“Vàng trắng” nơi vùng cao Đại Dực

Chúng tôi tới Đại Dực, một xã vùng cao của huyện Tiên Yên đúng vào dịp cuối năm, khi những cơn mưa phùn đầu tiên lắc rắc rơi, báo hiệu xuân mới sắp về... Dọc đường đi những bông hoa rừng đang đua nhau nở, đâu đó thoang thoảng hương quế, ngai ngái mùi thông nhựa bay vào trong xe như xua tan cái lạnh, sắc xuân mới như đang tràn ngập khắp núi rừng Đại Dực.

Đường vào thôn Khe Đục, xã Đại Dực.

Nghe tôi kể những gì trao đổi với lãnh đạo huyện Tiên Yên về “dòng nhựa trắng trên đồi thông xanh” đang từng bước giúp người dân Đại Dực thoát nghèo, mà trong quá trình trao đổi anh bạn đồng nghiệp đi cùng với tôi đã thốt lên đó là “vàng trắng”. Chủ tịch UBND xã Đại Dực, Nình Văn Cao bảo: “Đại Dực hiện vẫn còn là một trong những xã nghèo bậc nhất của huyện, những gì Đại Dực đang tiến hành chỉ mới cho kết quả bước đầu trong hướng phát triển kinh tế lâu dài”. 

Đại Dực có diện tích đất khá rộng 2.726ha. Toàn xã có 5 thôn, khe, bản, 335 hộ với 1.458 nhân khẩu, 100% là dân tộc thiểu số, đời sống nhân dân còn ở mức thấp, phát triển kinh tế nơi đây từ bao đời nay chủ yếu là nông - lâm kết hợp. Thế nhưng, diện tích đất canh tác cây lương thực lại không nhiều, có 128ha, vậy mà hàng năm, lãnh đạo xã phải luôn chỉ đạo cũng như vận động bà con trong xã thực hiện gieo cấy mới hết diện tích bằng các giống lúa mới. Vì thế sản lượng nâng lên rõ rệt, năng suất lúa bình quân đạt 36,6 tạ/ha. Tuy nhiên, cho dù vậy, đời sống người dân Đại Dực vẫn còn gặp nhiều khó khăn… Nếu chỉ dựa vào cây lúa, cây ngô, mà nguồn nước tưới một số nơi không chủ động chủ yếu là dựa vào thiên nhiên,  thì kinh tế khó mà phát triển nhanh được. Trong khi đó, thế mạnh của xã là đất lâm nghiệp. Phải khai thác thế mạnh đất rừng, nhưng trồng cây gì cho phù hợp với đất rừng nơi đây? Đó là bài toán mà lãnh đạo xã đặt ra từ bao năm qua…

Những “ẩn số” đã có giải đáp, khi cách đây hơn 10 năm các dự án PAM, định canh định cư mang cây thông đến trồng trên đất rừng nơi đây đã mở hướng đi mới trong phát triển lâm nghiệp nơi đây. Và qua hơn 10 năm trăn trở, vật lộn với đất rừng Đại Dực, những cánh rừng thông đang từng bước phủ màu xanh mướt những mảnh đất trống đồi núi trọc nơi đây. Từ năm 2009 đến nay, những diện tích trồng đầu tiên nơi đất tốt đã cho thu hoạch những dòng nhựa trắng, đang dần mang lại nguồn lợi kinh tế cho người dân. Nhiều hộ gia đình xây được nhà, sắm xe máy, ti vi từ nguồn “vàng trắng” ngay trên đất rừng nơi mình sinh sống.

Để “vàng trắng” ổn định và đang dần phát triển trên mảnh đất nơi đây, ban đầu cũng không “xuôi chèo mát mái” mà là cả quá trình vận động thường xuyên lâu dài.

Mẹ con bà Nình Móc Lầu, thôn Khe Đục thu hoạch nhựa thông.

Chủ tịch UBND xã Nình Văn Cao cho biết: “Những năm 1997-1998 khi các dự án mang cây thông đến với Đại Dực, việc vận động bà con cũng rất khó khăn, khi cán bộ dự án họ trồng xong vận động bà con nhận chăm sóc cũng chẳng mấy hộ dân nhận. Chúng tôi mất rất nhiều thời gian để tuyên truyền, giới thiệu cho bà con về lợi ích kinh tế của cây thông sau này. Nhưng nói mãi mà ít người chịu hiểu hoặc có biết thì người ta cũng e ngại lắc đầu. Chỉ có 70 ha thông trồng xong mà vận động mãi mới được 40 hộ nhận. Nhận rồi, một số hộ bỏ bê không chăm sóc, các tổ chức đoàn thể trong xã lại tiếp tục đến từng nhà vận động bà con đấy”. Những ha thông đầu tiên trồng và phát triển tốt, đã tạo ra niềm tin tưởng cho người dân nơi đây. Từ năm 2003 đến nay nhiều hộ dân nhận đất mạnh dạn trồng thông nâng diện tích cây thông trên toàn xã gần 500ha, do thông là cây trồng lâu năm, nên sau khi trồng nhiều hộ dân trồng xen cây sắn, đến khi thông phát tán thì dừng lại. Hiện nay ở Đại Dực đã có trên 50% số hộ tham gia trồng thông, hộ ít cũng có 1ha thông, hộ nhiều lên đến 6-7ha. Những hộ đi đầu trong việc trồng thông đến nay đã cho thu hoạch nhựa như gia đình các ông Chìu A Mả (Khe Ngà), Sằn A Sìn (Khe Mả), Nình Văn Cun (Khe Đục). Năm rồi những hộ này thu nhập từ nhựa thông lên đến 40-50 triệu đồng. Không chỉ đem lại nguồn lợi cho những hộ trồng thông, còn tạo công ăn việc làm vào mỗi dịp lấy nhựa (tháng 4 - tháng 8 hàng năm) cho nhiều lao động địa phương với mức thu nhập ổn định 40.000-50.000 đồng/người/ngày. Nếu như năm 2009 mới khai thác thí điểm được 1 tấn nhựa, năm 2010 được gần 10 tấn, thì năm nay khai thác rộ được 16-17 tấn. Trong 2 năm tới có khoảng 100ha thông nữa sẽ tiếp tục cho khai thác nhựa, khi đó sản lượng sẽ tăng lên đáng kể.

Có thể nói, Đại Dực vẫn là một xã đặc biệt khó khăn. Nhưng suốt một ngày ở đây, điều mà chúng tôi cảm nhận được qua tiếp xúc với bà con dân tộc nơi đây là niềm vui đang đến từng ngày. Những gia đình mạnh dạn nhận đất trồng thông từ đầu khỏi phải nói, họ bắt đầu được thu hoạch nhựa. Trên đường đưa chúng tôi đi thăm rừng thông đang khai thác nhựa của gia đình chị Nình Móc Lầu ở thôn Khe Đục, anh Chủ tịch xã hồ hởi: Nếu giá thông nhựa mà như đầu năm, hơn 60.000 đồng/kg, một đợt lấy nhựa mỗi cây cho khoảng 1,2kg, 1 ha thông trồng khoảng 1.650 cây mỗi năm hộ gia đình có thông thu hoạch cũng ngót nghét thu nhập 100 triệu đồng.

Trở về sau một ngày lặn lội, dọc đường ngắm những bông hoa đào nở sớm trồng trước cửa nhà dân, chúng tôi cảm nhận như mùa xuân đến sớm hơn và không khí xuân không những tràn ngập nơi núi rừng mà như còn tràn ngập trong lòng bà con nơi đây. Bởi lẽ Đại Dực đang từng bước tìm ra “chìa khoá” để thoát nghèo bền vững cũng như cho sự phát triển đi lên của mình đó là “chìa khóa” để “biến đất thành vàng”.

Thanh Quân