 

Khảo sát PCI 2015 cho thấy có tới 77% DN siêu nhỏ và 69% DN nhỏ đi lên từ mô hình hộ kinh doanh. Các DN dân doanh phần lớn vẫn quẩn quanh ở thị trường nội địa. Chỉ có 3% DN siêu nhỏ, 4% DN nhỏ và gần 9% DN quy mô vừa có khách hàng là cá nhân, DN ở nước ngoài.

Ngay cả các DN lớn, chỉ có 24% là vươn được ra thị trường nước ngoài. Kết quả này góp phần lý giải cho tỷ trọng 70,7% của khối DN FDI trong tổng giá trị xuất khẩu của nước ta năm 2015.

DNNVV gặp nhiều khó khăn khi mở rộng sản xuất, kinh doanh. Khoảng 20% DN siêu nhỏ và 14% DN quy mô nhỏ và vừa nhận thấy những cơ hội thị trường kém hơn so với kỳ vọng ban đầu, trong khi đó con số này của các DN quy mô lớn là 6%. Khoảng 32% DN siêu nhỏ, 29% DN nhỏ và DN quy mô vừa cho biết khả năng cạnh tranh trên thị trường tệ hơn so với kỳ vọng, con số này của các DN quy mô lớn là 22%.

Thực tế cho thấy kết quả sản xuất, kinh doanh của DNNVV năm 2014 kém hơn nhiều so với các DN lớn. Tỷ lệ các DNNVV thua lỗ tương đối cao: 32% DN siêu nhỏ, 17% DN nhỏ và 16% DN quy mô vừa đã mất vốn trong năm gần nhất, trong khi chỉ khoảng 10% DN lớn cùng chung cảnh ngộ này.

Vì vậy, mức độ lạc quan thấp, chỉ có 43% DN siêu nhỏ, 54% DN nhỏ cho biết dự kiến mở rộng quy mô kinh doanh trong 2 năm tiếp theo. Đối với các DN quy mô vừa và DN quy mô lớn, con số này đều là 66%.
DNNVV còn gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận nguồn đất đai, vốn, khó khăn trong nắm bắt thông tin chính sách và pháp luật, chịu gánh nặng về chi phí không chính thức, chưa được hưởng các dịch vụ hỗ trợ kinh doanh chất lượng cao với chi phí phù hợp.

Nhận định về môi trường kinh doanh tại các địa phương năm 2015, DNNVV có cảm nhận tiêu cực hơn các DN lớn trên một số lĩnh vực tiếp cận đất đai, tính minh bạch, cạnh tranh bình đẳng và hỗ trợ DN. 87% DNNVV có đất, mặt bằng sản xuất, kinh doanh song chỉ một nửa trong số này có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Chỉ 22% DN siêu nhỏ, 24% DN nhỏ và 29% DN quy mô vừa đánh giá mức độ ổn định của mặt bằng sản xuất, kinh doanh là cao hoặc rất cao; tỷ lệ này ở các DN quy mô lớn là 31%.

Khoảng 75% DNNVV cho biết họ phải cậy nhờ đến các mối quan hệ để tiếp cận thông tin. Bên cạnh đó, 54% DN siêu nhỏ và nhỏ cho biết "thỏa thuận về các khoản thuế phải nộp với cán bộ thuế là công việc quan trọng trong kinh doanh". Khoảng 65% DN nhỏ và siêu nhỏ cho biết việc phải thường xuyên chi trả chi phí không chính thức.

Mặt khác, DNNVV cũng khó tiếp cận các dịch vụ hỗ trợ DN. Chỉ 20 - 30% DN cho biết đã từng sử dụng các dịch vụ này. Ngoài ra, chỉ 51 - 61% DN nhỏ và vừa có thông tin về các chính sách ưu đãi của các cơ quan trung ương và địa phương, thấp hơn nhiều so với nhóm DN lớn (77%).

Về thanh tra, kiểm tra thì 74% DN từng đón tiếp các đoàn thanh kiểm tra trong tất cả các lĩnh vực. Có một hiện tượng đáng lo ngại là các DN có quy mô càng lớn, gánh nặng về thanh kiểm tra càng cao. Các DNNVV thông thường phải tiếp đón một vài cuộc thanh kiểm tra trong năm. Với các DN quy mô lớn là khoảng 3 cuộc. 25% DN siêu nhỏ, DN nhỏ và 30% DN vừa cho biết nội dung thanh kiểm tra bị trùng lặp.

Báo cáo cho thấy thực tế đáng lo ngại là quy mô DN càng lớn thì gánh nặng về thủ tục hành chính, thanh, kiểm tra của các cơ quan nhà nước càng gia tăng.

Để thúc đẩy sự phát triển của DNNVV, cần tháo gỡ những khó khăn và rào cản mà nhóm DN này đang gặp phải. Cụ thể, cần thiết kế các chính sách hỗ trợ phù hợp với các giai đoạn phát triển của DN; nâng cao hiệu quả công tác thông tin về chính sách, pháp luật liên quan; cải thiện chất lượng các dịch vụ hỗ trợ DN, trong đó cần xác định đúng đối tượng thụ hưởng; các tỉnh, thành phố cần tiếp tục rà soát, cắt giảm các thủ tục hành chính theo hướng đơn giản, dễ hiểu và dễ tiếp cận với DN và người dân.

Quá trình xây dựng những chính sách này cần mang tính hệ thống, có sự phối hợp hiệu quả giữa nhiều bộ, ngành, cả trung ương và địa phương; cần tăng cường tham vấn cộng đồng DN để kịp thời nắm bắt những mong muốn và nhu cầu chính đáng của DNNVV.

Theo Báo Doanh nhân Sài Gòn