Đẩy mạnh hoạt động KH&CN tại các địa phương: Những kết quả đáng ghi nhận

Đẩy mạnh hoạt động khoa học và công nghệ (KH&CN) tại các huyện, thị xã, thành phố là một trong những giải pháp quan trọng để hoạt động này thực sự đi vào đời sống, là động lực phát triển kinh tế - xã hội, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đồng thời bảo vệ, cải thiện môi trường tự nhiên, bảo đảm an sinh xã hội.

Những kết quả đáng ghi nhận

Trong những năm qua, nhiều hoạt động KH&CN trên địa bàn các huyện, thị xã, thành phố đã được triển khai sâu rộng, đem lại những hiệu quả đáng kể trong việc góp phần phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Áp dụng KH&CN vào sản xuất, chế biến miến dong Bình Liêu.

Đầu tư cho sản xuất, chế biến sản phẩm OCOP

Mặc dù là huyện miền núi còn nhiều khó khăn nhưng Ba Chẽ luôn dành sự quan tâm đầu tư cho lĩnh vực KH&CN và áp dụng vào sản xuất, đời sống. Trong đó, ứng dụng KH&CN nhằm phát triển sản phẩm trà hoa vàng đang được huyện Ba Chẽ đẩy mạnh. Huyện đã tích cực tuyên truyền, hướng dẫn, hỗ trợ các hộ kinh doanh, doanh nghiệp sản xuất trà hoa vàng sử dụng bao bì, nhãn mác theo quy định. Đặc biệt là Công ty CP Kinh doanh lâm sản Đạp Thanh (xã Đạp Thanh) chuyên sản xuất, chế biến trà hoa vàng đã được huyện hỗ trợ máy sấy lạnh công nghệ cao. Ưu điểm vượt trội của phương pháp này là làm cho trà khô tự nhiên không tốn nhiều công sức, không cần thêm phụ gia hay chất hóa học, không lo lẫn tạp chất và giữ trà khô trông giống đến 97% so với trà hoa tươi trước khi sấy.

Cùng với đó, huyện Ba Chẽ đặt hàng các nhà khoa học uy tín nghiên cứu một cách đầy đủ, tổng thể về các tinh chất quý hiếm của trà hoa vàng, đồng thời điều tra, khảo nghiệm 4 loại cây trà hoa vàng. Được biết, tổng diện tích trà hoa vàng trên toàn huyện Ba Chẽ khoảng 140ha, trong đó có khoảng 70ha cây đã vào tuổi cho thu hoạch. Với việc ứng dụng KH&CN, huyện Ba Chẽ đã đặt ra mục tiêu nâng diện tích trồng cây trà hoa vàng lên khoảng 500ha trong thời gian tới. Như vậy, sản lượng trà hoa vàng sẽ tăng cao và đến được với nhiều người tiêu dùng hơn. Qua đó tăng thu nhập cho người sản xuất, phát triển cây trà hoa vàng theo hướng bền vững.

Công ty CP Kinh doanh lâm sản Đạp Thanh (xã Đạp Thanh, huyện Ba Chẽ) đã áp dụng công nghệ máy sấy lạnh công nghệ cao vào chế biến trà hoa vàng. Ảnh: Đỗ Giang

Không riêng Ba Chẽ, các địa phương khác trên địa bàn tỉnh cũng dành kinh phí để đầu tư nghiên cứu, ứng dụng KH&CN vào sản xuất, chế biến nông sản thế mạnh của địa phương. Qua đó năng suất, chất lượng sản phẩm được nâng lên rõ rệt nhất là cây trồng, vật nuôi có thế mạnh của các địa phương. Nhờ đó tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người dân. Có thể kể đến là TX Đông Triều đang đưa vào sản xuất thử nghiệm dòng na mới; ứng dụng công nghệ lạnh bảo quản thịt gà Tiên Yên; sản xuất nước uống đóng chai từ cây trà hoa vàng Ba Chẽ; dây chuyền sản xuất củ cải ăn liền Đầm Hà; sản xuất dầu sở Bình Liêu; bảo quản rượu Bâu Hoành Bồ…

Các địa phương cũng khuyến khích doanh nghiệp, HTX, cơ sở sản xuất mạnh dạn áp dụng tiến bộ KH&CN vào sản xuất. Một trong số đó là Cơ sở sản xuất rau thủy canh 188 Green Farm thuộc Công ty CP Đầu tư xây dựng và thương mại Mạo Khê 188, đã ứng dụng công nghệ sản xuất rau thủy canh. Từ công đoạn ươm, trồng, chăm sóc, cung cấp chất dinh dưỡng cho cây đến thu hoạch, đóng gói sản phẩm, đều được thực hiện theo quy trình khắt khe của rau thủy canh. Hiện nay, sản phẩm của đơn vị được cung cấp vào chuỗi siêu thị BigC, Vinmart, Intimex... tại Quảng Ninh, Hà Nội, Hải Dương, Hải Phòng. Hay Công ty CP Nuôi trồng thuỷ sản Tân An (TX Quảng Yên) nuôi tôm quy mô 35ha, trong đó đầu tư xử lý ao bằng công nghệ vi sinh từ 4-5 tỷ đồng; tiếp tục thử nghiệm nuôi hàu cửa sông, sản xuất giống tôm thẻ chân trắng. Công ty CP Giống cây trồng Quảng Ninh liên kết với TX Đông Triều sản xuất, tiêu thụ sản phẩm giống lúa nếp cái hoa vàng nguyên chủng…

Cơ sở sản xuất rau thủy canh 188 Green Farm (phường Mạo Khê, TX Đông Triều) đã ứng dụng công nghệ sản xuất rau thủy canh.

Đa dạng các hoạt động

Bên cạnh đó, các địa phương cũng quan tâm tuyên truyền phổ biến pháp luật về KH&CN, triển khai ứng dụng các nhiệm vụ KH&CN; tổ chức khảo sát, xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ công tác quản lý; kiểm tra trong lĩnh vực KH&CN; tổ chức hỗ trợ kiểm định cân cho các tiểu thương; huấn luyện nghiệp vụ cho cán bộ phụ trách KH&CN... Từ đó tạo nền tảng để các địa phương thực hiện các hoạt động KH&CN một cách sâu rộng.

Về xây dựng hệ thống tổ chức bộ máy quản lý KH&CN, Hội đồng KH&CN cấp huyện tiếp tục được kiện toàn, đồng thời tham mưu cho UBND cấp huyện chỉ đạo các phòng, ban chuyên môn, đơn vị trực thuộc lựa chọn tiến bộ kỹ thuật, các kết quả nghiên cứu khoa học áp dụng vào sản xuất đạt nhiều kết quả. Đối với hoạt động sở hữu trí tuệ, phong trào lao động sáng tạo, phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật trên các địa bàn đã được lãnh đạo UBND cấp huyện quan tâm, chỉ đạo. Nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động KH&CN cấp huyện, từ năm 2012 đến nay, Sở KH&CN đã bố trí cán bộ trẻ về làm việc tại các địa phương Quảng Yên, Hoành Bồ, Tiên Yên, Đầm Hà, Bình Liêu… Mỗi tháng, bên cạnh tham gia công tác chuyên môn tại phòng, những cán bộ này có khoảng 10 ngày xuống hỗ trợ địa phương triển khai các nhiệm vụ quản lý nhà nước về KH&CN.

Quảng Ninh tổ chức chương trình kết nối, tiêu thụ thực phẩm an toàn, nhất là sản phẩm OCOP phục vụ du khách tới các doanh nghiệp du lịch trong và ngoài tỉnh.

Một trong những hoạt động nổi bật nữa của địa phương là đã phối hợp với Sở KH&CN tổ chức khảo sát, nắm bắt nhu cầu, liên kết với các đơn vị thực hiện để triển khai ứng dụng nhiệm vụ KH&CN cho các phòng ban, đơn vị đóng trên địa bàn. Các huyện cũng đã phối hợp với Sở KH&CN, ngành liên quan trong công tác thanh, kiểm tra về kinh doanh xăng, dầu, kinh doanh gas, nhãn hàng hóa, định lượng đóng gói… Ngoài ra, UBND các huyện đã áp dụng, duy trì, cải tiến tiêu chuẩn ISO 9001:2008 và chuyển đổi áp dụng sang 9001:2015; đã và đang đẩy mạnh hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác cải cách hành chính như họp trực tuyến, sử dụng phần mềm quản lý văn bản và điều hành tác nghiệp... Đặc biệt là các địa phương đã quan tâm tới việc xây dựng, đăng ký bảo bộ nhãn hiệu chứng nhận, chỉ dẫn địa lý… cho các sản phẩm, đặc sản của địa phương.

Để thúc đẩy việc ứng dụng KH&CN, các địa phương cũng dành kinh phí, huy động mọi nguồn lực nhằm nâng cao tiềm lực KH&CN. Trong hai năm 2017-2018, 12/14 địa phương đã bố trí 16,7 tỷ đồng để giải quyết các vấn đề KH&CN. Cùng với đó, tỉnh cũng cấp kinh phí cho hoạt động KH&CN cấp huyện. Qua đó, nhiều nhiệm vụ, đề tài, dự án KH&CN được đề xuất, triển khai phát huy hiệu quả trong thực tế.

Nguyễn Hoa

* Ông Trương Công Ngàn, Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện Tiên Yên: “Các mô hình điển hình có hiệu quả cao chưa được nhân rộng triển khai trên địa bàn huyện”

Trong thời gian qua, việc đưa ứng dụng KHCN vào sản xuất luôn được Đảng bộ huyện quan tâm chỉ đạo triển khai thực hiện và đạt được nhiều kết quả khả quan. Các địa phương, đơn vị tích cực triển khai thực hiện những mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp về KHCN gắn với phát triển kinh tế - xã hội, chương trình xây dựng nông thôn mới, “Mỗi xã, phường một sản phẩm - OCOP” của huyện. Việc ứng dụng KHCN trong tất cả các lĩnh vực được đẩy mạnh, nhất là trong công tác quản lý nhà nước, cải cách hành chính, xây dựng chính quyền điện tử, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh, cải thiện đời sống nhân dân, phát huy tiềm năng, thế mạnh của huyện đi đôi với bảo vệ tài nguyên, môi trường, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững.

Tuy nhiên, việc ứng dụng tiến bộ KHCN vào sản xuất của địa phương vẫn còn vướng phải một số khó khăn nhất định về trang thiết bị, công tác xã hội hóa thu hút đầu tư phát triển KHCN từ các nguồn lực chưa nhiều, việc tổ chức quản lý chưa đạt được hiệu quả như mong muốn. Bên cạnh đó, việc ứng dụng tiến bộ KHCN vào sản xuất chỉ mới tập trung chủ yếu trong lĩnh vực nông nghiệp, còn các lĩnh vực khác vẫn còn hạn chế.

* Ông Nguyễn Quốc Tuấn, Giám đốc Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN (Sở KH&CN): “Tiếp tục đẩy mạnh hoạt động ứng dụng, đưa nhanh tiến bộ KH&CN vào sản xuất”

Với nhiệm vụ được giao, hằng năm, Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN đã tiến hành khảo sát, thăm dò ý kiến tại các địa phương về hoạt động chuyển giao KH&CN. Qua đó tham mưu cho Sở KH&CN xây dựng các nhiệm vụ khoa học phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương, cũng như đáp ứng nhu cầu sản xuất của người dân. Tuy nhiên, hoạt động KH&CN tại các địa phương vẫn còn gặp nhiều khó khăn, thách thức. Nhất là việc thiếu cán bộ chuyên trách KH&CN, thường chỉ là cán bộ kiêm nhiệm và thường xuyên luân chuyển nên hạn chế thời gian đầu tư cho hoạt động chuyên môn. Vì còn lúng túng trong tư vấn nhiệm vụ KH&CN cho lãnh đạo huyện, chưa đáp ứng nhu cầu thực tế địa phương nên nhiều mô hình không xét duyệt cho triển khai hoặc không có đơn vị đăng ký tham gia thực hiện.

Để hoạt động KH&CN cấp huyện tiếp tục phát huy hiệu quả, các địa phương tiếp tục đẩy mạnh hoạt động ứng dụng, đưa nhanh tiến bộ KH&CN vào sản xuất; xây dựng, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ chuyên trách về KH&CN. Đồng thời phối hợp với Sở KH&CN tổ chức triển khai các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp trên địa bàn đổi mới công nghệ, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, hàng hóa, góp phần phát triển kinh tế của địa phương. Đặc biệt là tăng cường hoạt động thông tin, phổ biến kiến thức KH&CN đến người dân nhằm nâng cao dân trí, góp phần đưa nhanh tiến bộ KH&CN vào sản xuất và đời sống, bảo vệ môi trường tự nhiên, đảm bảo an sinh xã hội.

* Ông Phạm Thanh Phong, Giám đốc HTX nông dược xanh Tinh Hoa: “Tiếp tục đầu tư nhằm gia tăng giá trị của các sản phẩm nông sản từ ứng dụng công nghệ cao”

Từ khi đi vào hoạt động tới nay, HTX đã không ngừng đổi mới, tập trung đầu tư các ứng dụng máy móc, khoa học, kỹ thuật vào sản xuất, xây dựng mô hình trồng cây dược liệu kết hợp du lịch sinh thái nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, gia tăng khả năng cạnh tranh trên cơ sở phát huy lợi thế của địa phương.

Mỗi khâu sản xuất tại HTX đều được thực hiện đảm bảo yêu cầu về an toàn thực phẩm. Hệ thống máy sơ chế, sục rửa, sấy... được đầu tư dây chuyền đồng bộ để mang lại hiệu quả sản xuất cao nhất và từng bước nâng cao chất lượng sản phẩm. Ngoài ra, đơn vị còn mời các chuyên gia đầu ngành về dược liệu phối hợp nghiên cứu, sản xuất, chế biến dược liệu nhằm tạo ra các giống sản phẩm có chất lượng tốt nhất để phục vụ nhu cầu của khách hàng. Đến nay, nhiều sản phẩm dược liệu sơ chế có tác dụng phòng và chữa bệnh đã được người dân tin tưởng lựa chọn. Hiện HTX đang tiếp tục triển khai giai đoạn 2 của dự án phát triển theo hướng xây dựng trang trại hữu cơ, mục tiêu trở thành môi trường giáo dục hoàn toàn tự nhiên và an toàn kết hợp không gian vui chơi, học tập đa dạng cho trẻ em và gia đình. Với thế mạnh về du lịch, việc phát triển tour tuyến, điểm du lịch sẽ là điều kiện thuận lợi để HTX tiếp tục mạnh dạn đầu tư, tạo ra các sản phẩm du lịch, dược liệu hấp dẫn và gia tăng được giá trị của sản phẩm nông sản từ việc ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp.

* Bà Mạ Thị Thu, cán bộ xã Hoành Mô, huyện Bình Liêu: “Tăng cường tuyên truyền, mở các lớp tập huấn chuyển giao công nghệ cho người dân”

Những năm qua, nhiều mô hình áp dụng KH&CN vào sản xuất cây trồng, vật nuôi được đưa về xã đã giúp người dân tìm ra hướng sản xuất mới, thay thế được nhiều giống cây trồng, vật nuôi kém hiệu quả. Tuy nhiên, việc triển khai nhân rộng đại trà sau khi mô hình, dự án kết thúc vẫn còn nhiều khó khăn do không nhận được sự hưởng ứng của nông dân.

Nguyên nhân là do người dân ở đây chủ yếu là người dân tộc, trình độ còn hạn chế nên họ chỉ có thói quen sản xuất truyền thống. Trong khi các mô hình mới đem lại hiệu quả kinh tế cao hầu hết đều áp dụng các tiến bộ khoa học, kỹ thuật, yêu cầu quy trình sản xuất nghiêm ngặt mang tính công nghiệp, cần nguồn vốn lớn, nếu không có sự hỗ trợ thì họ không dám đầu tư. Ngoài ra, đầu ra bấp bênh vẫn đang là "rào cản" khiến phần lớn các đề tài, dự án đang ở dạng mô hình chứ không thể nhân rộng. Nông dân hiện vẫn chỉ sản xuất theo kiểu cây, con nào có giá bán cao thì nuôi, trồng. Trong khi các mô hình nghiên cứu dù đem lại năng suất, chất lượng tốt nhưng giá bán thấp thì vẫn khó thu hút họ thực hiện... Để người dân tích cực tham gia những mô hình phát triển sản xuất, các cấp, ngành cần tuyên truyền, tập huấn chuyển giao công nghệ cho người dân. Đặc biệt là cần xây dựng được đầu ra ổn định cho sản phẩm thì người dân mới tin tưởng và yên tâm sản xuất.

Nguyễn Hoa - Minh Đức