Giải pháp thúc đẩy phát triển thương mại ở Móng Cái

Ngày 18-9-1996, tại Quyết định số 675/TTg, lần đầu tiên Thủ tướng Chính phủ cho phép áp dụng thí điểm một số chính sách tại khu vực cửa khẩu Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh. Tiếp đó là Quyết định số 103/1998/QĐ-TTg ngày 6-4-1998 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách tại khu vực cửa khẩu Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh. Như vậy, Móng Cái luôn là địa phương đi đầu trong việc đề xuất và được phép triển khai áp dụng các chính sách mới để phát triển thương mại tại khu vực cửa khẩu hay khu kinh tế cửa khẩu.

Trung tâm TP Móng Cái.

Ngày 29-7-2009, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 99/2009/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Phát triển thành phố cửa khẩu quốc tế Móng Cái đến năm 2020, trong đó xác định nhiệm vụ quan trọng đầu tiên là “Xây dựng thành phố Móng Cái để trở thành một trong những trung tâm đầu mối trao đổi hàng hoá và dịch vụ giữa ASEAN - Trung Quốc, Trung Quốc - ASEAN”. Tư duy về khai thác lợi thế so sánh, sự quyết tâm bứt phá để đi nhanh, đi vững chắc và trở thành một trung tâm thương mại mang tầm cỡ khu vực và quốc tế đã được thể hiện rõ.

Tại Hội thảo này, tôi xin trao đổi một số vấn đề xoay quanh 4 nội dung. Về vấn đề xây dựng chiến lược và quy hoạch, đến nay, chúng ta chưa có chiến lược phát triển thương mại biên giới Việt Nam - Trung Quốc để từ đó có căn cứ cho việc xác định hướng phát triển thương mại dài hạn đối với Móng Cái. Tuy nhiên, căn cứ Quyết định số 99/2009/QĐ-TTg, Thủ tướng Chính phủ đã cho phép phát triển các lĩnh vực thương mại, dịch vụ, du lịch, giao thông quốc tế là động lực phát triển chính của thành phố cửa khẩu quốc tế Móng Cái. Đồng thời, Quyết định của Thủ tướng cũng đã xác định nhiệm vụ về xây dựng kết cấu hạ tầng đô thị, trong đó xây dựng Khu mậu dịch tự do, phi thuế quan ở khu vực cầu Bắc Luân 2; Trung tâm thương mại, dịch vụ logistics và dịch vụ kho. Vấn đề là ở chỗ, nếu xác định thương mại là một trong những ngành mũi nhọn, ngành kiến tạo thành phố và một khi đã đặt vấn đề xây dựng Khu mậu dịch tự do thì cũng không thể chậm trễ hơn trong việc lập quy hoạch phát triển thương mại TP Móng Cái và tiếp theo đó là quy hoạch xây dựng Khu thương mại tự do Móng Cái. Cần lưu ý rằng, quy hoạch phát triển thương mại phải là một loại quy hoạch 3 M (Mở - Mờ - Mềm). Không gian của thị trường không trùng với không gian hành chính - quy hoạch không đóng kín; mọi hành vi mua bán hàng hoá không chỉ diễn ra trong khu vực quy hoạch - khó xác định toạ độ chính xác; thị trường luôn biến động - phải có sự điều chỉnh. Do đó, cần lựa chọn một cơ quan tư vấn có kinh nghiệm, trình độ và cần dành lượng kinh phí thoả đáng cho những dự án này.

Về chính sách đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, kết cấu hạ tầng thương mại ở đây vừa yếu lại vừa thiếu. Hiện nay, việc bố trí vốn từ ngân sách trung ương hỗ trợ vốn cho xây dựng kết cấu hạ tầng KKT cửa khẩu Móng Cái là rất khó khăn, ngân sách của địa phương là chính nhưng địa phương cũng lại rất khó khăn. Do vậy, cần xây dựng một cơ chế đầu tư trở lại từ ngân sách Nhà nước nhằm phát triển hạ tầng kỹ thuật khu vực các cửa khẩu biên giới phía Bắc nói chung. Trong đó, cần bổ sung quy định tỷ lệ đầu tư trở lại từ ngân sách Nhà nước dựa theo tính chất và mức độ quan trọng của từng KKT cửa khẩu, dành tỷ lệ ưu tiên cao nhất cho các KKT cửa khẩu gắn với Hợp tác trong khuôn khổ “hai hành lang, một vành đai kinh tế” như Móng Cái. Đồng thời, cần cụ thể hoá chủ trương xã hội hoá trong đầu tư, phát triển hạ tầng thương mại, nhất là trong việc xây dựng Trung tâm hội chợ triển lãm tầm cỡ quốc tế và các khu kho ngoại quan có yêu cầu kỹ thuật cao...

Về tổ chức hoạt động và quản lý, nhìn chung, KKT cửa khẩu trên địa bàn các tỉnh nói chung và KKT cửa khẩu Móng Cái nói riêng đã được tổ chức khá hợp lý, vận hành theo đúng mục tiêu và yêu cầu đề ra. Tuy nhiên, do thiếu một cơ quan đầu mối để tổng hợp, phân tích và chỉ đạo các hoạt động chuyên môn nên kết quả và hiệu quả hoạt động không cao. Cần phải có bộ phận thuộc Sở Công thương để tổng hợp, xử lý và cung cấp thông tin về thị trường và chính sách biên mậu của Trung Quốc; cung cấp cho Ban quản lý KKT cửa khẩu chọn lọc, sau đó cung cấp cho các thương nhân để tránh tình trạng cùng một thời điểm đồng loạt nhiều thương nhân đưa hàng đến xuất tại một cửa khẩu, gây ùn tắc và dễ bị thương nhân Trung Quốc ép giá, dẫn đến thiệt hại chung. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Sở Công thương với UBND TP Móng Cái trong việc triển khai các hoạt động xúc tiến thương mại biên giới. Trong đó, tập trung vào một số nội dung hỗ trợ doanh nghiệp trong việc cung cấp thông tin thị trường biên giới, cửa khẩu Việt - Trung; tổ chức các hoạt động giao nhận, vận chuyển và dịch vụ hỗ trợ xuất khẩu hàng hoá qua các cửa khẩu biên giới Việt - Trung; tổ chức các hoạt động giao dịch thương mại và đưa hàng vào các KKT cửa khẩu Việt - Trung; tổ chức các hoạt động nâng cao năng lực cho thương nhân tham gia xuất khẩu sang Quảng Tây.

Về chất lượng đội ngũ doanh nhân và doanh nghiệp, hoạt động thương mại biên giới Việt - Trung hết sức đa dạng và thường xuyên thay đổi nên đòi hỏi đội ngũ thương nhân phải có đủ trình độ nhận định và dự báo thị trường. Do đó, cần phải tổ chức các khoá đào tạo, bồi dưỡng và tập huấn về luật pháp, xuất xứ hàng hoá và kê khai xuất xứ, phương thức thanh toán, ký kết hợp đồng, kinh nghiệm đóng gói, thiết kế bao bì, nhãn mác và bảo quản sản phẩm để mở rộng thị trường xuất khẩu sang Trung Quốc, tổ chức và quản lý các doanh nghiệp logistics…

PGS.TS Đinh Văn Thành
(Viện Nghiên cứu Thương mại)