Thu phí đầu tư trở lại cho các hoạt động cải thiện môi trường: Còn nhiều bất cập

Hiện trên địa bàn TP Uông Bí có gần 10 đơn vị lớn đang hoạt động trong lĩnh vực điện, than, xi măng. Chẳng hạn như: Công ty Than Vàng Danh, Uông Bí, Nam Mẫu, Vietmindo, Kho vận Đá Bạc, Công ty TNHH MTV Nhiệt điện Uông Bí, Nhà máy Xi măng Lam Thạch... Năm 2011, các ngành sản xuất này đã có bước tăng trưởng vượt bậc. So với năm 2008, sản lượng than tăng 150%, đạt gần 8 triệu tấn; điện tăng 287%, đạt 2.067 triệu KWh; xi măng tăng 147%, đạt 1.056 triệu tấn. Với mức tăng trưởng này, bên cạnh những mặt được là tăng thu nhập, việc làm cho người lao động, thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển thì cũng tạo nên áp lực lớn trong công tác phục hồi, cải thiện môi trường. Theo báo cáo đánh giá tác động môi trường của cơ quan chức năng, hoạt động sản xuất than, điện, xi măng hiện nay đang là tác nhân chính gây ô nhiễm môi trường. Điều đáng nói là kinh phí huy động từ các doanh nghiệp này để cải tạo, khắc phục, giảm thiểu tác động xấu đến môi trường trên địa bàn lại chưa tương xứng, chưa đáp ứng được yêu cầu.

Hiện nay mỗi năm Uông Bí thu từ 40 đến 50 tỷ đồng phí bảo vệ môi trường từ các đơn vị có hoạt động khai thác khoáng sản trên địa bàn. Trong đó các đơn vị ngành than chiếm trên 90%, còn lại là thu từ các đơn vị khai thác đất, đá, sỏi, cát. Theo quy định, toàn bộ phí thu từ ngành than được chuyển về ngân sách tỉnh và tỉnh phân bổ trở lại cho Uông Bí. Đây chính là nguồn chi cho các hoạt động bảo vệ, cải thiện môi trường trên địa bàn. Tuy nhiên, theo ông Đào Ngọc Sơn, Chánh Văn phòng Thành uỷ Uông Bí, nguồn vốn này tương đối ít ỏi so với tổng mức đầu tư cho hoạt động về môi trường trên địa bàn thời điểm hiện nay cũng như nhu cầu trong tương lai. Cụ thể: Trong 5 năm gần đây, mỗi năm thành phố huy động, triển khai xây dựng hàng chục công trình cải thiện môi trường với trị giá từ vài chục đến hàng trăm tỷ đồng; trong đó, các công trình do UBND thành phố làm chủ đầu tư chiếm khoảng 40-50% tổng giá trị. Và phần lớn các công trình, hạng mục đều tập trung khắc phục ô nhiễm môi trường do hoạt động khai thác, chế biến than gây ra. Như: Nạo vét kênh, mương, suối và xây dựng các đập ngăn nước, chứa nước, các hồ điều hoà khu vực sản xuất than; xây dựng công trình xử lý nước thải; các hoạt động chống bụi, phun rửa đường, trồng cây xanh, hoàn nguyên môi trường, cải tạo hệ thống cống rãnh...

Một cái khó nữa là hầu hết các đơn vị sản xuất than mới chỉ tập trung xử lý nước thải trong khai thác, đạt khoảng dưới 50% tổng số nước thải thải ra trong sản xuất. Còn nước thải từ các sân công nghiệp, khu chế biến, kho bãi chứa than... chỉ được xử lý sơ bộ bằng phương pháp lắng lọc cơ học hoặc chưa xử lý. Trong khi đó, chính các nguồn nước thải chưa được xử lý triệt để này sẽ chảy vào sông suối và gây nên tình trạng ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng xấu đến đời sống sinh hoạt nhân dân. Điều này cho thấy việc đầu tư khắc phục những vấn đề về môi trường do ảnh hưởng từ hoạt động sản xuất than của thành phố vẫn là vấn đề cấp bách cần đẩy mạnh. Và đây cũng là khó khăn của địa phương trong khi nguồn kinh phí thu chưa đủ chi.

Bên cạnh đó, việc thu phí bảo vệ môi trường từ hoạt động sản xuất điện, xi măng trên địa bàn cũng rất bất cập. Thực tế mức thu phí hiện nay đối với 2 đơn vị sản xuất điện, xi măng trên địa bàn là Công ty TNHH MTV Nhiệt điện Uông Bí (với 3 tổ máy phát điện công suất 110MW, 300MW, 330MW) và Nhà máy Xi măng Lam Thạch (bao gồm 3 dự án sản xuất) cũng chỉ là tham gia phí bảo vệ môi trường như tất cả các doanh nghiệp thông thường khác. Trong khi đó, theo đánh giá của Bộ Tài nguyên và Môi trường, giống như ngành than, các đơn vị sản xuất than, điện thuộc nhóm cơ sở sản xuất sử dụng nhiên liệu hoá thạch (xăng dầu, than, đá...) gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng do lượng bụi và tiếng ồn lớn, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sinh hoạt của con người và môi trường sản xuất trong khu vực. Ông Lê Ngọc Hà, Phó phòng Tài nguyên - Môi trường, TP Uông Bí cho biết: “Điều này là bất hợp lý, bởi các khoản phí bảo vệ môi trường từ những đơn vị này thực sự không thấm vào đâu so với hậu quả về môi trường mà đặc trưng sản xuất của đơn vị gây ra. Và đương nhiên việc đầu tư kinh phí khắc phục những hậu quả này vẫn phải do ngân sách nhà nước, tỉnh, thành phố hoặc nhân dân bỏ ra”.

Rõ ràng, thực tế này đang đòi hỏi vấn đề thu phí đầu tư trở lại cho các hoạt động bảo vệ môi trường cần được quan tâm, điều chỉnh cho hợp lý.

Việt Hoa