Bảo tồn và phát triển giống cam Vạn Yên

Nhiều năm trở lại đây, giống cam bản địa đã trở thành một trong những sản phẩm nông sản tiêu biểu mang rõ nét đặc trưng của xã Vạn Yên (Vân Đồn). Với vị thơm ngon, ngọt đậm đà, cam Vạn Yên ngày càng được thị trường tiêu dùng địa phương cũng như các vùng lân cận ưa chuộng...

Vạn Yên là một trong 6 xã nghèo của huyện Vân Đồn, với điều kiện địa hình phức tạp, dân cư thưa thớt, đất canh tác ít nên đời sống kinh tế của người dân trên địa bàn xã còn gặp nhiều khó khăn. Chính vì thế, trong thời qua, xã Vạn Yên đã tập trung đẩy mạnh công tác chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng sản xuất hàng hoá nhằm nâng cao năng suất lao động, tăng giá trị thu nhập, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người dân. Dựa vào vị trí địa lý và điều kiện đất đai, thổ nhưỡng, Vạn Yên chọn giống cam địa phương làm cây kinh tế chủ lực giúp người dân xoá đói giảm nghèo bền vững và vươn lên làm giàu. Từ đó, xã đã tích cực tuyên truyền, vận động bà con mạnh dạn mở rộng sản xuất, đồng thời nhân rộng diện tích trồng cam trên địa bàn toàn xã. Tính đến thời điểm hiện tại, toàn xã có trên 40ha diện tích trồng cam. Trong đó, giống cam bản địa chiếm khoảng 30ha, tập trung chủ yếu ở 2 thôn là thôn Cái Bầu và thôn “10-10”.

Vườn cam của gia đình bà Hồ Thị Na (thôn Cái Bầu, xã Vạn Yên, huyện Vân Đồn).

Với năng suất quả bình quân hiện nay là 5 tấn/ha/năm và giá bán bình quân là 25.000 đồng/kg, mỗi héc ta cam bản địa cho thu nhập khoảng 125 triệu đồng/năm. Trong điều kiện thâm canh tốt, năng suất quả có thể đạt từ 7-8 tấn/ha/năm và sẽ cho thu nhập đạt khoảng 200 triệu đồng/ năm. So với nhiều loại cây ăn quả khác tại địa phương, trồng giống cam bản địa luôn cho thu nhập ổn định và cao hơn hẳn. Chính vì thế, không ít hộ gia đình ở Vạn Yên đã thoát nghèo và có cuộc sống khá giả nhờ giống cây ăn quả này.
Tuy nhiên, sau nhiều năm trồng và thu hoạch, nhiều diện tích cam đã bắt đầu thoái hoá, già cỗi và cho quả kém chất lượng. Mặt khác, trên vùng sản xuất cam của xã, hiện tại, bệnh greening (hay còn gọi bệnh vàng lá) xuất hiện rải rác đã ảnh hưởng nhiều đến năng suất và chất lượng quả của một số vườn cam giống địa phương. Để bảo vệ giống cây này, thời gian qua, nhiều hộ gia đình đã chủ động nhân giống bằng cách chiết cành. Thế nhưng, với biện pháp này, hệ số nhân giống đạt thấp, tuổi cây không đồng nhất, bộ rễ cây phát triển nông đều không phù hợp với những vùng đồi thường xuyên thiếu nước tưới của địa phương. Bên cạnh đó, do thiếu kiến thức về kỹ thuật nhân giống, một số hộ đã chọn cành chiết từ những cây đã bị nhiễm bệnh, cành quá già, quá to nên ảnh hưởng xấu đến chất lượng vườn trồng mới. Nhằm góp phần giữ gìn, bảo tồn và phát triển các giống cam bản địa đồng thời xây dựng vùng trồng tập trung theo hướng an toàn, xã Vạn Yên đã xây dựng dự án “Trồng cam bản địa theo hướng VietGAP tại xã Vạn Yên giai đoạn 2013-2015”.

Dự án sẽ tập trung phát triển mô hình sản xuất 3 giống cam bản địa: Cam Giấy, cam Đường và cam Sành tại thôn “10-10”, thôn Cái Bầu, thôn Đài Mỏ và thôn Đài Làng trong giai đoạn năm 2013-2015. Tổng diện tích triển khai dự án dự kiến khoảng từ 35-40ha. Trong đó, thôn “10-10” trồng 15-18ha, thôn Cái Bầu trồng 7-8ha, thôn Đài Mỏ trồng 6-7ha, thôn Đài Làng trồng 6-7ha. UBND xã sẽ phối hợp với Viện Nghiên cứu rau quả Hà Nội tiến hành khảo sát và chọn ra những cây tốt để làm cây lấy mắt ghép. Song song với đó, xã cũng sẽ tiến hành tổ chức 10 lớp tập huấn kỹ thuật chăm sóc các giống cam; 2 lớp dạy nghề trồng cam theo hướng VietGAP và phát triển thị trường cho các hộ tham gia dự án nhằm nâng cao trình độ cho bà con, đồng thời phát triển hiệu quả bền vững chương trình trồng cam an toàn. Ngoài ra, từ nguồn ngân sách nhà nước, bà con sẽ được hỗ trợ 100% kinh phí mua giống, dụng cụ chăm sóc cây; 50% kinh phí phân bón cho người trồng trong năm đầu tiên. Ông Lê Văn Bằng, Chủ tịch UBND xã Vạn Yên, cho biết: “Việc thực hiện sản xuất cam bản địa theo hướng VietGAP sẽ tạo ra sản phẩm nông nghiệp an toàn, bên cạnh đó, dự án còn hướng đến quy trình sản xuất áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, đồng thời phát triển nhiều giống cam có thời điểm thu hoạch khác nhau để rải vụ thu hoạch, tránh thu hoạch tập trung. Thực hiện thành công dự án không những tạo điều kiện thuận lợi cho người dân nâng cao giá trị sản phẩm, nâng cao trình độ sản xuất mà còn đáp ứng nhu cầu hội nhập, phát triển và cạnh tranh của thị trường tiêu thụ”.

Ngô Dịu