Đồ án quy hoạch nông thôn mới cấp xã: Vì sao chất lượng thấp?

Trong quá trình thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới thì khâu lập đề án, quy hoạch và kế hoạch được xác định là nhiệm vụ quan trọng cần thực hiện trước để làm cơ sở triển khai các nội dung khác. Đến nay, việc lập, thẩm định đề án của các xã đã hoàn tất, nhưng đồ án quy hoạch thì mới phê duyệt được của 27/125 xã. Hiện mới có Cẩm Phả, Hải Hà, Đầm Hà là hoàn thành việc phê duyệt đồ án quy hoạch cấp xã, các địa phương còn lại đều chưa hoàn thành. Tuy nhiên, đều đáng bàn ở đây là chất lượng các đồ án quy hoạch không đảm bảo theo yêu cầu của xã nông thôn mới. 

UBND tỉnh thẩm định đồ án mẫu quy hoạch nông thôn mới xã Quảng La (Hoành Bồ).

Xác định đây là công việc khá mới mẻ với đội ngũ cán bộ xã, cơ quan tư vấn nên UBND tỉnh đã giao các sở chuyên ngành hướng dẫn các địa phương thực hiện việc lập, thẩm định quy hoạch xây dựng, quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch phát triển sản xuất; tổ chức Hội nghị mời tất cả các bí thư, chủ tịch các xã, huyện, các đơn vị tư vấn tham gia buổi thẩm định mẫu đồ án quy hoạch của một xã để rút kinh nghiệm tổ chức triển khai. Các sở chuyên ngành đã có hướng dẫn rất cụ thể đối với quy hoạch chung phải thể hiện được “3 trong 1”, đó là thể hiện được định hướng phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội, quy hoạch kế hoạch sử dụng đất và quy hoạch phát triển sản xuất (sản xuất nông nghiệp, công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ, thương mại). Sử dụng bản đồ nền của Sở Tài nguyên và Môi trường cấp, tỷ lệ 1/5.000-1/10.000 tuỳ điều kiện mỗi xã, không có chi phí khảo sát. Đối với quy hoạch chi tiết trung tâm xã và tối đa 1 điểm dân cư mới (nếu cần thiết). Mặc dù đã có sự hướng dẫn rất cụ thể của các cơ quan chuyên ngành nhưng nội dung, chất lượng của nhiều đồ án quy hoạch không đảm bảo theo yêu cầu, bộc lộ nhiều vấn đề bất cập. Nhiều đồ án chưa bám sát nội dung hướng dẫn của Sổ tay quy hoạch do Bộ Xây dựng ban hành; chưa đi đúng hướng về quy hoạch xây dựng nông thôn mới theo các tiêu chí xây dựng nông thôn mới, các đồ án quy hoạch mới thiên về quy hoạch xây dựng, chưa thể hiện rõ được nhiệm vụ quy hoạch “3 trong 1”, nhất là vấn đề sản xuất thì chưa rõ nét. Tính dự báo phát triển của các đồ án hầu hết đều sơ sài, không cập nhật được các quy hoạch liên quan, tính thực tiễn chưa sát thực, nhiều đồ án chưa phân định được các khu chức năng, định hướng không gian quy hoạch, có trung tâm xã thì diện tích quá lớn, có xã thì quy hoạch cắt giảm chuyển đổi quá nhiều diện tích đất canh tác nông nghiệp, có xã thì quy hoạch diện tích đất ở nhiều hơn so với nhu cầu... Kinh phí lập quy hoạch chưa đồng nhất, xã ít nhất là 175 triệu đồng/xã, xã nhiều nhất là trên 3 tỷ đồng/xã. Đồng chí Ngô Tất Thắng, Trưởng Phòng miền Tây (Ban Xây dựng Nông thôn mới) cho biết: “Cùng với chất lượng đồ án quy hoạch thấp thì các đề án xây dựng nông thôn mới cũng còn nhiều bất cập như số liệu khảo sát thực trạng nông thôn mới ở một số xã còn chưa sát với thực tế, có biểu hiện tâm lý chủ quan của các địa phương (một số tiêu chí đầu tư hạ tầng thấp hơn nhiều so với đánh giá tháng 8-2010 nhằm đưa vào kế hoạch đầu tư thuộc chương trình). Các giải pháp triển khai đề án còn thiếu, đặc biệt giải pháp nhằm thực hiện các tiêu chí vệ sinh môi trường nông thôn, xây dựng hệ thống chính trị, phát triển kinh tế và tổ chức sản xuất… Cơ cấu xác định nguồn lực cho chương trình mất cân đối do chưa hiểu hết chương trình nên chỉ thống kê kinh phí từ các tiêu chí đầu tư hạ tầng nên chủ yếu là nguồn vốn hỗ trợ từ ngân sách (90%), chưa quan tâm đến nguồn đóng góp của nhân dân (công sức và tiền của), nguồn huy động từ cộng đồng doanh nghiệp và các nguồn vốn tín dụng”.

Vì sao chất lượng các đồ án quy hoạch không đảm bảo theo yêu cầu của xây dựng xã nông thôn mới? Ban đầu do muốn làm đồng loạt trong thời gian ngắn phải thực hiện xong việc lập, thẩm định đồ án quy hoạch nông thôn mới để làm cơ sở triển khai ngay các bước tiếp theo nhưng số lượng, trình độ của các đơn vị tư vấn lại không thể đáp ứng được. Trong 19 đơn vị tư vấn tham gia làm quy hoạch nông thôn mới cho các địa phương, có đơn vị làm tư vấn ít nhất ở 1-2 xã, có đơn vị thực hiện nhiều tới 35 xã. Trong đó chỉ có 4 đến 5 đơn vị tư vấn là chuyên ngành quy hoạch, còn lại là tư vấn chuyên ngành như giao thông, thuỷ lợi, xây dựng, tư vấn dịch vụ địa chính, tư vấn thương mại công nghiệp... Thậm chí có đơn vị tư vấn mới thành lập được hơn một năm. Nhiều chủ nhiệm đồ án quy hoạch còn trẻ, thời gian công tác trong ngành, lĩnh vực chưa được nhiều và có chủ nhiệm đồ án là thực hiện lần đầu. Cùng với đó sự chủ động trong định hướng quản lý nhà nước về quy hoạch trên địa bàn của cấp huyện còn thiếu, có địa phương còn tư tưởng phó mặc cho tư vấn. Trình độ của cán bộ cấp xã, kể cả cán bộ chủ chốt trong lĩnh vực quy hoạch, xây dựng cũng rất hạn chế vì vậy chất lượng quy hoạch xây dựng nông thôn mới của các xã đã không đảm bảo theo yêu cầu cho quy hoạch xây dựng xã nông thôn mới.

Lập đề án và quy hoạch xây dựng nông thôn mới cấp xã là một nhiệm vụ trọng tâm và quan trọng, đây là cơ sở, tiền đề để cấp huyện và cấp xã lập kế hoạch dài hạn và từng năm để thực hiện có hiệu quả chương trình xây dựng nông thôn mới ở mỗi địa phương, đồng thời là cơ sở để tuyên truyền đến cộng đồng dân cư trên địa bàn biết và cùng tham gia thực hiện. Vì vậy cùng với việc đẩy nhanh tiến độ của các đồ án quy hoạch cần nâng cao chất lượng các đồ án, trước mắt tập trung nâng cao chất lượng các quy hoạch chung xây dựng và quy hoạch trung tâm xã, quy hoạch vùng sản xuất tập trung. Đối với các quy hoạch chi tiết khác, tuỳ theo yêu cầu thực tế địa phương có thể lập quy hoạch chi tiết để làm cơ sở triển khai đầu tư các dự án.

Ngọc Lan