Sản vật, sản phẩm truyền thống: Tạo động lực phát triển bền vững

Quảng Ninh có điều kiện đa dạng, phong phú, thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội. Một trong đó là có nhiều sản vật, sản phẩm truyền thống. Đây là tiềm năng, tạo ra động lực góp phần phát triển bền vững trong điều kiện mở cửa và hội nhập.

Các sản phẩm, sản vật nổi bật từ biển và rừng như: Sá sùng, ngọc trai, quế, hồi, ba kích; các đặc sản ẩm thực thường gắn liền với chỉ dẫn địa lý như: Mực hấp ổi, bún xào ngán, bánh gật gù, gà đồi Tiên Yên, chả mực, rượu mơ Yên Tử… Trong đó, gà đồi Tiên Yên và chả mực đã được đưa vào danh sách 50 đặc sản nổi tiếng nhất Việt Nam và đang được xây dựng thương hiệu. Đặc điểm chung của các sản phẩm này là sử dụng nguyên liệu địa phương với công nghệ truyền thống và gắn liền với văn hoá vùng miền và dân tộc. Cùng với đó, tỉnh có danh lam thắng cảnh, các lễ hội ấn tượng, có sức thu hút đối với người dân địa phương, du khách trong và ngoài nước…

Nuôi hàu Thái Bình Dương tại xã Bản Sen (Vân Đồn).

Hiện trong tỉnh có trên 2.500 cơ sở sản xuất, bảo quản, chế biến, kinh doanh sản phẩm thuộc lĩnh vực nông thôn với nhiều ngành nghề như: Mộc gia dụng, sản xuất vật liệu xây dựng, dệt thổ cẩm, thêu ren, đan mây tre, đóng tàu thuyền, điêu khắc đá… Có khoảng 23.000 lao động, chiếm 7,4% lao động nông nghiệp nông thôn đang hoạt động trong các cơ sở sản xuất ngành nghề nông thôn. Toàn tỉnh có 4 làng nghề truyền thống đang hoạt động tập trung ở  huyện Đông Triều và TX Quảng Yên, là: Làng nghề gốm sứ Vĩnh Hồng và gốm sứ Đức Chính (Đông Triều); đóng, sửa chữa tàu thuyền Hà An; đan thuyền, ngư cụ, phường Nam Hoà (TX Quảng Yên). Các làng nghề này thu hút khoảng 14.900 lao động (chiếm 4,7% tổng số lao động nông thôn).

Từ năm 2007-2010, tỉnh đã đầu tư xây dựng 11 cụm cơ sở hạ tầng làng nghề, tiểu thủ công nghiệp như: Cụm công nghiệp làng nghề đan tại phường Nam Hoà (TX Quảng Yên); các dự án phát triển cụm, khu tiểu thủ công nghiệp tại huyện Đông Triều, Hải Hà và TP Móng Cái. Tỉnh cũng quy hoạch các vùng nguyên liệu (thông, tre, song mây) ở Hoành Bồ, Vân Đồn, Cẩm Phả để phục vụ cho phát triển các làng nghề. Đồng thời, tỉnh cũng ưu đãi thu hút các doanh nghiệp hoạt động công nghiệp về vùng nông thôn để phát triển các ngành nghề mới, phát huy nghề truyền thống. Cũng nhờ đó, nhiều cơ sở sản xuất ngành nghề được xây dựng và phát triển như: Nhà máy sản xuất gốm của Công ty TNHH Quang Vinh, Công ty CP Quang mỹ nghệ xuất khẩu. Các đơn vị này có mức đầu tư lớn, quy trình công nghệ sản xuất tiên tiến, thiết bị hiện đại, thu hút nhiều lao động có tay nghề cao tại địa phương vào làm việc; tạo đà cho bước phát triển khu công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn.

Tuy nhiên, hiện nhiều sản phẩm truyền thống tại các cộng đồng trên địa bàn tỉnh còn khó về tiêu thụ. Nguyên nhân là do người dân chưa biết cách tổ chức sản xuất, phát triển sản phẩm và tiếp thị; khả năng sáng tạo còn thấp, chất lượng sản phẩm không ổn định. Việc phát triển các làng nghề truyền thống ở khu vực nông thôn của tỉnh những năm qua chủ yếu là tự phát, quy mô nhỏ lẻ, chưa có định hướng sản xuất hàng hoá. Lao động ở các làng nghề truyền thống hầu như chưa được đào tạo để có thể tiếp nhận, ứng dụng các tiến bộ KHKT vào sản xuất…

Để phát triển và thương mại hoá các sản phẩm, làng nghề truyền thống, BCĐ Xây dựng nông thôn mới tỉnh và UBND tỉnh vừa thống nhất chỉ đạo triển khai chương trình “Mỗi xã, phường một sản phẩm”, giai đoạn 2013-2015. Mục tiêu là phát triển hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh các sản phẩm truyền thống có lợi thế ở khu vực nông thôn, góp phần tái cơ cấu nền kinh tế nông thôn theo hướng phát triển nội sinh và gia tăng giá trị.

Kết quả mong đợi từ chương trình này là: Có một hệ thống hỗ trợ thường niên cho cộng đồng phát triển và thương mại hoá sản phẩm truyền thống từ cấp tỉnh, huyện, xã; có 40-60 sản phẩm được phát triển, nâng cấp và thương mại hoá thành công, tạo doanh thu 100-200 tỉ đồng/năm; có 20-30 tổ chức kinh tế được thành lập mới hoặc tái cơ cấu và đi vào hoạt động với vốn huy động được từ dân 20-30 tỉ đồng…

Những tiềm năng, thế mạnh của địa phương, nếu được phát triển và hiện đại hoá phù hợp với nhu cầu thị trường và điều kiện hội nhập quốc tế sẽ tạo động lực để phát triển bền vững.

Nguyễn Huế