Xã Đồng Rui: Điểm sáng trong phục hồi rừng ngập mặn

Xã Đồng Rui (huyện Tiên Yên) có trên 2.800ha rừng ngập mặn, chiếm trên 57% tổng diện tích đất tự nhiên của xã. Hiện nay, xã Đồng Rui được đánh giá là một trong ít địa phương có diện tích rừng ngập mặn lớn và chất lượng tốt của miền Bắc. Điều đáng nói là Đồng Rui đạt được kết quả trên từ hiện trạng khá buồn, khi phần lớn diện tích rừng ngập mặn trên địa bàn đã từng bị người dân chặt phá để làm đầm nuôi trồng thuỷ sản.

Nhiều cây rừng ngập mặn ở khu vực bãi triều thôn Hạ, xã Đồng Rui có thân to, tán rộng, tràn trề sức sống. Ảnh: Quốc Trưởng (CTV)

Đi dọc con đê thôn Hạ và thôn 4, xã Đồng Rui (huyện Tiên Yên), ngắm nhìn lớp cây sú, vẹt, đước, đâng xanh ngắt, chen lấn vào nhau, thân khoẻ, tán rộng đến trên dưới 7m2, đan xen, che kín mặt nước… không ai nghĩ đã từng có một thời chưa xa, rừng nơi đây đã bị tàn phá nặng nề. Ông Đoàn Quang Hải, Phó Chủ tịch UBND xã phân trần: Đấy là thời kỳ những năm 2000 trở về trước. Khi mà giống như nhiều nơi khác, Đồng Rui cho dân thuê đất ven biển để làm đầm nuôi trồng hải sản; người dân trong xã còn chủ yếu dùng thân cây sú, vẹt để làm củi đun… và cứ thế nhiều diện tích rừng ngập mặn bị tàn phá. Thế nhưng, nhận thấy bất cập khi không có rừng ngập mặn, các vùng bãi biển trở nên nghèo kiệt, không còn nhiều loại thuỷ hải sản cư trú, đất bãi biển hoang hoá, làm biến đổi khí hậu vùng, nước biển dâng… xã Đồng Rui đã kịp thời dừng chủ trương cấp đất làm đầm. Cùng với sự hỗ trợ của các dự án phục hồi rừng ngập mặn trong và ngoài nước, Đồng Rui bắt tay trồng rừng ngập mặn trở lại. Đặc biệt bắt đầu từ năm 2005 trở lại đây, Đồng Rui đẩy mạnh mô hình quản lý rừng cộng đồng, giao diện tích rừng cụ thể về cho từng thôn trồng, chăm sóc, bảo vệ, khai thác nên nhận thức của người dân về giá trị rừng ngập mặn được nâng lên, không ai còn chặt phá rừng ngập mặn nữa mà ngược lại rất tích cực chung tay giữ rừng. Nhất là thời điểm hiện nay, khi rừng ngập mặn phát triển, trở thành môi trường lý tưởng cho các loài thuỷ hải sản cư trú, sinh sôi nảy nở và nguồn lợi thuỷ hải sản tự nhiên này đã và đang là nguồn thu nhập chính của người dân địa phương thì ý thức giữ rừng ngập mặn của người dân nơi đây càng tốt.

Anh Nguyễn Thế Kiên, Trưởng thôn và cũng là Trưởng Ban Quản lý rừng ngập mặn thôn Hạ cho biết: Ý thức giữ rừng ngập mặn của người dân Đồng Rui bây giờ tốt đến nỗi các ban quản lý chúng tôi hầu như không phải làm gì nữa. Nếu như ngày trước chúng tôi phải kiểm tra, nhắc nhở những trường hợp người dân để trâu bò lạc vào phá cây mới trồng hoặc một số ít hộ dân sinh sống sát rừng tranh thủ chặt vài cây về làm củi thì nay chắc chắn họ không để tình trạng đó xảy ra nữa. Có chăng thì chúng tôi chỉ còn việc phòng ngừa hiện tượng người dân ở vùng khác đến đẽo vỏ những cây rừng lớn thôi, thế nhưng việc này cũng rất ít vì người dân trong xã phát hiện ngay, đẩy đuổi hoặc thông báo để xã xử lý ngay. Thực tế hiện nay các ban quản lý rừng ngập mặn thôn chủ yếu tập trung bảo tồn và phát triển nguồn vốn trên 400 triệu đồng do chương trình phát triển của Liên Hiệp Quốc (UNDP) thưởng về thành tích trồng rừng ngập mặn từ năm 2009. Đến thời điểm hiện nay, nguồn vốn này luôn sinh lời, phát triển, không chỉ đáp ứng kinh phí hoạt động của các ban quản lý thôn mà còn có dôi dư gần 60 triệu đồng.

Có thể thấy, người dân Đồng Rui chung tay bảo vệ rừng ngập mặn bởi đơn giản họ được lợi từ diện tích rừng ngập mặn đó, thậm chí nguồn lợi từ khai thác thuỷ sản ở các khu bãi triều, ven biển, nơi có rừng ngập mặn còn là nguồn thu chính của các gia đình. Theo thống kê của xã, hiện mỗi năm Đồng Rui đạt sản lượng khai thác thuỷ hải sản tự nhiên khoảng 400 tấn các loại, trong đó nhiều loài hải sản có giá trị như cua biển, ốc đĩa… chiếm 60% tổng giá trị kinh tế của toàn xã. Trên địa bàn cũng có khoảng 70% số hộ dân có đời sống khá giả nhờ khai thác thuỷ hải sản tự nhiên từ rừng ngập mặn; một số hộ dân đã và đang làm giàu nhờ phát triển các mô hình kinh tế dựa vào rừng ngập mặn như nuôi trồng hải sản, nuôi vịt biển...

Từ thành tích trong việc phục hồi, bảo vệ và phát triển rừng ngập mặn, hiện Đồng Rui luôn được các tổ chức trong và ngoài nước lấy làm mô hình điểm trong việc tổ chức các chương trình phục hồi rừng ngập mặn; là nơi đặt vườn ươm, triển khai các công trình nghiên cứu về rừng ngập mặn của nhiều cơ quan nhà nước.

Việt Hoa