Để thuỷ sản thành ngành kinh tế mũi nhọn

Trong những năm gần đây, nghề nuôi trồng thuỷ sản trên địa bàn Quảng Ninh đang từng bước trở thành thế mạnh trong phát triển kinh tế. Diện tích bãi triều, mặt nước nuôi trồng thuỷ sản không ngừng được mở rộng, các hình thức, đối tượng nuôi ngày một đa dạng và theo đó, sản lượng cũng như giá trị kim ngạch xuất khẩu cũng tăng lên đáng kể. Tuy nhiên, làm sao để lĩnh vực kinh tế này phát triển bền vững thì đó còn là một bài toán không đơn giản đối với ngành chức năng, doanh nghiệp và bà con nông dân nuôi trồng thuỷ sản.

Thu hoạch tu hài nuôi tại xã Bản Sen (Vân Đồn).

Theo số liệu thống kê của ngành chức năng, hàng năm trên địa bàn tỉnh có trên 19.746ha diện tích mặt nước được đưa vào nuôi trồng thuỷ sản, trong đó diện tích nuôi tôm gần 9.000ha, hơn 3.800ha nuôi nhuyễn thể, nuôi nước ngọt 3.307ha và hơn 8.000 ô lồng nuôi cá biển, hơn 4.000ha nuôi các loại thuỷ sản khác. Sản lượng nuôi trồng thuỷ sản hàng năm bình quân đạt trên 30.000 tấn các loại. Đặc biệt, hiện nay, nghề nuôi tôm đã phát triển mạnh ở nhiều địa phương, thu hút được nhiều doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này. Năm 2011, bà con nông dân trong tỉnh đã thả nuôi trên diện tích gần 9.000ha; sản lượng tôm bình quân đạt trên 7.400 tấn/năm. Nhiều doanh nghiệp và các hộ nuôi trồng đã đưa vào nuôi theo hình thức công nghiệp, nuôi thâm canh 3 vụ/năm với diện tích lớn, đem lại hiệu quả kinh tế cao.

Cùng với nghề nuôi tôm, nghề nuôi nhuyễn thể đang từng bước khẳng định hiệu quả, trở thành phong trào mạnh mẽ tại nhiều địa phương trong tỉnh với các đối tượng nuôi có giá trị cao như tu hài, hàu Thái Bình Dương, nghêu, ngao, trai cấy ngọc… Chỉ tính riêng năm 2011, bà con ngư dân và các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh đã đưa vào nuôi nhuyễn thể với trên 400ha mặt nước nuôi tu hài, 900ha với hơn 3.000 bè nuôi hàu Thái Bình Dương và trên 2.400ha diện tích bãi triều nuôi ngao, nghêu, sò, ốc hương… Theo đánh giá của ngành chức năng, nghề nuôi nhuyễn thể đã mang lại thu nhập khá cao cho người dân. Riêng đối với nghề nuôi tu hài, nuôi hàu Thái Bình Dương, bà con nông dân và các doanh nghiệp trong tỉnh đã thu hoạch trên 1.000 tấn tu hài thương phẩm, nhiều doanh nghiệp nuôi tu hài đã có lợi nhuận hàng chục tỷ đồng. Hàu Thái Bình Dương cho năng suất bình quân 2.500-3.500kg/bè/100m2, với giá bán bình quân 15.000 đồng/kg; sản lượng ngao, nghêu theo hình thức nuôi bãi triều cũng đạt trên 5.700 tấn và bước đầu đã đưa vào nuôi thử nghiệm thành công giống ngao hoa - một loại nhuyễn thể có giá trị kinh tế cao. Nghề nuôi trai cấy ngọc từng bước khẳng định lợi thế. Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 3 doanh nghiệp đầu tư nuôi trai cấy ngọc với tổng diện tích thả nuôi 166,6ha. Năm 2011, các doanh nghiệp nuôi trai cấy ngọc đã sản xuất được trên 1.400kg ngọc trai thương phẩm, tạo việc làm cho gần 800 lao động với thu nhập bình quân 3 triệu đồng/ người/tháng.

Mặc dù đã có bước phát triển khá mạnh, song nghề nuôi trồng thuỷ sản của Quảng Ninh còn bộc lộ nhiều hạn chế, thiếu tính bền vững. Trước tiên phải kể đến nguồn giống cung cấp cho nghề nuôi hiện nay chưa đáp ứng được về số lượng cũng như đáng cảnh báo về mặt chất lượng. Hiện tại, toàn tỉnh có 25 trại sản xuất giống thuỷ sản nhưng hầu hết vẫn là cơ sở sản xuất nhỏ lẻ, chủ yếu theo hình thức ương giống, hàng năm chỉ đáp ứng được khoảng 10-15% nhu cầu giống thuỷ sản trên địa bàn tỉnh. Phần lớn giống đưa vào nuôi là giống trôi nổi trên thị trường, được người nuôi mua về từ Trung Quốc và các tỉnh miền Trung, miền Nam, khó kiểm soát về chất lượng và không được kiểm dịch nên rủi ro về dịch bệnh trong nghề nuôi là rất lớn. Cùng với khó khăn về nguồn giống thì việc quy hoạch vùng nuôi đối với các đối tượng nuôi còn hạn chế, chủ yếu mang tính tự phát, mạnh ai người đó nuôi đã ảnh hưởng xấu tới môi trường. Đây là một trong những nguyên nhân khiến việc kiểm soát về tình hình dịch bệnh trong nghề nuôi gặp khó khăn. Kinh nghiệm cho thấy, mỗi khi xuất hiện dịch bệnh tại một vùng nuôi trồng thuỷ sản nếu không quản lý tốt và phòng chống dịch bệnh kịp thời thì dịch sẽ nhanh chóng lây lan rộng ra toàn vùng nuôi và sang các vùng nuôi khác. Điển hình như vụ nuôi năm nay, tại Vân Đồn, tình hình dịch bệnh đã phát sinh và khó kiểm soát đối với nghề nuôi tu hài tại địa phương khiến tu hài chết hàng loạt. Đến nay, ước thiệt hại lên tới hơn 20 tỷ đồng mà vẫn chưa tìm ra nguyên nhân cũng như chưa xác định được dịch bệnh để có phương án xử lý hiệu quả. Bên cạnh đó, một khó khăn ảnh hưởng tới chất lượng nghề nuôi thuỷ sản trên địa bàn tỉnh hiện nay, nhất là đối với nghề nuôi tôm. Trong số gần 9.000ha nuôi tôm mỗi năm thì chỉ có hơn 200ha được đầu tư nuôi theo hình thức công nghiệp, còn lại chủ yếu là nuôi theo hình thức quảng canh và quảng canh cải tiến, sản lượng thấp, rủi ro lớn về dịch bệnh cũng như thiên tai. Cùng với đó, về công nghệ nuôi, hiện nay việc triển khai nuôi theo tiêu chuẩn VietGAP đối với một số đối tượng nuôi cũng chưa được doanh nghiệp và người nuôi thuỷ sản quan tâm.

Để nghề nuôi trồng thuỷ sản phát triển bền vững, ngành chức năng và các địa phương cần rà soát lại và xây dựng quy hoạch vùng nuôi một cách hợp lý; quan tâm hơn đến chủng loại nuôi phục vụ chế biến và xuất khẩu. Cần quan tâm quy hoạch, xây dựng trung tâm giống thuỷ sản đảm bảo đáp ứng về số lượng cũng như chất lượng, đồng thời ngành Thuỷ sản cần quan tâm tạo ra một chuỗi liên kết chặt chẽ giữa nuôi trồng - chế biến - xuất khẩu để nâng cao giá trị, sức cạnh tranh cho sản phẩm thuỷ sản xuất khẩu.

Hữu Việt