Nhận diện TP Móng Cái để tìm đột phá

Một trong những nguyên nhân chính tạo cho Móng Cái sự phát triển mạnh mẽ trên nhiều mặt thời gian qua là do có cơ chế chính sách. Các chính sách ưu đãi trong Quyết định số 675/1996/QĐ-TTg, Quyết định 53/2001/ QĐ-TTg đã làm cho kinh tế - xã hội của thành phố có sự thay đổi to lớn, toàn diện về mọi mặt.

Tuy nhiên, so với sự phát triển nhanh chóng, mạnh mẽ của đô thị cùng cặp cửa khẩu phía bên kia biên giới là TX Đông Hưng (Trung Quốc), TP Móng Cái có vẻ đang tụt hậu (GDP của Đông Hưng là hơn 6 tỷ USD, trong khi đó Móng Cái chỉ đạt 135 triệu USD; GDP bình quân đầu người của Đông Hưng là 4.500 USD, trong khi của Móng Cái là 1.500 USD). Đặc biệt, mới đây theo tin tức từ báo chí nước bạn cho hay, Trung Quốc đang xây dựng Đông Hưng thành Khu thử nghiệm khai thác phát triển trọng điểm cấp quốc gia. Nhật báo Phòng Thành Cảng đưa tin, Thị trưởng TP Phòng Thành Cảng Mạc Cung Minh trong chuyến khảo sát Khu thử nghiệm này hồi tháng trước đã chỉ đạo các cơ quan liên quan nhanh chóng xây dựng, tiến tới thực hiện “một năm một thay đổi, ba năm thay đổi hoàn toàn”, nỗ lực tạo dựng bộ mặt mới cho Khu thử nghiệm. Thị trưởng TP Phòng Thành Cảng cho biết, trong 2 năm 2012 và 2013, trong 20 dự án của TP Phòng Thành Cảng, có 4 dự án liên quan trực tiếp đến Khu thử nghiệm. Đó là: Xây dựng đường cao tốc Phòng Thành - Đông Hưng, Trung tâm mậu dịch biên giới Khu thử nghiệm Đông Hưng, Khu hợp tác kinh tế xuyên biên giới Đông Hưng - Móng Cái và Khu du lịch quốc tế Vịnh Trân Châu. Vị lãnh đạo này nhấn mạnh, phải coi việc xây dựng Khu hợp tác kinh tế xuyên biên giới Đông Hưng - Móng Cái là bàn đạp để đẩy mạnh toàn diện, toàn lực. Cùng với việc mở rộng quy mô thành phố, phát huy đầy đủ lợi thế so sánh, thực hiện bước nhảy mới trong phát triển các lĩnh vực thương mại, gia công, du lịch, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển lâu dài của Khu thử nghiệm Đông Hưng, tập trung thời gian từ 3 đến 5 năm để xây dựng một Đông Hưng mới.

Bí thư Tỉnh ủy Phạm Minh Chính (thứ hai, trái sang) khảo sát khu vực triển khai dự án đô thị mới dọc sông biên giới (TP Móng Cái). Ảnh: NGỌC HÀ

Như vậy, vài ba năm tới đây, Đông Hưng sẽ phát triển vượt bậc hơn rất nhiều. Trong khi đó với Móng Cái thì sao? Trong Quyết định 99/2009/ QĐ-TTg (gọi tắt là QĐ 99), Thủ tướng Chính phủ xác định xây dựng Móng Cái là thành phố cửa khẩu quốc tế; ban hành một số cơ chế, chính sách và lập danh mục 26 dự án ưu tiên đầu tư trong giai đoạn đến năm 2015 và 2020. Tuy nhiên, các cơ chế, chính sách trong quyết định này vẫn còn chung chung, khó thực hiện. Trong 26 dự án ưu tiên, đến nay mới có 7 dự án đã được triển khai thi công. Lãnh đạo TP Móng Cái cho hay, triển khai các dự án theo QĐ 99 gặp khó khăn bởi kinh phí để triển khai 26 dự án là rất lớn (ước khoảng gần 40.000 tỷ đồng), nhưng trong QĐ 99 phần lớn các dự án chưa rõ nguồn vốn nên đến nay chưa được T.Ư cấp vốn để triển khai theo lộ trình. Nhiều người cho rằng, nếu cơ chế theo Quyết định 53/2001/QĐ-TTg còn hiệu lực thì hàng năm TP Móng Cái sẽ có hàng trăm tỷ đồng làm vốn đầu tư xây dựng cơ bản. Nếu T.Ư tiếp tục cho phép TP Móng Cái được áp dụng cơ chế này có thời hạn (ví dụ 10 năm tới), thì các dự án trong danh mục ưu tiên đầu tư theo QĐ 99 có thể thực hiện được theo đúng tiến độ.

Cửa khẩu quốc tế Móng Cái.

PGS. TS  Bùi Tất Thắng và TS Nguyễn Công Mỹ (Viện Chiến lược phát triển) cho rằng: TP Móng Cái là bộ mặt quốc gia, đối diện với TX Đông Hưng. Ngày nay, ngoại giao là đối trọng và cạnh tranh, thì tìm giải pháp để phát triển thành phố cửa khẩu quốc tế Móng Cái trở nên rất cần thiết và cấp bách. Song, kết cấu hạ tầng hiện có của TP Móng Cái vừa thiếu và vừa xuống cấp. Các nhà nghiên cứu này dẫn chứng: Khối lượng vận chuyển trung bình mỗi năm qua cửa khẩu Móng Cái là hơn 3,2 triệu tấn, tổng giá trị hàng hoá xuất khẩu tăng bình quân hơn 25%/năm. Trong khi đó, khu cửa khẩu Móng Cái vẫn sử dụng 11 kho ngoại quan, kho hàng chờ xuất cũ, với diện tích chỉ gần 15.000m2. Nhu cầu thực tế về kho bãi cần phải tăng gấp 2-3 lần hiện tại mới đáp ứng đủ nhu cầu phát triển khu cửa khẩu Móng Cái.

Để phát triển thành phố cửa khẩu quốc tế Móng Cái, hai nhà nghiên cứu này cho rằng cần có sự dẫn dắt bằng một tư duy đột phá, nhất là tư duy về cơ chế tài chính, thứ tự ưu tiên đầu tư.

Các nhà nghiên cứu này kiến nghị: Trong số các thành phố biên giới, thì thành phố cửa khẩu quốc tế Móng Cái là một trong những địa điểm quan trọng bậc nhất, cần được tập trung đầu tư phát triển. Cần phục hồi cơ chế tài chính để lại theo Quyết định 675/TTg và Quyết định 53/2001/QĐ-TTg trong thời hạn 10 năm. TP Móng Cái được để lại 50 tỷ đồng thu ngân sách ban đầu, sau đó được để lại 50% thực thu ngân sách trên 50 tỷ đồng đầu tiên, để xây dựng hạ tầng. Hai nhà khoa học cũng kiến nghị một số giải pháp về khuyến khích đầu tư, về phát triển nhân lực và bộ máy quản lý nhà nước.

Ngọc Hà